افزایش هورمون مردانه در زنان، علت

افزایش هورمون‌های مردانه، شایع‌ترین اختلال غدد درون‌ریز خانم‌ها در سن باروری است که میزان شیوع آن ۸ درصد است؛ یعنی از هر ۱۲ نفر خانم یک نفر مبتلا به آن است. یکی از عوارض مهم این بیماری، افزایش رویش مو در صورت و بدن و افزایش ریزش موهای سر است. بد نیست بدانید عامل طاسی در مردان، هورمون تستسترون است و بعضی از خانم‌هایی که دچار افزایش هورمون‌های مردانه هستند به طاسی مبتلا می‌شوند.

این بیماران بارها به از بین بردن موهای زائد اقدام می‌کنند، ولی به علت درمان نشدن عامل اصلی که همان افزایش میزان هورمون‌های مردانه است، مجدد موهای زائد رشد خواهند کرد.

هورمون‌های مردانه در خانم‌ها توسط غدد فوق‌کلیه و تخمدان‌ها تولید می‌شوند. ولی بافت چربی در خانم‌ها نیز می‌تواند هورمون‌های مردانه ضعیف را به هورمون‌های مردانه قوی تبدیل کند. هورمون‌ها، بافت‌ها و اعضای مختلف را می‌توانند تحت تاثیر قرار دهند و سبب ظهور علائم و نشانه‌های خاصی شوند. در بدن خانم‌ها پنج نوع هورمون مردانه وجود دارد که عبارتند از: تستسترون، دی هیدرواپی آندرسترون سولفات، دی هیدرواپی آندرسترون، آندروستندیون و آندروستندیول. تخمدان‌ها ۲۵ درصد تستسترون، ۵۰ درصد آندروستندیون و ۲۰ درصد دی‌هیدرواپی آندرسترون موجود در گردش خون را تولید می‌کنند. مطلب مهم تبدیل آندروستندیون و مقداری از دی‌هیدرواپی آندرسترون در بافت چربی به تستسترون است.

بنابراین خانم‌هایی که دارای بافت چربی زیادی هستند، میزان هورمون تستسترون آنها بیشتر است. هورمون‌های مردانه موقعی می‌توانند اثرات خود را اعمال کنند که بتوانند روی گیرنده‌های خود در سلول‌ها بنشینند یا به آنها متصل شوند. از پنج هورمون مردانه فوق فقط تستسترون و دی‌هیدرواپی آندرسترون است که می‌توانند گیرنده‌های خود را فعال کنند. در خانم‌ها که در سن باروری هستند، ۲۵ درصد تستسترون موجود در گردش خون از تخمدان‌ها و ۲۵ درصد آن نیز از غدد فوق‌کلیه منشا می‌گیرند. بقیه ۵۰ درصد در بافت چربی از سایر هورمون‌های مردانه ساخته می‌شود.

هورمون‌ها مسئول ایجاد خصوصیات هستند و باعث افتراق جنسیت جنین می‌شوند. اگر جنین از نظر ژنتیک پسر ولی فاقد هورمون مردانه باشد، به شکل دختر متولد خواهد شد. هورمون‌های مردانه باعث می‌شوند هنگام بلوغ خصوصیات مردانه ظاهر شود که به آنها خصوصیات جنسی ثانویه می‌گویند. در یک پسر اگر بعد از تولد به علت مشکلاتی، هورمون مردانه تولید نشود، خصوصیات جنسی مردانه در آنها ظاهر نمی‌شود. اگر در خانمی هم هورمون‌های مردانه افزایش یابد سبب ایجاد علائم مردانه خواهد شد که بعضی از این علائم غیرقابل برگشت هستند.

