تاثیر تلویزیون بر کودکان، صدمه روحی وارد می کند؟

همان گونه که رفتار فرد در دوران کودکی و در خانواده یکی از مهمترین عوامل شکل‏گیری شخصیت وی محسوب می‏شود، تلویزیون نیز به عنوان یکی از وسایل ارتباط جمعی در کنار خانواده در رشد فکری و شخصیتی کودکان تأثیرگذار است. این رسانه مؤثر که مخاطبان خاص خود را دارد می‏تواند با توجه به محتویاتش اثرات مطلوب و نامطلوبی بر مخاطبین بگذارد.

کودکان به عنوان یکی از مخاطبان خاص این رسانه به شمار می‏روند و تأثیرگذاری این رسانه به دلیل سمعی و بصری بودن در مقایسه با سایر رسانه‏ های ارتباط جمعی بیشتر است. تلویزیون علاوه بر پر کردن اوقات فراغت و سرگرمی می‏تواند بر رفتار و رشد فکری کودکان تأثیر گذاشته و به نوعی علاقه و گیریی را در غالب برنامه ‏ها در کودکان یجاد کند.

تلویزیون در سال (۱۹۳۷ .م ) در خانواده‏ ها پا به عرصه وجود گذاشت و در طول سال‏های متمادی به سرعت گسترش و توسعه یافته است. تلویزیون با یده سینمای خانگی و رادیوی تصویری به سرعت و سهولت به عنوان پدیده‏ ای از دنیای ارتباطات الکترونیک همه عملکردهی این رسانه ارتباطی را در خود جمع کرده است و امروزه نیز تجربه‏ هی گوناگون و مهمی را برای کودکان و رشد آنان فراهم می‏کند. به طوری که کودکان مرتباً‌ برای سرگرمی و کسب اطلاعات به آن روی می‏آورند. این رسانه می‏تواند در زندگی مدرن امروزی بسیار سودمند یا زیان‏بخش باشد در واقع ما با رسانه‏ ای سروکار داریم که بسیاری از مردم اکثر اوقات خود را صرف تماشی آن می‏کنند. آن را دوست دارند و به آن اعتماد می‏کنند. این رسانه به دلیل قابلیت‏های تکنولوژیک می‏تواند برنامه‏ هایی با محتوی شاد زندگی ارائه دهد و جذابیت و مفهومش را با استفاده از انواع تکنیک‏هی تولید تشدید کند. این رسانه نه تنها می‏تواند آگاه کند، بیاموزد، ترغیب کند و احساس را برانگیزد بلکه می‏تواند آسیب برساند و گمراه کند، کارتون‏ها و برنامه‏ های پر بیننده اغلب حاوی خشونت زبانی و بدنی است و برخی آگهی‏ های تجاری مصرف‏گریی نابجا و بیهوده‏ی را تشویق می‏کند. این رسانه تجاربی را به بینندگان ارائه می‏دهد تا لذت ببرند و این کار را مؤثرتر و بهتر از سیر رسانه‏ های ارتباطی (رادیو، روزنامه، کتاب، مجله، کامپیوتر، فیلم و ...) انجام می‏دهد.

تأثیرگذاری بالقوه تلویزیون در مقایسه با رسانه‏ های دیگر برجسته‏ تر است و معمولا از آن بیش از سایر رسانه‏ ها استفاده می‏شود. چنین ویژگی ‏هایی تلویزیون را برای همه بخصوص کودکان، رسانه‏ ای مهم می‏سازد و از این جهت می‏توان کودکان را مخاطبان خاص تلویزیون قلمداد نمود.

کودکان در برابر تلویزیون موقعیتی پذیرا دارند و تلویزیون را همچون فردی می‏پندارند که هر لحظه می‏تواند داستانی ر برای آنان نقل کند و آنان را سرگرم نماید و والدین آنان نیز به دلیل گرفتاری‏ های گوناگون آنان را در دیدن برنامه‏ ها همراهی نمی‏کنند.

تمامی کودکان بین ۵-۲ ساله به سوی تلویزیون جلب می‎‏شوند و به آن علاقه دارند. کودک تا سن دو سالگی قادر به دنبال کردن یک داستان و درک رابطه تصاویر با یکدیگر نیست و ضمن تماشای تلویزیون توجه کودکان به موجوداتی جلب می‏شود که قادر به شناخت آنها هستند از قبیل حیوانات و کودکان دیگر.

بین ۳-۲ سالگی علاقه به حیوانات و کودکان دیگر ادامه دارد، ولی بیشتر حرکت، کودکان را مجذوب خود می‏کند. چون در حرکت عناصری است که تخیل آنان را قوام می‏بخشد. آنان می‏توانند داستان‏هی مصور را که ساده باشند بفهمند و به خاطر بسپارند آنها برخی تصاویر را نیز با موجودات واقعی یکسان می‏پندارند.

