مراحل درد زایمان طبیعی، پس لذتش کجاست؟

حتمالاً تابه‌حال در جمع دوستان و همکاران خود راجع به زایمان بدون درد صحبت کرده‌اید یا اصطلاح زایمان ارگاسمیک به گوشتان خورده است. اما آیا زایمان بدون درد واقعیت دارد؟ آیا می‌توان از وضع حمل لذت برد؟ یا تمام این بحث‌ها ادعایی بی‌پایه است؟ اگر می‌خواهید اطلاعات خود را در این زمینه افزایش دهید، در ادامه با ما همراه باشید تا از این به بعد بتوانید با اطمینان راجع به زایمان بدون درد نظر بدهید.

تمام مادران هنگام زایمان درد یکسانی را تحمل نمی‌کنند و گاهی مادر دریکی از زایمان‌ها درد بیشتری را نسبت به زایمان‌های قبلی یا بعدی تحمل می‌کند. تا زمانی که زایمان طبیعی را پشت سر نگذارید، نمی‌توانید بدانید که دردتان هنگام زایمان طبیعی چقدر خواهد بود.

چرا زایمان طبیعی دردناک است؟

رحم اندامی عضلانی است که در طول زایمان به‌شدت منقبض می‌شود و جنین را رو به بیرون می‌راند. انقباض‌های رحمی منشأ اصلی درد زایمان است. شدت درد زایمان طبیعی به عامل‌های متعددی مانند قدرت انقباض‌ها، اندازه جنین و وضعیت جنین در لگن (بالا بودن یا پایین بودن سر جنین) و سرعت وضع حمل بستگی دارد.مادر در هنگام زایمان علاوه بر انقباض شدید عضله‌های شکم و گاهی کل بالاتنه و ناحیه لگن فشاری را نیز در پشت بدن، پرینه، مثانه و روده‌ها حس می‌کند.

ترکیبی از عامل‌های ژنتیک و تجربیات زندگی آستانه درد یا توانایی برای تحمل درد را تعیین می‌کند. برخورداری یا عدم برخورداری از حمایت اجتماعی، ترس، اضطراب و حتی شنیدن داستان‌های بدبینانه و ترسناک یا خوش بینانه و امیدوارکننده در تحمل و احساس درد مؤثر است. گذشته از هر چیز ما نمی‌توانیم توانایی ذاتی خود را برای تحمل درد تغییر دهیم.

تغییر درد در مراحل زایمان

درد زایمان معمولاً به‌تدریج شروع می‌شود و به‌موازات پیشرفت مراحل زایمان به شرح زیر شدت می‌گیرد:

مرحله اولیه (هشت ساعت یا طولانی‌تر)

دهانه رحم به‌اندازه 3 تا 4 سانتی‌متر متسع یا باز می‌شود و باریک (افاسمان) می‌شود. انقباض‌های خفیف تا متوسط معمولاً 30 تا 60 ثانیه طول می‌کشد و بین هر دو انقباض 5 تا 20 دقیقه فاصله است، انقباض‌ها به‌تدریج شدیدتر و کم فاصله‌تر می‌شود.

مرحله فعال (حدود دو تا هشت ساعت)

انقباض‌ها دائماً طولانی‌تر، شدیدتر و نزدیک‌تر می‌شود و دهانه رحم به‌اندازه ۷ سانتی‌متر باز می‌شود. اکثر بانوان در این مرحله تقاضای مسکن می‌کنند، هرچند قبلاً مسکن دریافت کرده‌اند.

مرحله انتقالی (بالغ‌بر یک ساعت)

درد معمولاً در مرحله انتقال بیشترین شدت را دارد، چون دهانه رحم به‌اندازه ده سانتی‌متر باز می‌شود و اتساع آن به پایان می‌رسد. مادر علاوه بر انقباض‌های شدید و کم فاصله در پشت بدن، کشاله ران، حتی پهلوها یا ران‌ها نیز درد تحمل می‌کند و حالت تهوع دارد.

