از چند ماهگی به نوزاد غذا بدهیم؟ ۵ نشانه آمادگی نوزاد برای شروع
یکی از مهم‌ترین مراحل رشد نوزاد، شروع تغذیه کمکی و آشنایی او با طعم‌های جدید است. والدین معمولاً نمی‌دانند دقیقا از چه سنی باید غذای جامد را شروع کنند. تغذیه زودهنگام ممکن است به دستگاه گوارش نوزاد آسیب بزند، در حالی که تاخیر بیش از حد نیز باعث کمبود مواد مغذی می‌شود. در ادامه به به این سوال پاسخ می‌دهیم که از چند ماهگی به نوزاد غذا بدهیم و سپس با نشانه‌های آمادگی و نکات مهم آغاز تغذیه کمکی آشنا خواهیم شد.
فهرست مطالب
سن مناسب برای شروع غذای کمکی
براساس توصیه سازمان جهانی بهداشت (WHO) و متخصصان اطفال، سن مناسب برای شروع غذای کمکی حدود ۶ ماهگی است. در این زمان، دستگاه گوارش نوزاد به اندازه کافی رشد کرده و می‌تواند غذاهای نیمه‌جامد را هضم کند.
پیش از ۶ ماهگی، شیر مادر یا شیر خشک به تنهایی تمام نیازهای غذایی نوزاد را تامین می‌کند. با این حال، بعضی نوزادان ممکن است کمی زودتر (بین ۴ تا ۶ ماهگی) برای غذا خوردن آماده باشند. در این موارد، تصمیم باید با نظر پزشک گرفته شود.
چه نوزادانی باید دیرتر یا زودتر غذای جامد را شروع کنند؟
برخی نوزادان ممکن است لازم باشد زودتر از ۶ ماهگی نوزاد، یعنی حدود ۴ تا ۵ ماهگی، خوردن غذای کمکی را آغاز کنند. این تصمیم معمولاً به‌صورت اختصاصی و با نظر پزشک گرفته می‌شود. چنین نوزادانی معمولاً رشد سریعی دارند، وزنشان به اندازه کافی افزایش یافته و دیگر شیر به‌تنهایی پاسخگوی نیاز تغذیه‌ای آنها نیست. در برخی موارد، پزشک ممکن است برای نوزادانی که زودتر از موعد (نارس) به دنیا آمده‌اند یا در رشد حرکتی و گوارشی‌شان جلوتر از حد انتظار هستند، شروع زودتر غذای کمکی را توصیه کند. با این حال، هر نوع غذای زودهنگام باید نرم، ساده و قابل‌هضم باشد و زیر نظر متخصص تغذیه یا پزشک اطفال انجام شود.
در بعضی موارد نیز ممکن است نوزاد دیرتر از ۶ ماهگی نیاز به شروع غذای کمکی داشته باشد. این موضوع معمولاً زمانی رخ می‌دهد که نوزاد هنوز آمادگی فیزیکی یا گوارشی لازم را ندارد. برای مثال، اگر نوزاد هنوز نمی‌تواند به‌خوبی بنشیند، سر خود را کنترل کند، یا علاقه‌ای به غذا نشان نمی‌دهد، پزشک ممکن است توصیه کند چند هفته دیگر صبر کنید. همچنین در نوزادانی که زودتر از موعد به دنیا آمده‌اند (نارس) یا مشکلات گوارشی و آلرژیک دارند، ممکن است شروع غذای کمکی با تأخیر و با احتیاط بیشتری انجام شود. در هر حال، تصمیم نهایی باید با نظر پزشک متخصص اطفال گرفته شود تا تغذیه نوزاد به‌درستی و در زمان مناسب آغاز شود.
بیشتر بخوانید: شروع غذای کمکی نوزاد از 4 ماهگی؟ 3 غذای کمکی اولیه کودک
از چند ماهگی به نوزاد رفلاکسی غذا بدهیم؟
در نوزادانی که دچار رفلاکس معده هستند، شروع غذای کمکی معمولاً باید با دقت بیشتری انجام شود. در بیشتر موارد، این نوزادان نیز مانند سایر نوزادان در حدود ۶ ماهگی می‌توانند غذای جامد را آغاز کنند، اما نوع و شکل غذا اهمیت ویژه‌ای دارد. در برخی نوزادان با رفلاکس شدید، پزشک ممکن است توصیه کند تغذیه کمکی کمی زودتر (حدود ۵ ماهگی) شروع شود تا غذاهای غلیظ‌تر به کاهش بالا آمدن شیر کمک کند.