در سن ۵ سالگی با دیدن دقیق برنامه‏ های تلویزیون شخصیت کودک آهسته به سوی ینده سوق داده می‏شود.

واکنش‏های کودکان در سنین ۳-۲ سالگی بیشتر حرکتی و بین ۶-۴ سالگی بیانی هستند. کودکانی که غالباً تلویزیون تماشا می‏کنند در مقایسه با کودکان دیگر که کمتر اوقات خود را به دیدن تلویزیون می‏گذرانند از نظر تحصیلی موفقیت کمتری دارند و با هوش‏ترین آنان کسانی هستند که به اندازه و با روش درست جذب تلویزیون می‏شوند.

در زمینه تأثیر برنامه ‏های تلویزیونی بر رفتار کودکان بید گفت محیطی که وسیله ارتباطی در آن به کار برده می‏شود می‏تواند روی اثرات پیام تأثیر گذارد. عواملی مثل سر و صدا، صدی زنگ منزل، صحبت اطرافیان در محیط می‏تواند در تأثیرگذاری پیام بر مخاطب تأثیرگذار باشد.

به عنوان مثال: یک فیلم خشونت آمیز می‏تواند در کودکان تأثیر متفاوتی داشته باشد. کودکی که در یک محیط نامناسب خانوادگی پرورش یافته است؛ بیشتر در معرض اعمال خشونت‏ آمیز برگرفته از تلویزیون قرار می‏گیرد تا کودکی که در یک خانواده به دور از غوغا و هیاهو و تخلف رشد یافته و تربیت شده است.

نکته قابل توجه این است که کودک آن گاه تحت تأثیر برنامه‏ های رسانه‏ های جمعی از قبیل تلویزیون قرار می‏گیرد که زمینه زندگی خود را متناسب با خواسته‏ های ابتدیی و طبیعی خود نیافته باشد و برای مقابله با سرگشتگی و ناامیدی حاصل شده می‏کوشد تا به جهانی تخیلی روی آورد. البته کودکان چون از دنیای اطراف خود و مسائل اطرافشان اطلاعات و آگاهی کامل نداشته و درک آنان دقیق نمی‏باشد بنابرین از برنامه‏ ها و رخدادهی اطراف خود ادراک غلطی دارند و ممکن است به صورت غلط نیز رفتارهایی را انجام دهند که در تلویزیون دیده‏ اند چون آگاهی آنان از جهان هستی دقیق و درست نمی‏باشد.

والدین و معلمان می‏توانند در ضمن تماشای برنامه‏ های تلویزیون با جلب توجه کودکان به محتوایی خاص و یا انحراف از توجه آنان به برنامه‏ ی خاص در تأثیر پیام‏های تلویزیونی بر کودکان مؤثر باشند. آنان می‏توانند درک و فراگیری کودکان را از محتوی برنامه‏ ها در حین تماشا افزیش دهند. بدین معنی که در لحظه‏ ای که برنامه با سکوت همراه است محتوی برنامه را توضیح دهند.

والدین و معلمان می‏توانند در ضمن تماشی برنامه ها، پیام‏هی آن را برای کودکان ارزیابی کنند. والدینی که رفتار تهاجمی را در یک برنامه تشویق می‏کنند کودک را در استفاده بعدی از این گونه رفتار تشویق می‏کنند و والدینی که از فرد مهاجم در یک برنامه انتقاد می‏کنند و رفتار او را نفی می‏کنند کودکان خود را از انجام چنین رفتاری باز می‏دارند.

بنابرین باید توجه داشت چون برنامه‏ های تلویزیون بر رشد فکری کودک و رفتار او تأثیر دارد کودکان را باید به دیدن برنامه ‏هایی تشویق نمود که در این زمینه تأثیر نامطلوبی بر آنان نداشته باشد و برنامه‏ های تلویزیون باید طوری تهیه و تدارک دیده شود که موجبات هرچه شکوفاتر شدن استعدادهای کودکان و رشد فکر آنان را فراهم آورد. چون کودکان بیش از هر رده سنی دیگر تأثیرپذیری بیشتری از برنامه ‏های تلویزیونی دارند بید محتوای برنامه‏ ها مفید و آموزنده باشد و نکته مهمی که والدین باید به آن توجه داشته باشند این است که آنان نباید کودکان را در حین تماشای برنامه‏ های تلویزیونی تنها بگذارند چرا که ممکن است نقاط ضعفی در برنامه ‏ها وجود داشته باشد که کودکان به دلیل نداشتن آگاهی کافی از محیط اطرافشان از آن برداشت منفی داشته باشند و صدمات روحی جبران ‏ناپذیری بر آنان وارد نمایید.