فشار دادن (چند دقیقه تا چند ساعت)

فشارقوی درد شدید را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و مادر ضرورت فشار دادن و خارج کردن نوزاد از بدن را با تمام وجود حس می‌کند. برخی بانوان برای توصیف این مرحله از اصطلاح "ترکیدن هندوانه یا پرتاب توپ بولینگ" استفاده می‌کنند. اگرچه درد یک‌لحظه متوقف نمی‌شود، اما بسیاری از بانوان با فشار دادن احساس بهتری پیدا می‌کنند، چون عمل رو به بیرون فشار دادن نوزاد احساس فشار را کاهش می‌دهد. مادر پس از بیرون آمدن سر نوزاد یا دیده شدنش سوزش یا تیر کشیدنی را اطراف دهانه واژن تحت کشش حس می‌کند.

خروج جفت (بالغ‌بر 30 دقیقه)

این مرحله معمولاً ساده است، چون انقباض‌های خفیف خروج جفت را تسهیل می‌کند و مادر در این مرحله تمام توجه‌اش معطوف نوزاد تازه متولدشده است.

روش‌های تسکین درد زایمان

بی‌حسی موضعی

بی‌حسی اپیدورال یکی از روش‌های پیشرفته مدیریت درد زایمان است که درد مادر را در طول زایمان تسکین می‌دهد. بی‌حسی اپیدوارل نوعی بی‌حسی موضعی است که در آن داروی بی‌حسی در نزدیکی نخاع تزریق می‌شود.

تنفس منظم

حتی اگر مادر تصمیم به استفاده از بی‌حسی اپیدورال یا دریافت دارو گرفته باشد، بهره‌گیری از تکنیک‌های آرام‌سازی توانایی مادر را برای مدیریت درد ارتقاء می‌دهد. رؤیاپردازی و تجسم در آغوش گرفتن نوزاد، مدیتیشن، خود هیپنوتیزم و دیگر راهبردهای آرام‌سازی که در کلاس‌های مختلفی مانند لاماز، متد بردلی یا هیپنوبرتینگ آموزش داده می‌شود، کمک می‌کند تا مادر آرام باشد و عضله‌ها شل شود.

دیگر تکنیک‌های مؤثر

ماساژ، پیاده‌روی، حمام یا وان آب داغ و کمپرس سرد یا گرم کمک می‌کند تا زایمان راحت‌تر پیش برود. مهم نیست که تصمیم به مصرف دارو دارید یا می‌خواهید طبیعی پیش بروید، سعی کنید منعطف باشید. هیچ مادری تا زمان رسیدن وضع حمل نمی‌داند که در طول زایمان به چه چیزی نیاز خواهد داشت. بنابراین انعطاف‌پذیر بوده و آماده‌باشید تا برنامه خود را در صورت لزوم تغییر دهید.

به خاطر داشته باشید که هر روش مزایای خاص خود را دارد. اگرچه مصرف دارو زایمان را تاحد زیادی بدون درد می‌کند، اما زایمان طبیعی و بدون مصرف دارو حس موفقیت در دستیابی به یک هدف والا و رضایت از خویشتن را در مادر تقویت می‌کند. مادر پس از اتمام درد و به پایان رسیدن تلاش‌ها با در آغوش گرفتن فرزندش قدرت بی‌حدی را حس می‌کند. درد با رنج تفاوت دارد. درد قابل مدیریت است، اما اگر از حد توان خارج و طاقت فرسا شود، باید برای جلوگیری از رنج کشیدن دارو مصرف کرد.

زایمان بدون درد با بی‌حسی اپیدورال

مزایای بی‌حسی اپیدورال

-بی‌حسی اپیدورال راحتی را برای مادر و نوزاد به ارمغان می‌آورد.

-این روش فشارخون بالا را پایین می‌آورد.

-زایمان بدون درد برای بیماران دچار ناراحتی‌های قلبی مناسب است.

-زایمان بدون درد سریع‌تر است.

-بی‌حسی اپیدورال در چه شرایطی توصیه می‌شود

-بی‌حسی اپیدورال به برخی بیماران توصیه می‌شود تا بهترین نتیجه به دست آید.

-زایمان بدون درد در صورت پیچیده یا طولانی بودن زایمان و در شرایطی توصیه می‌شود که هم برای مادر و هم برای جنین مفید باشد.

