خونریزی داشتن در بارداری، همیشه خطرناک نیست

از آنجا که سقط جنین در ۱۲ هفتۀ اول بارداری شایع است. بسیاری از زنان در طول سه ماهۀ اول بارداری خود ممکن است نوعی از خونریزی واژینال را تجربه کنند.

خونریزی در دوران بارداری می‌تواند اتفاق بسیار ناخوشایندی برای خانم های باردار باشد، اما باید بدانید که از دست دادن خون همیشه به این معنا نیست که مشکلی وجود دارد یا دچار سقط جنین شده‌اید. در واقع خونریزی طی بارداری بیشتر از آنچه فکر می‌کنید، رایج است و شایع ترین زمان برای مشاهده خونریزی سه ماهه اول بارداری است.

تقریبا ۲۰ - ۲۵ درصد از بانوان طی دوران بارداری خود دچار خونریزی می‌شوند، یعنی یکی از هر ۴ یا ۵ خانم حدود نیمی از این افراد فرزند خود را به سلامت به دنیا می آورند و نیمی دیگر دچار سقط جنین می‌شوند.

اکثر بانوان در باردراری خود فقط یک مرتبه خونریزی را تجربه می کنند ولی برخی دیگر در سراسر این دوران خونریزی خواهند داشت. این خونریزی ها ممکن است به شکل لکه‌ بینی، رگه‌های خون، خون ریزی مشابه عادت ماهیانه یا ... باشد.

آمیزش جنسی، خونریزی پیشروی و بارداری خارج رحمی، برخی از دلایل خونریزی در دوران بارداری هستند.

ا گر هنگام بارداری دچار خونریزی شدم، آیا باید این موضوع را به پزشک یا ماما اطلاع دهم؟

تمامی خونریزی‌ها در دوران بارداری باید به پزشک یا ماما گزارش داده شود. هر جریان خونی پیش از هفته ۲۴ بارداری به عنوان یک "تهدید سقط جنین" شمارده می‌شود. و پس از 24 هفتگی "خونریزی محدوده زایمان" خوانده می‌شود.

اگر گروه خون تان، منفی است، باید طی 72 ساعت پس از هر خونریزی به پزشک یا ماما مراجعه کنید، تا احتمال ترکیب بین خون شما و فرزندتان مورد بررسی قرار گیرد. ترکیب خون مادر با جنین باعث می‌شود که گروه خون منفی مادر، پادتن‌هایی را برای مبارزه با خون مثبت تولید کند.

دلایل احتمالی لکه‌بینی یا خونریزی در بارداری

علت احتمالی: خونریزی یا رگه‌های خون جایگزینی

وقتی تخمک بارورشده‌ای به لایه‌های رحمی متصل می‌گردد، می‌تواند باعث لکه‌بینی یا رگه‌های خونی بسیار کم شود. معمولاً این مسئله فقط یک یا دو روز ادامه می‌یابد و بین زمان جایگزینی و پیش از موعد عادت ماهیانه رخ می‌دهد (برخی از بانوان به اشتباه فکر می‌کنند که فقط عادت ماهیانه ملایمی داشته‌اند). در خونریزی جایگزینی، خون تازه و روشن است، مانند آنچه هنگام بریدن انگشت‌تان می بینید. البته این خونریزی می‌تواند به شکل رگه‌های مخاطی صورتی رنگ نیز مشاهده شود. برای رعایت احتیاط، آنرا با مراقب پزشکی خود در میان بگذارید.