این غذاها باید نرم، کم‌چرب و کم‌حجم باشند و در وعده‌های کوچک و با فاصله زمانی مناسب داده شوند. همچنین بهتر است بعد از هر وعده، نوزاد کمی در وضعیت نیمه‌نشسته قرار گیرد تا از برگشت محتویات معده جلوگیری شود. تصمیم نهایی درباره زمان شروع و نوع غذای نوزاد رفلاکسی باید همیشه با نظر پزشک متخصص اطفال گرفته شود.
بیشتر بخوانید: علائم رفلاکس در نوزادان، هشداری مهم
عوارض زود غذا دادن به نوزاد
غذا دادن زودهنگام به نوزاد (پیش از ۴ تا ۶ ماهگی) می‌تواند برای بدن و دستگاه گوارش او مشکلات مختلفی ایجاد کند. در این سن، معده و روده هنوز به‌طور کامل تکامل نیافته‌اند و آنزیم‌های گوارشی برای هضم غذاهای جامد کافی نیستند. عوارض احتمالی شروع زودتر از موعد غذای کمکی عبارت‌اند از:
- مشکلات گوارشی مانند نفخ، دل‌درد، یبوست یا اسهال
- افزایش خطر آلرژی غذایی به دلیل نارس بودن سیستم ایمنی
- اختلال در جذب مواد مغذی شیر مادر یا شیر خشک، چون نوزاد ممکن است شیر کمتری بخورد
- افزایش خطر چاقی در آینده به علت دریافت کالری غیرضروری
- ریسک خفگی به دلیل ناتوانی در بلع درست غذاهای نیمه‌جامد
- احتمال عفونت‌های گوارشی در صورت رعایت نکردن بهداشت یا استفاده از مواد غذایی نامناسب
به همین دلیل، پزشکان توصیه می‌کنند تا پیش از ۶ ماهگی، نوزاد تنها از شیر مادر یا شیر خشک تغذیه کند، مگر در موارد خاص و با نظر متخصص.
بیشتر بخوانید: شروع غذای جامد نوزاد با روش BLW در ۶ مرحله + مزایا
نشانه‌های آمادگی نوزاد برای خوردن غذا
قبل از شروع غذای کمکی، به این علائم توجه کنید:
- نوزاد می‌تواند بدون کمک، سر خود را بالا نگه دارد.
- به غذاهای اطرافش علاقه نشان می‌دهد یا دهانش را باز می‌کند.
- وزنش تقریباً دو برابر زمان تولد شده است.
- می‌تواند با کمک بنشیند و تعادل نسبی داشته باشد.
اگر این نشانه‌ها را در نوزاد خود مشاهده می‌کنید، زمان خوبی برای شروع تغذیه کمکی است.
البته باید توجه داشته باشید که نشانه‌هایی هم وجود دارند که لزوماً نشان دهنده آمادگی نوزاد برای شروع غذای کمکی نیستند.
به نقل از nhs.uk
The following behaviours can be mistaken by parents as signs that their baby is ready for solid foods:
chewing their fists
waking up in the night (more than usual)
wanting extra milk feeds
These are all normal behaviours for babies and not necessarily a sign that they're hungry or ready to start solid food.
رفتارهای زیر ممکن است توسط والدین به عنوان نشانه‌هایی از آمادگی کودکشان برای غذاهای جامد اشتباه گرفته شوند:
جویدن مشت‌هایشان
بیدار شدن در شب (بیش از حد معمول)
میل به شیر اضافی
همه اینها رفتارهای طبیعی نوزادان هستند و لزوماً نشانه گرسنگی یا آمادگی آنها برای شروع غذای جامد نیستند.