-زایمان بدون درد به مادرانی توصیه می‌شود که به عارضه‌های خاصی مانند بیماری‌های قلبی، فشارخون بالا و مسمومیت بارداری مبتلا هستند.

تأثیرگذاری بی‌حسی اپیدورال

بی‌حسی اپیدورال بدن را از کمر به پایین بی‌حس می‌کند، اما تأثیری بر حرکت‌های مادر نمی‌گذارد.

زمان بی‌حسی

بی‌حسی در مرحله فعال زایمان اعمال می‌شود. بی‌حسی به‌صورت یک تزریق یا چند تزریق در مقادیر کمتر انجام می‌شود. متخصص بیهوشی ماهر دارو را از طریق سوند اپیدورال مخصوص به مادر می‌رساند.

-در صورت لزوم می‌توان سزارین را از راه همین لوله انجام داد.

-چنانچه بیمار صرفاً از روی ترس به سزارین تمایل داشته باشد، زایمان بدون درد طبیعی به وی پیشنهاد می‌شود.

عوارض زایمان بدون درد

سردرد موقعیتی دائم، لرز، صدا دادن و زنگ زدن گوش‌ها، درد کمر و پشت، احساس درد در محل ورود سوزن، حالت تهوع یا دشواری در ادرار کردن

بی‌حسی اپیدورال فشار دادن را دشوارتر می‌کند و باید داروی بیشتر مصرف شود یا مداخله‌های دیگری مانند سزارین یا فورسپس صورت گیرد.

موارد عدم کاربرد بی‌حسی اپیدورال

زایمان بدون درد به مادران دچار اختلال‌های خونریزی دهنده توصیه نمی‌شود.

این روش برای مادرانی که داروهای تأثیرگذار بر لخته شدن خون مانند کلوپیدوگرل، هپارین یا وارفارین مصرف می‌کنند، مناسب نیست.

زایمان بدون درد در بعضی موارد انتخاب عاقلانه‌ای برای مادران باسابقه جراحی کمر محسوب نمی‌شود.

زایمان بدون درد در صورت ابتلا به اختلال‌های عصبی معین انجام نمی‌شود.

متخصص زنان و زایمان و متخصص بیهوشی وضعیت بیمار را به‌دقت بررسی و مناسب بودن بی‌حسی اپیدورال را تعیین می‌کنند.

منطقی نبودن احساس گناه از داشتن زایمان بدون درد

برخی بانوان از انتخاب زایمان بدون درد احساس گناه می‌کنند و حتی در شرایطی که زندگی خود یا فرزندشان درخطر است نیز از روی آوردن به بی‌حسی اپیدورال اجتناب می‌کنند. اما مطمئن باشید که بی‌حسی اپیدورال و تمام داروهای مسکن کاملاً ایمن هستند. اطلاعات اشتباهی درباره زایمان بدون درد و خطرها و عوارض آن پخش‌شده است و مادران با استناد به این داده‌های غیر معتبر ترجیح می‌دهند رنج بکشند، اما از بی‌حسی ایپدورال استفاده نکنند. از این گذشه مزایای زایمان بدون درد تا مدت‌ها پس از وضع حمل ادامه دارد. پس از زایمان طبیعی توأم با درد احتمال افسردگی پس از زایمان، بروز اختلال استرسی پس از ضایعه و درد مزمن وجود دارد.

هزینه

تعرفه زایمان بدون درد به‌طورمعمول حدود 1 میلیون تومان است. در ایران بیمه‌های انگشت‌شماری هزینه اپیدورال را متقبل می‌شوند و بقیه، با آن مثل یک جراحی غیرضروری برخورد می‌کنند. به همین دلیل بسیاری از خانم‌هایی که می‌خواهند زایمان طبیعی داشته باشند و قادر به پرداخت هزینه اپیدورال نیستند، همان شیوه‌های قدیمی و با درد را انتخاب می‌کنند. اما اگر چنین هزینه‌ای برای فرد اهمیت نداشته باشد، خوشبختانه بیمارستان‌هایی هستند که به شکل تخصصی این شیوه از زایمان را انجام می‌دهند و با برگزاری کلاس‌های آموزشی برای مادران، امکان یک زایمان راحت را برای آن‌ها فراهم می‌کنند.