علت احتمالی: خونریزی پیشروی

برخی از بانوان حالتی را تجربه می‌کنند که "خونریزی پیشروی" خوانده می‌شود و دقیقاً زمانی که در انتظار عادت ماهیانه خود هستید رخ می‌دهد. در واقع این خونریزی در هفته 4، 8 و 12 بارداری خواهد بود. این خونریزی اغلب همراه با نشانه‌های عادت ماهانه، مثل کمر درد، گرفتگی‌ها، احساس سنگینی در ناحیه لگنی، احساس تورم همراه خواهد بود. البته عادت ماهیانه رخ نخواهد داد (با وجود تمام نشانه های آن)، زیرا شما باردار هستید! زیرا در دوران بارداری، هورمون‌ها از بروز عادت ماهیانه پیشگیری می‌کند. گاهی میزان هورمون‌ها هنوز به اندازه کافی زیاد نیست تا عادت ماهیانه را متوقف کند و بنابراین دچار این خونریزی پیشروی می‌شوید. این خونریزی می‌تواند برای حدود سه ماه ادامه یابد و پس از آن جفت هورمون‌های تولید شده را از تخمدان‌ها تحویل می‌گیرد و این هورمون‌ها باعث توقف خونریزی می‌گردد. امکان دارد برخی از بانوان این خونریزی را در سراسر بارداری خود تجربه کنند، ولی با نظارت دقیق پزشکی، می‌توانند نوزادی سالم را به دنیا آورند.

علت احتمالی: سقط جنین تهدیدی یا حقیقی

پژوهش‌ها نشان می‌دهد که حدود یک سوم از بارداری‌ها به سقط جنین ختم می‌شود، اما نگران باشید، زیرا این آمار مربوط به دوازده هفته آغازین بارداری است که معمولاً در شرایطی رخ می‌دهد که مادر هنوز از بارداری خود مطلع نیست. اغلب این سقط جنین‌ها در اثر جنین آسیب‌دیده یا ناکامل است، به عبارتی دیگر بدن‌تان بارداری‌ای که عادی نیست را نمی پذیرد.

زمانی‌که به هفته 14 - 16 رسیدید، می‌توانید تقریباً مطمئن باشید که دوران خطر را پشت سر گذاشته‌اید. احتمالاً بخاطر همین موضوع اکثر بانوان ترجیح می‌دهند پس از هفته 12 بارداری، دیگران را از بارداری خود باخبر کنند. گرچه احتمالً دیگران از شنیدن خبر بارداری شما خوشحال می شوند ولی اگر بارداری به شکست ختم شود، گفتن دوباره آن می‌تواند بسیار ناخوش آیند باشد. گاهی وجود افرادی دیگر برای همدردی بسیار مفید است، اما برخی از اوقات زمانی‌که در غم از دست دادن آرزوهای‌تان سوگوار هستید، حضور افراد دیگر می‌تواند کلافه کننده باشد.

نشانه‌های معمول بارداری شامل خونریزی (معمول‌ترین است)، گرفتگی‌ها، کمر درد و شکم درد است. بانوان معمولاً وقتی دچار سقط جنین می‌شوند که با خونریزی همراه است. نشانه‌های بارداری ناپدید می‌گردد و دیگر خبری از حالت‌ تهوع پستان‌های ناراحت و شکم متورم نیست. اگر دچار خونریزی هستید و چنین احساسی دارید، بنابراین احتمال دارد جنین خود را از دست داده باشید. اگر دچار خونریزی هستید، اما هنوز احساس بارداری می‌کنید، به احتمال زیاد خونریزی فقط یک ترس است و نی‌نی شما هنوز به خوبی پیش می‌رود. انجام سونوگرافی معمولاً باعث اطمینان خاطر شما و پزشکتان می‌شود.

البته ممکن است بدون هرگونه خونریزی سقط جنین کنید و به هیچ وجه متوجه آن نشوید. جنین از دست می‌رود، اما بدن‌تان آنرا حفظ می‌کند. اگر چنین اتفاقی بیفتد، مطمئناً نشانه‌های بارداری ناپدید می‌گردد، اما نبود تپش قلب جنین فقط با سونوگرافی مشخص می‌شود. گاهی برای پاک‌سازی رحم به کورتاژ (تراشیدن لایه داخل رحم) نیاز خواهد بود.