اولین غذاهای مناسب برای نوزاد
در شروع، غذا باید بسیار نرم و ساده باشد تا نوزاد بتواند به راحتی آن را بپذیرد. گزینه‌های مناسب برای شروع عبارت‌اند از:
- فرنی ساده با آرد برنج و شیر مادر یا شیر خشک
- پوره سیب‌زمینی یا هویج
- پوره سیب یا گلابی پخته
- حریره بادام (در نوزادان بدون سابقه آلرژی)
غذا باید کم‌حجم، بدون نمک، شکر یا ادویه باشد و تنها یک نوع ماده غذایی در هر وعده استفاده شود تا واکنش احتمالی بدن نوزاد مشخص شود.
بیشتر بخوانید: طرز تهیه ۱۳ غذای خوشمزه برای کودکان زیر ۱ سال
چه غذاهایی را نباید به نوزاد بدهید؟
در دوران آغاز تغذیه کمکی، آشنایی نوزاد با طعم‌های جدید اهمیت زیادی دارد، اما همه خوراکی‌ها برای بدن حساس او مناسب نیستند. برخی مواد غذایی ممکن است باعث آلرژی، خفگی، یا آسیب به دستگاه گوارش نوزاد شوند. مهم‌ترین غذاهایی که نباید به نوزاد زیر یک سال بدهید عبارت‌اند از:
- عسل: ممکن است حاوی باکتری بوتولیسم باشد و خطر مسمومیت شدید برای نوزاد دارد.
- شیر گاو پاستوریزه: دستگاه گوارش نوزاد هنوز قادر به هضم پروتئین‌های سنگین آن نیست و ممکن است باعث کم‌خونی یا آلرژی شود.
- نمک و غذاهای شور: کلیه‌های نوزاد توانایی دفع سدیم اضافی را ندارند.
- شکر و شیرینی‌ها: باعث آسیب به دندان‌ها، چاقی و عادت به طعم‌های شیرین می‌شود.
- آجیل و دانه‌های سفت: خطر خفگی زیادی دارند؛ در صورت استفاده باید به‌صورت پوره یا کره نرم مصرف شوند.
- سوسیس، کالباس و غذاهای فرآوری‌شده: حاوی مواد نگهدارنده و چربی‌های مضر هستند.
- تخم‌مرغ خام، ماهی خام یا نیم‌پز: ممکن است حامل باکتری سالمونلا باشند.
- چای و قهوه: مانع جذب آهن و سایر مواد مغذی می‌شوند.
- میوه‌های اسیدی مثل پرتقال و توت‌فرنگی (در ماه‌های اول): احتمال آلرژی یا تحریک معده دارند.
پیشنهاد می‌شود هر غذای جدید را با فاصله چند روز از غذای قبلی معرفی کنید تا در صورت بروز حساسیت، بتوان علت آن را به‌راحتی تشخیص داد.
نکات مهم در شروع تغذیه نوزاد
در زمان غذا دادن به نوزاد به نکات زیر توجه داشته باشید:
- غذا را روزی یک وعده کوچک آغاز کنید و به‌تدریج حجم و تنوع را افزایش دهید.
- همیشه پیش از غذا دادن، دست و ظرف‌ها را تمیز کنید.
- از قاشق نرم مخصوص نوزاد استفاده کنید.
- اگر نوزاد علاقه نشان نداد، او را مجبور نکنید و بعد از چند روز دوباره امتحان کنید.
- شیر مادر تا پایان دو سالگی باید در کنار غذای کمکی ادامه یابد.
سخن پایانی
شروع غذای کمکی یکی از مهم‌ترین مراحل رشد نوزاد است و باید با دقت، صبر و آگاهی انجام شود. هر نوزاد سرعت رشد و آمادگی خاص خود را دارد، بنابراین زمان شروع و نوع غذا باید متناسب با وضعیت او و زیر نظر پزشک تعیین شود. هدف اصلی در این دوران، آشنایی نوزاد با طعم‌ها و بافت‌های مختلف غذا و تأمین تدریجی نیازهای تغذیه‌ای او در کنار شیر مادر است. انتخاب درست زمان و نوع غذا، از بروز مشکلات گوارشی، آلرژی و بدغذایی در آینده پیشگیری می‌کند و پایه‌ای سالم برای تغذیه در سال‌های بعد می‌سازد.