علل افزایش میزان هورمون‌های مردانه در خانم‌ها زیاد است و سردسته آنها بیماری تخمدان پلی‌کیستیک است که در آن هر دو تخمدان پر از کیست هستند، اما خانم‌ها نباید آن را با بیماری کیست تخمدان اشتباه بگیرند. همچنین بعضی از بیماری‌های غدد فوق‌کلیه مثل پرکاری آن سبب افزایش هورمون‌های مردانه می‌شود. یک علت مهم دیگر که کم هم نیست، مصرف هورمون‌های مردانه به اشکال مختلف است که شایع‌ترین آن در ورزشکاران برای بدنسازی است. بنابراین عضلانی شدن با دارو و مکمل، تاوان سختی دارد که گاهی هم غیرقابل جبران است. (ناباروری ازجمله عوارض این داروهاست)

انواع منابع تولید تستوسترون

در مردان، بیضه ها مسئول تولید تستوسترون می باشند و توسط غده هیپوفیز مقدار آن کنترل می شود.

در زنان، تخمدان، جفت و غده آدرنال (فوق کلیه) مقدار کمی از این هورمون را تولید می کنند.

تستوسترون برای تقویت استخوان ها و عملکرد تخمدان ها در زنان، به صورت داروی تزریقی و یا خوراکی نیز دریافت می شود.

تستوسترون در بدن از کلسترول ایجاد می شود. در حقیقت یک رژیم با چربی و پروتئین بالا می تواند سطح تستوسترون را زیاد کند.

مهم ترین علت افزایش هورمون تستوسترون در زنان، عدم تعادل هورمونی می باشد که در هر سنی می تواند رخ دهد.

داروهای افزایش دهنده تستوسترون

داروهای استروئیدی

فنی توئین (داروی درمان صرع)

دانازول (برای آندومتریوز و کیست سینه)

تستوسترون

استروئید آنابولیک (برای کم خونی، سرطان سینه، کاهش وزن ناشی از بیماری و استئوپروز)

گلوکوکورتیکوئید (داروی ضدالتهاب)

مینوکسیدیل (درمان پرفشاری خون)

سیکلوسپورین (درمان عفونت و سرطان)

سندرم تخمدان پلی کیستیک شایع ترین علت افزایش هورمون تستوسترون در زنان است

علائم افزایش تستوسترون در زنان

ریزش مو

هیرسوتیسم (موهای زائد)

طاس شدن

افزایش وزن بی دلیل

خصوصیات مردانه

افزایش توده عضلانی

آکنه

پرخاشگری

تحریک پذیری

قاعدگی نامنظم و یا نداشتن قاعدگی

کاهش اندازه سینه

بم شدن صدا

خشونت پوست

تعریق غیرعادی

نوزاد کوچک (اگر مقدار این هورمون در بارداری زیاد شود)

غدد فوق کلیوی

بیماری های شایع افزایش دهنده تستوسترون در زنان

اختلالات غده آدرنال (فوق کلیه)

بیماری های مربوط به تخمدان، مثلا سندرم تخمدان پلی کیستیک شایع ترین علت افزایش این هورمون در زنان است و علائم آن شامل: افزایش وزن، وجود صفات مردانه، تخمک گذاری و عادت ماهیانه نامنظم می باشد.

دیابت

بیماری های نادر افزایش دهنده تستوسترون دز زنان

آکرومگالی (تولید زیاد هورمون رشد قبل از بلوغ)

اختلالات نئوپلاسم غده آدرنال

سندروم کوشینگ (افزایش هورمون کورتیزول)

سندرم کان (افزایش هورمون آلدوسترون)

کوتولگی

ژیگانتیسم یا غول آسایی (تولید زیاد هورمون رشد بعد از بلوغ)

تومور غده فوق کلیه تولیدکننده آندروژن

تومور تخمدان

هیپرپلازی مادرزادی آدرنال

اختلالات تیروئیدی

درمان

کاهش وزن اضافی در افراد چاق، باعث کاهش هورمون مردانه می شود.

تیغ، اپیلاسیون، کرم موبر و بند انداختن درمان موقتی برای موهای زائد است.

رعایت رژیم غذایی سالم : میوه ها، سالاد، ماهی، مرغ و آجیل می تواند میزان تستوسترون را کاهش دهد.

محدودیت در مصرف کربوهیدارت و شکر، زیرا این ها باعث افزایش قند خون می شوند و تولید تستوسترون را پنهان می کنند.