علت احتمالی: خونریزی پس از آمیزش جنسی

خونریزی پس از نزدیکی از معمول‌ترین دلایل خونریزی واژنی است. این مسئله کاملاً بی‌ضرر بوده و به علت افزایش فشار خون و نرم شدن دهانه رحم اتفاق می‌اُفتد. گرچه این شکل از خونریزی خطرناک نیست، ولی همیشه باید آنرا به مراقب پزشکی خود گزارش دهید. زمانی‌که برای سوالی بسیار خصوصی به بخش زنان مراجعه می‌کنید، منتظر این سوال باشید، "آیا به تازگی آمیزش جنسی داشته‌اید؟" که کمی شرم آور بنظر می‌رسد، اما ازآنجاییکه یکی از دلایل معمول خونریزی است، در نتیجه این اولین سوال ماما از خانمی خواهد بود که خونریزی واژنی داشته است. مجبور نیستید معاشقه خود را کنار بگذارید، اما احتمال دارد نیاز داشته باشید مطمئن شوید به جنین آسیبی نمی‌رسد و جنین به طرزی ایمن در رحم و به اندازه کافی بالای واژن قرار دارد.

علت احتمالی: بارداری خارج رحمی

بارداری خارج رحمی زمانی رخ می‌دهد که تخمک بارور شده، خارج از رحم جایگزین شود که معمولاً در لوله‌های فالوپ است. درد شدیدی زیر شکم‌ یا دردی عمومی، بی‌حالی و حالت تهوع نشانه‌های آن هستند. اگر لوله پاره شود ممکن است درد متوقف شود، اما پس از گذشت چند ساعت یا چند روز باز خواهد گشت و واقعاً احساس ناخوشایندی ایجاد می‌کند.

این وضعیتی اورژانسی است، چراکه بارداری خارج رحمی می‌تواند لوله‌های فالوپ را پاره کند و باعث خونریزی داخلی، آسیب به لوله و بهم‌ریختن سیستم مادر شود. در چنین شرایطی احتمال دارد پزشک مجبور به برداشتن لوله فالوپ شود، این عمل به این معنا نیست که در آینده برای لقاح جنین مشکلی خواهید داشت، زیرا تخمدان و لوله فالوپ دیگر شما از سلامت برخوردار است.

علت احتمالی: خونریزی از جفت

خونریزی بدون درد واژنی می‌تواند به دلیل قرارگیری غیرمعمول جفت رخ دهد. گاهی جفت، بیش از حد معمول به قسمت پایین رحم نزدیک می‌شود و درست روی مجرای گردنه رحم جایگزین می‌کند. این مسئله "جفت سرراهی" خوانده می‌شود و حدود دو درصد از خانم‌ها با آن مواجه می‌شوند. جفت سرراهی معمولاً پس از 20 هفتگی باعث خونریزی می‌شود. این مشکل با شدت‌های متفاوتی بروز می‌کند، اما برای تشخیص دقیق آن نیاز به سونوگرافی خواهید داشت. اگر در هفته‌های بعدی جفت کماکان روی دهانه رحم باقی بماند و به سمت بالا کشیده نشود، برای پیشگیری از بروز خطرات بیشتر، امکان دارد استراحت در بستر، زایمانی القائی یا سزارین ضروری گردد.

علت دیگر خونریزی در اواخر بارداری، پاره شدن جفت است (که تقریبا در یکی از هر 200 بارداری رخ می‌دهد) که در آن جفت کاملاً یا بخشی از آن از دیواره رحم جدا می‌گردد. نشانه‌های آن شامل درد طاقت‌فرسا و خونریزی شدید است. احتمال دارد خون را مشاهده کنید یا دچار خونریزی داخلی شوید و با تماس محکم بسیار دردناک باشد. اگر سیگار می‌کشید یا دچار افزایش فشار خون ، مشکلات کلیوی یا پره‌اکلامپسی هستید، برای ابتلا به این مشکل در خطر بیشتری قرار دارید. این مشکل مستلزم پذیرش فوری در بیمارستان است و بنابر شدت خونریزی امکان دارد مجبور به استراحت در بستر، زایمانی القائی یا سزارین شوید.

اگر در بارداری دچار خونریزی شدم، چه کاری باید انجام دهم؟

اگر بارداری شما از هفته 20 گذشته، فوراً در پی کمک باشید. اگر دچار خونریزی هستید، از مصرف تامپون‌ پرهیز کنید و از پَدهای بهداشتی استفاده کنید. اگر خونریزی ملایم است و دردی احساس نمی‌کنید، باید ماما یا پزشک را مطلع کنید تا از شدت گرفتن آن پیشگیری کند.

