کیست تخمدان زنان، بهترین شیوه تشخیص

چنانچه سری به کلینیک‌های مخصوص بیماری‌های زنان بزنید، خواهید دید که شمار بسیاری از بانوان با مشکلات مربوط به کیست تخمدان مواجهند و برای درمان آن مراجعه کرده‌اند.

به گزارش گروه رسانه های دیگر خبرگزاری آنا از ایران، کیست‌های تخمدانی توده‌های کیسه مانندی هستند که از یک جداره و مقداری مایع تشکیل شده‌اند. این میهمانان ناخوانده گاهی بدون ایجاد دردسر، خودبه خود، از بین می‌روند و انگار نه انگار که هرگز بوده‌اند؛ اما گاهی هم میزبان خود را با درد و ناراحتی مواجه می‌کنند و چاره‌ای جز درمان باقی نمی‌گذارند.

دکتر آمنه سادات حقگو در این باره به روزنامه ایران می‌گوید: کیست‌های تخمدانی که به علل مختلفی ایجاد می‌شوند در بیشتر مواقع خوش‌خیم هستند و بدون درمان دارویی برطرف می‌شوند. گاهی اختلال در عملکرد تخمدان به تولید کیست منجر می‌شود که این نوع از کیست‌ها به کیست‌های «فانکشنال» یا عملکردی معروفند. در واقع هنگامی که تخمک پس از رشد از فولیکول آزاد نشود و تخمک‌گذاری اتفاق نیفتد، فولیکول به کیست تبدیل می‌شود. از میان علل بروز این دسته از کیست‌ها که معمولاً هم خوش خیم هستند، می‌توان به تغییرات هورمونی، استرس، افزایش یا کاهش وزن اشاره کرد. این متخصص زنان و زایمان در ادامه می‌افزاید: اما گروهی دیگر از کیست‌ها ارتباطی به عملکرد تخمدان‌ها و اختلالات هورمونی ندارند و به دلیل مشکلات ژنتیکی یا عوامل ناشناخته در سنین باروری ایجاد می‌شوند. داخل این نوع از کیست‌ها که «نان فانکشنال» یا غیرعملکردی نامیده می‌شوند، جزء جامدی وجود ندارد.

کیست‌های غیر عملکردی معمولاً درد ندارند و بدون دارو برطرف می‌شود. اما گاهی این کیست‌ها رشد کرده بزرگ می‌شوند. هرچند در این وضعیت ممکن است بیمار دردی را احساس نکند اما کیست در معرض پاره شدن قرار می‌گیرد یا شرایط پیچ خوردگی تخمدان (تورشن) را فراهم می‌کند. حتی در برخی موارد ممکن است به خونریزی داخل شکمی منجر شود، به همین دلیل بیمار باید تحت نظر پزشک باشد تا رشد کیست مشکلی برای وی ایجاد نکند. وی اظهار می‌کند: کیست «درمویید» یا کیست‌های مویی نیز نمونه‌ای دیگر از کیست‌های تخمدانی هستند که از سلول‌های اولیه جنینی با منشأ مشابه سلول‌های تخمدان تشکیل شده‌اند.

به عبارتی ساده تر، اگر برخی از سلول‌های جنینی مربوط به مو، غضروف، چربی و دندان در همان مرحله اولیه باقی بمانند ممکن است در سنین باروری سعی کنند همان عضو را در داخل تخمدان ایجاد کنند در چنین شرایطی ما با کیست درمویید مواجه خواهیم شد. این کیست‌ها در 98 درصد خوش‌خیم هستند و تنها در صورتی که در سنین بالای 40 سال ایجاد شود خطر تبدیل شدن به بدخیمی را به دنبال خواهد داشت.

کیست درمویید نیز در بیشتر مواقع کاملاً بدون علامت است و تنها سونوگرافی آن را نشان می‌دهد. به گفته دکتر حقگو، عوارض کیست درمویید به اندازه آن بستگی دارد. کیست‌های کوچک معمولاً بی‌خطرند اما کیست‌های بزرگتر می‌توانند به پیچ‌خوردگی تخمدان منجر شوند.

این متخصص زنان، زایمان و نازایی با تأکید بر اینکه جراحی یکی از مطمئن‌ترین راه‌های درمان این نوع کیست‌هاست، می‌گوید: اگر شرایط لازم برای انجام عمل جراحی به شیوه لاپاروسکوپی فراهم باشد این شیوه نسبت به جراحی باز بسیار ارجح است چراکه در این شیوه علاوه بر کوتاه‌تر بودن دوران نقاهت، احتمال چسبندگی بعد از عمل هم کمتر می‌شود. اما اگر شرایط مناسب فراهم نباشد، عمل جراحی باز توصیه می‌شود.

وی در ادامه اظهار می‌کند: بحث دیگری که در زمینه کیست‌ها مطرح است، تخمدان‌های پلی کیستیک یا PCO است که متأسفانه امروزه شیوع بیشتری یافته است. این سندروم هنگامی پیش می‌آید که تخمک‌های به بلوغ رسیده به دلایل محیطی یا ژنتیکی آزاد نشده در داخل تخمدان باقی بمانند. تخمک‌های باقی مانده تولید کیست کرده و این عمل تا حدی تکرار می‌شود که در هنگام سونوگرافی تخمدان بیمار، با تعداد زیادی کیست مواجه خواهیم شد.

عضو انجمن جراحان ایران معتقد است، استرس محیطی در زندگی روزمره امروزی یکی از علل مؤثر شیوع PCO محسوب می‌شود. به همین دلیل بیمارانی که زمینه ابتلا به این بیماری را دارند باید ورزش‌هایی انجام دهند که آنها را به سمت تن آرامی می‌برد. استفاده از رژیم‌های غذایی کم کالری و انجام آزمایش‌های دوره‌ای هورمونی در کنار مصرف منظم داروها می‌تواند آنها را در کنترل این بیماری یاری دهد.

دکتر حقگو تأکید می‌کند: PCO با سندروم‌های متابولیک ارتباطی تنگاتنگ دارد و در صورت درمان نشدن باعث ابتلا به دیابت، چربی خون بالا و بیماری‌های قلبی عروقی خواهد شد. از سوی دیگر در تخمدان‌های پلی کیستیک با نقص در تولید پروژسترون مواجه خواهیم بود، از این‌رو استروژن خون بیمار مبتلا به تخمدان پلی کیستیک مهار نشده و مانع ریزش دیواره رحم خواهد شد. بزرگ شدن بیش از اندازه دیواره رحم و عدم ریزش آن‌، بیمار را در معرض مشکلات جدی و حتی سرطان رحم قرار خواهد داد. این متخصص زنان، زایمان و نازایی سونوگرافی را بهترین شیوه تشخیص کیست‌های تخمدانی می‌داند و می‌گوید: معمولاً ساده‌ترین و کم هزینه‌ترین درمان برای رفع کیست‌ها همان قرص‌های ضد بارداری است اما بیمار نباید خودسرانه از آنها استفاده کند. بهتر است زنانی که دچار دردهای مبهم لگنی، لکه بینی یا بی‌نظمی در قاعدگی می‌شوند، با متخصص زنان مشورت کرده و بموقع سونوگرافی انجام دهند تا در صورت وجود کیست، نوع آن مشخص شود و درمان مناسب صورت گیرد.