دردهای دوران بارداری، بررسی خطرات احتمالی

کسالت، خستگی، خواب آلودگی به خصوص تهوع و استفراغ از علامت های شایع دوره بارداری محسوب می شوند . این علامت ها به جز در موارد بسیار اندک طبیعی هستند و مشکلی برای مادر ایجاد نمی کنند. بارداری دوره ای است که سیستم فیزیولوژیک بدن را کاملا دگرگون می کند و گاهی علامت هایی به این علائم اضافه می شوند که تداوم آن مفهومی به دنبال دارد. یکی از این علائم، «درد» است. علامت خوبی که به مادر می گوید زودتر به پزشک مراجعه کن تا جلوی خطر احتمالی گرفته شود. درواقع دردهای دوران بارداری بسیار متنوعند و هر یک الگوی خاصی دارند اما می توانند گمراه کننده باشند؛ بنابراین همه مادران باید با بروز هر دردی به پزشک مراجعه کنند.

تقسیم بندی دردها

دردها از نظر پزشکی به دو دسته مامایی یعنی دردهایی کهب اب ارداریا رتباط مستقیم دارند و دردهای غیرمامایی یعنی دردهایی که ارتباط غیرمستقیم با بارداری دارند تقسیم می شوند: دردهای مامایی از نظر دوره ای به سه دسته سه ماهه اول، سه ماهه دوم و سه ماهه سوم تقسیم بندی می شوند. در علم پزشکی منظور از سه ماهه اول از ابتدای بارداری تا هفته ۱۶، سه ماهه دوم از هفته ۱۶ تا ۲۸ بارداری و سه ماهه سوم از هفته ۲۸ تا آخر بارداری است.

دردهای سه ماهه اول

- درد لگنی- شکمی: در این دوره، دردهای فیزیولوژیک کف لگن بیشتر شایع است. علت درد، کشیده شدن لیگامان های ران است که از دو طرف، جدار رحم را به جدار شکم وصل می کنند.

- تهدید به سقط: در سه ماهه اول درد دیگری هم رخ می دهد که می تواند تهدیدی برای بارداری باشد. دردی شبیه به پریود که تقریبا همیشه با لکه بینی یا خونریزی همراها ست.

(خونریزی ممکن است قرمز روشن یا به رنگ قهوه ای باشد. توجه داشته باشید که فقط در سقط فراموش شده ممکن است خونریزی دیده نشود.)چنین نشانه هایی در سه ماهه اول بارداری علامت تهدید به سقط است. در این مواقع، سونوگرافیا طلاعات خوبی را جهت تایید یا رد سقط به پزشک می دهد. اگر علائم، نشانه ای از آغاز سقط باشند خانم باردار باید در بستر بماند و از راه رفتن بی مورد یا بالارفتن از پله ها خودداری نماید. حتی گاهی لازم است، برای حفظ جنین از دارو استفاده کرد.

- بارداری خارج رحمی :بارداری خارج رحمی یعنی جنین در جایی غیر از حفره رحم لانه گزینی می کند. این مکان ها ممکن است داخل لوله رحم یا لوله فالوپ، داخل حفره شکمی و روی تخمدان و گاهی هم روی دهانه رحم باشد. 98 درصد بارداری های خارج رحمی در لوله رحم اتفاق می افتد. بارداری خارج رحمی مورد بسیار اورژانسی و خطرناکی در علم زنان و مامایی محسوب می شود. خانم هایی با سابقه بارداری خارج رحمی، آندومتریوز، فیبروم، سیگاری ها، افراد دارای چسبندگی لگن و کسانی که آی یودی دارند، بیشتر در معرض خطر بارداری خارج رحمی هستند. علامت شاخص در سونوگرافی، حفره رحم خالی از تخمک لقاح یافته است. گاهی در اوایل بارداری به دلیل کوچک بودن بیش از حد جنین، حتی داخل لوله رحمی نیز چیزی دیده نمی شود ولی این به معنای رها کردن بیمار نیست و پیگیری هاب ایدا دامه یابد. با بزرگتر شدن جنین، مادر باردار دچار درد می شود. دردهای شکمی معمولا به شکل درد تیز عمدتا یک طرفه و با علائمی مانند خونریزی های خفیف با حالت تهوع وا ستفراغ، سرگیجه و فشارخون پایین توام است که اگر پارگی لوله به آن اضافه شود خونریزی شدیدی ایجاد کرده و در نهایت شوک و بی هوشی در انتظار بیمار خواهد بود. تفاوت سقط و بارداری خارج رحمی این است که در سقط، خونریزی بر درد ارجحیت دارد ولی در بارداری خارج رحمی درد بیشتر از خونریزی است.