زمانی‌که متخصص پزشکی شما را معاینه کردد، می‌توانید در پی کمک از پزشک طب سوزنی مجربی باشید که در مراقبت‌های باروری و بارداری تخصص دارد، چراکه نقاطی در بدن وجود دارد که برای کمک به بهبود خونریزی به شما کمک می‌کند.

اگر خونریزی شدید (برای مثال، دائما جریان دارد و همراه با لخته خونی است) و همراه با گرفتگی شکمی،‌ کمر درد و دردی مانند عادت ماهیانه است، فوراً با بیمارستان تماس بگیرید. تا حد امکان آرام بمانید و به خودتان یادآور شوید که خونریزی هنگام بارداری بسیار معمول است. بدانید که این خونی که می‌بینید، خون شماست، نه خون فرزندتان.اگر توصیه‌هایی که برای خونریزی اولیه دریافت می‌کنید (پیش از هفته 12)، فقط صبر کردن است، متعجب نشوید. زیرا متاسفانه، هیچ چیز از " سقط جنین خود به خودی" پیشگیری نمی‌کند. در حالی‌که این مسئله بسیار ناامید کننده و ناخوشایند است، ولی برای پیشگیری از وقوع آن هیچ کاری نمی‌توانید انجام دهید.

شما مسئول سقط جنین نیستید، کاری انجام نداده‌اید که باعث آن شود. موارد زیر باعث آرامش شما خواهد شد، ولی معمولاً سقط جنین را نمی‌تواند پیشگیری کرد

- استراحت در بستر

- داروها برای گرفتگی‌ها (با تجویز پزشک)

- کیسه آب گرم برای شکم‌تان

- چای و حمایت از سوی همسرتان

اما به یاد بسپارید که اکثر خونریزی‌ها در اوایل بارداری به خودی‌خود آرام می‌گیرد و بارداری بدون آسیب ادامه می‌یابد.

مهم‌ترین مطالب در این‌باره:
خونریزی در بارداری
معاینه با اسپکولوم لازم است که ضایعات دهانه رحم، وجود پرده های جنینی در واژن تشخیص داده شود. اگر خونریزی شدید باشد و به ویژه با درد همراه باشد بیشتر کندگی جفت مطرح می‌شود.
خونریزی واژینال در تمام چهل هفته حاملگی ممکن است دیده شود. منشا خونریزی همیشه مادری است نه جنینی. این خونریزی ممکن است در اثر پاره شدن عروق دسیدوال یعنی بستر جفت باشد یا در اثر ضایعات رحم، دهانه رحم و یا واژن. خونریزی‌های حاملگی را بر اساس سن حاملگی تقسیم‌بندی می‌کنند؛ خونریزی 3 ماهه اول، سه ماهه دوم، سه ماهه سوم و بر اساس کم یا شدید بودن آن، همراه بودن با درد یا بدون درد بودن، متناوب بودن یا مداوم بودن و نیز با توجه به علایم بالینی مثل حال عمومی مادر و علایم حیاتی شامل فشارخون و نبض و شدت کم‌خونی‌اش، وجود یا از بین رفتن صدای قلب جنین و در نهایت با استفاده از سونوگرافی در مورد بیمار تصمیم‌گیری می‌شود.

