هورمون مناسب بارداری، مطالعه کنید!

پروژسترون در نیمه دوم سیکل قاعدگی ترشح شده و به ضخیم شدن لایه های آندومتر رحم کمک می کند تا آماده لانه گزینی شود.

گونادوتروپین کوریونیک انسانی (hCG): هورمون hCG نخستین فرآوردة قابل اندازه‌گیری بارداری است.

بطور میانگین ۹ روز بعد از لقاح (بین ۶ الی ۱۲ روز) در صورتی که بارداری صورت بگیرد، لانه گزینی صورت می گیرد که می تواند در بعضی از افراد با لکه بینی و درد زیر شکم همراه باشد (تقریبأ روز ۲۳ از اولین روز از آخرین قاعدگی که به آن Last Menestrual Period = LMP می گویند).

۲ الی ۳ روز بعد از لانه گزینی سطح هورمون hCG در خون افزایش می یابد (روز ۲۵ یا ۲۶ بعد از LMP).

۳ الی ۴ روز بعد از لانه گزینی سطح هورمون hCG در ادرار افزایش می یابد (روز ۲۶ یا ۲۷ بعد از LMP).

این هورمون در ابتدا از جسم زرد و سپس از سلولهای سن سیتیوتروفوبلاست جفت سنتز می شود.

دارای دو زیر واحد آلفا و بتا است که جزء بتای آن اختصاصی این هورمون گلیکوپروتئینی است، در حالیکه جزء آلفای آن مشابه همین جزء در سایر هورمونهای گلیکوپروتئینی (TSH, FSH و LH) می باشد.

مطالعات گوناگون نشان داده‌اند که hCG خون جنین اهمیت فراوانی در تکامل آدرنال و گونادهای جنین در سه ماهة دوم بارداری دارد.

این هورمون باعث بقای جسم زرد (برای ادامه تولید پروژسترون) می شود.

اندازه گیری hCG در سه ماهه دوم ارزش تشخیصی بالاتری نسبت به free beta hCG برای سندرم داون دارد.

افزایش بیش از انتظار این مارکر می تواند مطرح کننده کوریوکارسینوم، مول هیداتی فورم و یا حاملگی چندقلویی باشد. در اختلالات عروق جفتی و هیپوکسی جفت نیز می توان پرولیفراسیون (تکثیر) سلولهای تروفوبلاست جفت و در نتیجه افزایش تولید hCG را شاهد بود.

افزایش با دلیل نامشخص و منفرد این مارکر (hCG moM > ۳.۰) با افزایش عوارضی چون پره اکلامپسی، زایمان زودرس، IUGR و مرده زایی همراه است.

کاربرد hCG در بررسی وضعیت رشد داخل رحمی جنین

- در بیشتر حاملگی ها اگر سطح hCG کمتر از ۱۲۰۰ mIU/ml باشد انتظار داریم که هر ۴۸ الی ۷۲ ساعت سطح hCG دو برابر شود و این افزایش حداقل باید ۶۰% باشد.

دکتر سیبرت Seebert در سال ۲۰۰۶ و دکتر مورس Morse در سال ۲۰۱۲ تاکید کردند که حداقل افزایش ۳۵% طی ۴۸ ساعت هم می تواند مینیم افزایشی از این هورمون باشد که در یک حاملگی داخل رحمی زنده (Viable Intrauterine Pregnancy) همراه باشد.

- زمانی که سطح هورمون بین ۱۲۰۰ تا ۶۰۰۰ mIU/ml باشد انتظار داریم که هر ۷۲ تا ۹۶ ساعت سطح hCG دو برابر شود.

- زمانی که سطح هورمون بیش از ۶۰۰۰ mIU/ml باشد انتظار داریم که بیش از ۴ روز سطح hCG دو برابر شود.

اگر افزایش سطح hCG از الگوی فوق تبعیت نکرد، چندین عامل سبب ایجاد این مسئله می شوند که باید با اندازه گیری سطح پروژسترون پیگیری شود.

همانطور که می دانیم پروژسترون در نیمه دوم سیکل قاعدگی ترشح شده و به ضخیم شدن لایه های آندومتر رحم کمک می کند تا آماده لانه گزینی شود. این هورمون از جسم زرد (Corpus luteum) که بدنبال آزاد شدن تخمک از فولیکول دامیننت (یا غالب) ایجاد می شود تولید می شود که تا هفته ۱۰ بارداری مسئول تامین پروژسترون مورد نیاز ادامه بارداری می باشد.

بطور نرمال در هفته ۵ تا ۶ حاملگی سطح پروژسترون باید بین ۱۲ تا ۲۰ ng/ml باشد و عدد کمتر از ۵ با اطمینان ۹۹.۸% نشانه یک حاملگی غیر نرمال داخل رحمی می باشد.