داشتن خواب کافی

کاهش استرس

انجام ورزش مرتب : بعد از ۴۵ دقیقه ورزش کردن، میزان کورتیزول بدن بالا می رود و باعث کاهش تولید تستوسترون می گردد. اگر میزان تستوسترون بدنتان زیاد است، از وزنه برداری خودداری کنید چراکه باعث افزایش ناخواسته عضله می گردد.

طب سوزنی:این طب باعث تولید زیاد استروژن و کاهش میزان تستوسترون می گردد.

استفاده از هورمون درمانی : هورمون درمانی در زنان، برای تعادل هورمون های استروژن، تستوسترون و پروژسترون مفید می باشد. اما در برخی موارد، این روش درمانی باعث مشکلات دیگری می شود.

مصرف ویتامین ها هر روز که همراه با مکمل "روی" باشد.

مصرف گیاهان فیتواستروژن مانند: کوهاش سیاه.

شیرین بیان درمان کننده سندرم تخمدان پلی کیستیک است. شیرین بیان باعث افزایش کورتیزول و استروژن و کاهش تستوسترن می گردد.

گیاه صدتومنی: باعث افزایش تولید پروژسترون می گردد و برای تخمک گذاری مفید می باشد.

هورمون‌های مردانه سبب رویش موی صورت، بدن و باعث ریزش موی سر می‌شوند. البته خانم‌ها هیچ وقت دچار طاسی سر نمی‌شوند چون فاقد هورمون مردانه به مقدار زیاد هستند. اگر در خانمی میزان هورمون‌های مردانه افزایش یابد، موهای سر وی شروع به ریزش می‌کند و موهای صورت و بدن افزایش می‌یابند.

تاثیر روی پوست: هورمون‌های مردانه با اثر روی غدد چربی پوست، سبب ایجاد جوش صورت و تنه می‌شوند. یکی از علائم اولیه بلوغ در پسرها جوش صورت است.

تاثیر روی طناب‌های صوتی: هورمون‌های مردانه سبب رشد طناب‌های صوتی و کلفت شدن صدا می‌شوند. در خانم‌هایی که دارای هورمون‌های مردانه زیاد هستند، صدا کم‌کم کلفت می‌شود و متاسفانه این موضوع از جمله مواردی است که حتی پس از درمان همچنان باقی می‌ماند.

تاثیر روی دستگاه تناسلی: هورمون‌های مردانه زیادی سبب رشد کلیتوریس در خانم‌ها می‌شود که اگر زیاد باشد، سبب ایجاد مشکلات بعدی خواهد شد.

تاثیر بر رحم: اگر میزان هورمون‌های مردانه زیاد شود عادت ماهانه را به هم می‌زند. در ضمن مشخص شده است وجود مقادیر زیادی از هورمون مردانه در طولانی مدت سبب افزایش خطر سرطان رحم می‌شود.

با این حساب تشخیص و درمان بموقع این بیماری اهمیت زیادی دارد. گاهی بعضی خانم‌ها فقط دارای یک افزایش مختصر در موهای بدن هستند که پس از بررسی مشخص می‌شود سرطان تخمدان دارند. در ضمن در مواردی که علت بیماری خوش‌خیم است، اگر درمان دیر صورت بگیرد، خانم مبتلا به علائم مرده‌زایی می‌شود که حتی پس از درمان نیز برای وی مشکل ساز خواهد شد.

از طرفی به منظور تشخیص دقیق افزایش هورمون‌های مردانه در خانم‌ها معمولا باید بررسی‌های آزمایشگاهی اولیه انجام شود که در برخی مواقع این بررسی‌ها پیچیده هستند. در صورت لزوم از روش‌های تصویر‌برداری نیز استفاده می‌شود. درمان هم معمولا توسط داروهای خوراکی است که اثرات بهبود بالینی معمولا شش تا ۱۲ ماه پس از مصرف دارو ظاهر می‌شوند. نکته بسیار مهم این که در طول درمان باید از روش‌های جلوگیری از حاملگی قطعی استفاده کرد، چون داروهایی که تجویز می‌شوند روی جنین اثرات سوء شدیدی دارند.