دردهای سه ماهه دوم

- سقط دیررس: سقط دیررس به سقطی گفته می شود که بعد از ۱۲ هفته بارداری و قبل از ۲۰ هفته بارداری رخ دهد. سقط دیررس نیز با درد همراه است و اغلب به دلیل نارس بودن دهانه رحم اتفاق می افتد. دردهای از هفته ۱۶ به بعد معمولا حالت کولیکی دارند و منظم هستند. منظم بودن درد که مثلا هر ۱۰ دقیقه یک بار تکرار می شود قابل اهمیت است. درد های منظم همراه با خونریزی در سه ماهه دوم نشانه سقط دیررس است.

- زایمان زودرس: اگر دردهای ریتمیک و منظم رحمی بعد از هفته ۲۰ بارداری و قبل از هفته ۳۷ بارداری آغاز شوند به آن زایمان زودرس گفته می شود. زایمان زودرس می تواند در اواخر نیمه دوم یا نیمه سوم بارداری رخ دهد. انقباضات باعث باز شدن دهانه رحم و خروج جنین از رحم می شوند. عوامل زیادی در بروز زایمان زودرس نقش دارند؛ مثلا سن کمتر از ۱۸ و بیشتر از ۳۵ سال صدمه به دهانه رحم، کوتاه بودن دهانه رحم، بارداری چند قلویی، زیاد بودن مایع آمنیوتیک، بیماری های عفونی در مادر، جفت سرراهی، بارداری به روش ای وی اف و… از عوامل مهما یجاد زایمان زودرس هستند.

زایمان زودرس نشانه هایی مانند زایمان به موقع دارد. انقباضات، ریتمیک و به تدریج منظم شده و کاملا شکل زایمانی به خود می گیرند. گاهی می توان تا حدودی مانع از تولد زودرس نوزاد شد ولی گاهی هم انقباضات آنقدر شدید هستند که به هیچ وجه نمی توان روند زایمان را متوقف کرد. در چنین مواقعی برای رسیدن ریه های جنین آمپول هایی تزریق می شود تا جنین با ریه رسیده به دنیا بیاید. نوزادانی که ناگهان و زودتر از موعد متولد می شوند، به دلیل نارس بودن ریه هایشان نمی توانند تنفس کنند و باید درب خش مراقبت های ویژهب ستری شوند.

دردهای سه ماهه سوم

- دکولمان: دکولمان یا کنده شدن جفت یکی از خطرناک می تواند کامل یا ناقص باشد. در دکولمان های کامل شانس زنده ماندن جنین بسیار پایین است. وقتی جفت کنده می شود بلافاصله منبع خونرسانی یا اکسیژن رسانیب ه جنین قطع شده و زمانب سیار کمی برای نجات جان جنین وجود دارد. خونریزی و درد شدید که شبیه فرو رفتن خنجرا ستا ز مشخصه های دکولمان محسوب می شوند،ا ما گاهی جفتا ز قسمت وسط جدا می شود. درن تیجه خونریزی در پشت جفت پنهان شده و علامتی وجود ندارد که مادر از آن اطلاع پیدا کند. در این مواقع علامت خوب دیگر کاهش حرکات جنینی است. مادران همیشه باید به حرکات جنین خود دقت کنند و با کاهش حرکات جنین، خود را سریع تر به پزشک برسانند. اگر قلب جنین بتپد مادر در بیمارستان بستری شده و سونوگرافی سریالی و آزمایشات خون از نظر انعقادی روی وی انجام می شود تا سن بارداری بالاتر رفته و جنین قابلیت حیات در خارجا ز رحم را پیدا کند.

- انقباضات براکستون هیکس: انقباضات نامنظمی هستند که باعث سفت شدن شکم می شوند. به طوری کها نگشتان دست به راحتی داخل شکم فرون می روند.