آیا قادر به جبران کمبود پروژسترون در ابتدای بارداری هستیم؟

قبل از آنکه به درمان کمبود پروژسترون بپردازیم باید علت کمبود تولید پروژسترون بررسی شود.

کاهش سطح پروژسترون یا ناشی از یک بارداری خارج رحمی (Ectopic pregnancy) هست و یا ناشی از یک حاملگی داخل رحمی غیرطبیعی (Abnormal ItraUterine Pregnancy) می باشد.

در حالت اول نباید به بیمار پروژسترون تجویز شود و در حالت دوم باید دید که آیا بیمار قبلأ سابقه نقص در فاز لوتئال (Luteal Phase Defect) که بصورت کاهش پروژسترون در نیمه دوم قاعدگی، کوتاه شدن نیمه دوم سیکل و کاهش حجم خونریزی مشاهده می شود، دارد یا خیر.

اگر مثبت بود می توان درمان ابتدا بصورت شیاف های پروژسترون و سپس بصورت تزریقی و یا خوراکی تا هفته دهم بارداری انجام داد.

هفته دهم بدلیل آنکه مسئول تولید پروژسترون جفت می شود تجویز پروژسترون کمکی قطع شده تا ببینیم که آیا جفت به تنهایی قادر به افزایش سطح پروژسترون خون به اندازه نیاز است یا خیر.

معیارهای سونوگرافیک تشخیص بارداری:

- ۳۵ روز بعد از LMP (معادل ۵ هفته و صفر روز)، ساک حاملگی (Gestational Sac) دیده می شود که در این زمان سطح hCG خون حدود ۱۰۰۰ mIU/ml می باشد.

- ۴۰ روز بعد از LMP (معادل ۵ هفته و پنج روز)، قطب جنینی (Fetal pole) دیده می شود که در این زمان سطح hCG خون حدود ۴۰۰۰ mIU/ml می باشد.

قطب جنین اولین نشانه مستقیم از جنین در سونوگرافی است که در حاشیه کیسه زرده در اوایل بارداری دیده می شود. اغلب از واژه «جنین» به جای قطب جنینی استفاده می کنند.

قطب جنین ضخیم شدن حاشیه کیسه زرده در طول بارداری است که معمولا در هفته ۵ یا ۶ بارداری توسط سونوگرافی واژینال و در هفته ۸ تا ۹ بارداری توسط سونوگرافی شکمی قابل تشخیص است.

هنگامی که اندازه قد جنین از سر تا پایین باسن (CRL) به ۲ تا ۴ میلی متر برسد قطب جنین دیده می شود.

قطب جنین از هفته ۶ بارداری، روزانه ۱ میلی متر رشد می کند.

زمانی که قطب جنین ۷ میلی متر یا بیشتر شود ضربان قلب جنین قابل تشخیص می گردد.

- ۴۲ روز بعد از LMP (معادل ۶ هفته و صفر روز)، کیسه زرده (Yolk Sac) دیده می شود که در این زمان سطح hCG خون حدود ۷۲۰۰ mIU/ml می باشد.

کیسه زرده اولین ساختار آناتومیک مشخص در ساک حاملگی است.

کیسه زرده نقش حیاتی در توسعه جنینی با ارائه مواد مغذی ایفا می کند.

بند ناف که در هفته هفتم بارداری شروع به رشد می کند جایگزین کیسه زرده می شود.

کیسه زرده توسط یک سونوگرافی واژینال در سن بارداری ۵.۵ هفتگی و یا قطر ساک حاملگی ۸ تا ۱۰ میلی متری دیده می شود و توسط سونوگرافی شکمی در سن بارداری ۷ هفته و قطر ساک بارداری ۲۰ میلی متر قابل تشخیص است.

در اوایل یک بارداری طبیعی قطر کیسه زرده معمولا ۶ میلی متر است و شکل آن تقریبا کروی است.

یک کیسه زرده بزرگ تر از ۶ میلی متر می تواند نشانه غیر طبیعی بودن بارداری باشد.

کیسه زرده به مرور کوچک می شود و تا اواخر سه ماهه اول بارداری به تدریج از بین می رود.

کیسه زرده های متعدد می تواند اولین نشانه بارداری چند قلویی باشد.

- ۴۷ روز بعد از LMP (معادل ۶ هفته و پنج روز)، ضربان قلب جنین (Fetal Heart motion) دیده می شود که در این زمان سطح hCG خون بین ۱۱ تا ۱۳ هزار mIU/ml می باشد.

منبع: نیلو