خونریزی ۳ ماهه اول
بیست تا چهل‌ درصد خانم‌های حامله دچار درجاتی ازخونریزی در سه ماهه اول حاملگی می‌شوند که معمولا به یکی از این دلایل است:
خونریزی فیزیولوژیک
حاصل از جایگزینی جفت اولیه در رحم. این خونریزی معمولا خفیف است، حدوداً موقع انتظار قاعدگی دیده می‌شود، مدتش کوتاه و رنگش روشن است یعنی از نظر مدت، مقدار و رنگ با خونریزی معمول قاعدگی متفاوت است. این خونریزی برای حاملگی تهدیدی نیست و نیازی به درمان ندارد ولی نیاز به تشخیص قطعی دارد و باید با تهدید به سقط و حاملگی خارج رحمی تشخیص افتراقی داده شود.
تهدید به سقط
در تهدید به سقط خونریزی ادامه می‌یابد و ممکن است متناوب باشد. اگر خونریزی شدید شود و بیش از حجم قاعدگی باشد یا دفع لخته داشته باشد یا علاوه بر پد بهداشتی لباس بیمار هم خیس شود معمولا منجر به سقط می‌شود. یادمان باشد که حدود ۶۰ درصد علت سقط‌های ۳ ماهه اول اشکال کروموزومی در جنین است، لذا سقط گاه مکانیسمی برای جلوگیری از خلقت ناقص و معیوب نسل است. بعضا علت سقط تشکیل نشدن جنین است که به آن تخم پوچ می‌گوییم(Blighted ovum). سن بالای ۳۵‌سال در مادر، سیگار یا قلیانی بودن مادر، فاصله کمتر از ۱۸ماه بین حاملگی‌ها از دیگر علل سقط هستند. معمولا وقتی در سونوگرافی قلب جنین رویت شد شانس سقط کمتر می‌شود. گاه جنین می‌میرد و پس از مدتی که از مرگ داخل رحمی گذشت خونریزی ظاهر می‌شود که معمولا تیره‌رنگ و غلیظ است. قبل از بروز این نوع خونریزی ممکن است خانم باردار احساس پس رفت علایم حاملگی را داشته باشد، مثلا سینه‌ها نرم می‌شوند، تهوع برطرف می‌شود و رحم کوچک می‌شود.
ضایعات التهابی، بدخیمی دهانه رحم یا تومور خوش‌خیم واژن و دهانه رحم و رحم می‌تواند علت خونریزی 3 ماهه اول باشد. مثل پولیپ دهانه رحم ، پولیپ و میوم ساب موکوز رحمی، اکتتروپیون و پارگی واژن. در این حالت خونریزی معمولا کم، روشن و متناوب است و بیشتر به صورت لکه‌بینی است تا خونریزی. در خونریزی 3 ماهه اول حاملگی معاینه با اسپکولوم می‌تواند به تشخیص افتراقی این ضایعات از سایر علل کمک کند. آزمایش بتا hcg و سونوگرافی رحمی نیز از راه‌های تشخیص‌اند.
خونریزی به علت حاملگی مولار (بچه‌‌خوره)
حالتی غیر طبیعی از حاملگی است، در بیشتر موارد جنین وجود ندارد (مول کامل) و در جفت مایع جمع می‌شود و منظره دانه‌ انگوری می‌دهد. گاه جنین با اختلال کروموزومی ممکن است همراه حاملگی مولار باشد (مول ناکامل). رنگ خونریزی حاملگی مولار تیره و معمولا شروع آن با لکه‌بینی است. در حاملگی مول در بیشتر موارد اندازه رحم بزرگ‌تر از سن حاملگی لمس می‌شود و فرد استفراغ شدید حاملگی دارد. تشخیص قطعی با سونوگرافی رحمی است. شیوع مول در حاملگی نوجوانان و افراد بالای 35 سال بیشتر است. از عوامل خطر دیگرمصرف سیگار و قلیان و کمبود ویتامین A هستند.
حاملگی خارج رحمی
در بیشتر مواقع در لوله رحمی صورت می‌گیرد و اورژانس است.
معمولا فرد تاخیر قاعدگی دارد، تست حاملگی مثبت می‌شود، لکه‌بینی با درد همراه است و سونوگرافی ساک حاملگی را در خارج از رحم گزارش می‌کند.
شایع‌ترین علت خونریزی سه ماهه اول تهدید به سقط و بدترین آن حاملگی خارج رحمی است که معمولا نیاز به جراحی دارد. عوامل مساعد کننده برای حاملگی خارج رحمی عبارتند از وجود عفونت لگنی با سابقه آن در 3 ماهه اخیر، سابقه جراحی لگنی، وجود IUD در رحم، داشتن سابقه قبلی حاملگی خارج رحمی. در خونریزی سه ماهه اول حاملگی حتما باید Rh بیمار و همسر را بدانیم که در مورد تزریق ایمون گلوبولین آنتی D تصمیم‌گیری شود.