درا ین حالت دردها کمی خفیف تر از درد عادت ماهانه است. انقباضات نامنظم بوده و با راه رفتن و تغییر موقعیت،ا ستحمام آب گرم، نوشیدن مایعات و نرمش کاهش می یابند. فواصل بین انقباض ها متفاوت است و اصلا منظم نمی شود. در مواقعی که درد، مادر را اذیت کند می توان از ضددرد استفاده کرد. درد ناشی از انقباضات براکستون هیکس محدود به زیر شکم وکشاله ران است ولی دردهای زایمانی از ناحیه کمر شروع و به زیر شکم انتشار می یابند. دردها پیشرونده بوده و معمولا فاصله هر انقباض تا انقباض دیگر ۴ تا ۵ دقیقه است و هر بار ۳۰ تا ۶۰ ثانیه طول می کشد.ا نقباضاتب راکستون هیکس طبیعی هستند و درا واخر بها نقباضات طبیعی تبدیل می شوند و نباید باعثن گرانی مادر شوند.

دردهای غیر مامایی

این دردها در هر زمانی از بارداری ممکن است اتفاق بیفتد و نباید از نظر دور بماند. سنگ های ادراری، عفونت ادراری، مشکلات گوارشی، تصادفات، کوله سیستیت و… جزو دردهای غیرمامایی هستند. باید توجه داشت هر نوع درد شدید و رو به افزایش که باعث بیدار شدن مادر از خواب می شود یا آزاردهنده و مختل کننده زندگی است باید پیگیری شود، اما مواردی که باعث بروز درد در دوران بارداری می شوند و بیشتر شیوع دارند عبارتندا ز:

- عفونت ادراری: عفونت های ادراری در سه ماهه اول به دلیل فشار رحم به مثانه٬ وجود هورمون های بارداری، گشاد شدن حالب کلیه و توقف ادرار در مثانه و حالب ها ایجاد می شود. عفونت ادراری با سوزش، تکرر ادرار و دردهای کولیکی در ناحیه زیر شکم همراه است و با دادن آنتی بیوتیک و مصرف زیاد مایعات برطرف می شود.

در صورت عود مکرر ممکن است خوردن دارو تا آخر بارداری ادامه یابد. درمان عفونت ادراری خیلی مهم است چون احتمال گسترش باکتری به دستگاها دراری فوقانی وجود دارد کهب اعثب یماری خطرناکیب هن ام پیلونفریت یا عفونت کلیه می شود.

- همورویید یا بواسیر: بواسیر به عروق متورم اطراف مقعد اطلاق می شود. بعضی از خانم ها قبل از بارداری به درجاتی از بواسیر مبتلا هستند که با بارداری بر شدت آن افزوده می شود ولی معمولا هر چه سن بارداری بالاتر رود و فشار از سوی رحم به روده ها و عروق تحتانی روده بیشتر شود، تورم ورید های اطراف مقعد و بیرون زدن آنها نیز بیشتر خواهد شد. اگر رگ های کوچک از مقعد بیرونن زنند، همورویید داخلی واگر عروق بزرگ از مقعد بیرون بزند همورویید خارجی نام دارند. البته بارداری باعث یبوست می شود و یبوست خود عامل مهمی برای بواسیر و حتی شقاق اطراف ناحیه مقعد است. یبوست باعث درد شکمی و شقاق باعث درد در ناحیه مقعد خواهد شد. خانم های باردار مبتلا به یبوست حتما باید میزان فیبر رژیم غذایی و مصرف مایعات را بالا ببرند. حمام آب گرم بگیرند و بعد از اجابت مزاج به خوبی خود را تمیز کنند. برای جلوگیری از زور زدن نرم کننده مدفوع تجویز می شود.

- آپاندیسیت: گاهی بعضی از خانم های باردار ممکن است در سه ماهه اول یا در سه ماهه های بعدی دچار آپاندیسیت شوند. درد آپاندیسیت پیشرونده و زیاد است. متاسفانه تشخیص آپاندیسیت در بارداری کمی دشوارا ست و هر چه سن بارداری بالاتر برود تشخیص سخت تر می شود چون با بزرگ تر شدن رحم، محل آپاندیس به بالاتر از مکان اصلی که در قسمت خارجی زیر شکم و سمت راست است، می رود.