خونریزی 3 ماهه دوم حاملگی، قبل از بیست هفتگی (20-13هفتگی)
در این سن حاملگی خونریزی کم، متناوب و بدون درد می‌تواند به دلایل زیر باشد:
نشانه زایمانی (show) حاصل از نارسایی دهانه رحم باشد
جفت سرراهی کناری (نه کامل)
ضایعات واژن، دهانه رحم
معاینه با اسپکولوم لازم است که ضایعات دهانه رحم، وجود پرده های جنینی در واژن تشخیص داده شود. اگر خونریزی شدید باشد و به ویژه با درد همراه باشد بیشتر کندگی جفت مطرح می‌شود. در این حالت ممکن است جنین هم سریعا دچار مرگ شود و صدای قلب شنیده نشود و یا در سونوگرافی ضربان قلب دیده نشود. در سونوگرافی کنده شدن جفت در بستر جفت، بصورت لخته (هماتوم) پشت جفت دیده می‌شود. فاصله کم بین دو حاملگی کمتر از ۱۲ ماه (یکسال) شانس جفت سر راهی و کنده شدن جفت را بالا می‌برد.

خونریزی بعد از هفته بیست تا موقع زایمان
کنده شدن جفت
فاکتورهای مساعد کننده ضربه، مصرف سیگار، فشارخون بالاو پارگی زودرس کیسه آب هستند. در کندگی جفت میزان خونریزی کم واژینال الزاماً نشان دهنده شدت کم خونریزی نیست چون خونریزی مخفی داخل رحم و نیز داخل عضله رحم هم در کندگی جفت داریم که به بیرون راه پیدا نمی‌کنند.
کندگی جفت شدید خطر مرگ برای جنین و خطرات زیادی برای مادر دارد. اگر جنین زنده بماند به دلیل زایمان زودرس یا کم‌خونی یا اپگار پایین نیاز به مراقبت ویژه دارد.
تشخیص افتراقی جفت سرراهی با کندگی جفت با کمک سونوگرافی قطعی می‌شود.
جفت سرراهی
جفت که باید در محل طبیعی که در خلف رحم است (پشت رحم) قرار گیرد در نزدیک به دهانه رحم قرار می‌گیرد و راه خروج جنین را می‌گیرد. جفت سرراهی اگر کاملا دهانه رحم را بپوشاند بسیار خطرناک است. خطر خونریزی مادری و جنینی دارد و حتما فردی که جفت سرراهی دارد باید در مرکز مجهز به اتاق عمل و تیم جراحی زنان و بیهوشی تحت نظر باشد. گاه لبه جفت به کنار دهانه رحم (نه تمام دهانه رحم) کشیده می‌شود و کناری گفته می‌شود و خطرش کمتر است. جفت سرراهی در اوایل حاملگی ممکن است وجود داشته باشد و با بزرگ شدن رحم به بالا کشیده شود و در اواسط حاملگی دیگر سرراهی نباشد.
Show (نشانه زایمانی)
وقتی دهانه رحم به دلیل زایمان چه زودرس و چه به موقع می‌خواهد باز شود پلاک مخاطی که دهانه رحم را در این مدت بسته بود بر اثر انقباضات به بیرون رانده می‌شود معمولا با کمی خونریزی روشن همراه است که به آن نشانه می گویند. گاه به دنبال معاینه در اواخر ماه 9 نشانه دیده می‌شود. دیدن نشانه زایمانی خطری ندارد.

اختلالات بند ناف
اختلالات بند ناف بصورت Vasa previa و اختلال نبودن ژله دور محمل چسبیدن بند ناف به جفت نیز از علل خونریزی موقع زایمان است. کلا هر خونریزی در حاملگی غیر طبیعی تلقی می‌شود و پیگیری می‌خواهد تا خلافش ثابت شود، چون خطر برای مادر و جنین دارد.