مهارت های مهم زندگی، نکاتی برایتان گذاشتیم

مهارت های زندگی به عنوان یک بسته توانمندی لازم برای دوران پرتنش امروزی معمولا به دلیل عدم آگاهی از تاثیرات فراوان آن در پیشگیری از بروز انواع آسیب های اجتماعی می شود.

مهارت های زندگی (Life Skills) توانایی‌هایی هستند که با تمرین مداوم پرورش می‌یابند و شخص را برای مواجهه با مسایل روزانه زندگی، افزایش توانایی‌های روانی، اجتماعی و بهداشتی آماده می‌کنند.

در تعریف دیگر مهارت های زندگی گفته اند، توانایی رفتار سازگارانه و مثبت به گونه‌ای که فرد بتواند با چالش ها و ضروریات زندگی روزمره خود کنار بیاید و مجموعه‌ای از مهارت‌ها که باعث می شود فرد علاوه بر رسیدن به آرامش و تعادل در زندگی فردی و اجتماعی به ایفای نقش در زندگی خود بپردازد.

این تعریف و تاکید سازمان بهداشت جهانی است و به طور کلی مهارت های زندگی عبارتند از توانایی‌هایی که منجر به ارتقای بهداشت روانی افراد جامعه، تقویت روابط انسانی، افزایش سلامت و رفتارهای سالم در سطح جامعه که به صورت یک راهکار ارتقای سلامت روانی و نیز ابزاری در پیشگیری از آسیب‌ های روانی، اجتماعی مبتلابه جامعه قابل استفاده است.

کارشناسان آموزشی مهارت های ده گانه شامل خودآگاهی به معنای توانایی شناخت و آگاهی از خصوصیات، نقاط ضعف و قدرت، خواسته ها، ترس و انزجار ، همدلی، ارتباط مؤثر کلامی و غیر کلامی و مناسب با فرهنگ، جامعه و موقعیت و مهارت تقاضای کمک و راهنمایی از دیگران، روابط بین فردی و توانایی ایجاد روابط دوستانه موثر در سلامت روانی و اجتماعی و روابط گرم خانوادگی، تصمیم گیری، حل مسأله، تفکر خلاق،تفکر انتقادی، مقابله با هیجان ها و مقابله با استرس را مهم ترین و زیرساخت های بقیه مهارت ها می دانند.

جامعه امروز از آسیب های اجتماعی که به فراخور افزایش جمعیت و مدرن شدن زندگی در حال افزایش است چون خشونت، اعتیاد، خشونت‌های خانگی و اجتماعی، آزار کودکان، خودکشی، ایدز و طلاق رنج می برد و پیشگیری همواره در سلامت جسمی و روانی جامعه مقدم بر درمان است ضمن اینکه آموزش مهارت های زندگی ترکیبی از پیشگیری و درمان در حین آسیب و نحوه برخورد و رفتار در زمان آسیب است.

مهارت های زندگی به عنوان یک بسته توانمندسازی لازم در تمام سنین و آسیب ها و دغدغه ها کارایی دارد، این در حالی است که آموزش این مهارت ها و البته استمرار در فراگیری و درک اثرات واقعی آن می تواند در رفع بسیاری از آسیب ها موثر باشد و به همین میزان عدم آشنایی کامل با آن در دوران پرآسیب کنونی و انواع تهدیدهای اجتماعی، خود تهدیدی جدی برای تک تک اعضای جامعه است.

**مهارت نه گفتن، گمشده امروز جوانان

اعتیاد یکی از مهم ترین آسیب های اجتماعی جامعه امروز است که بیشتر، نسل جوان را درگیر کرده است.

بر اساس اعلام روابط عمومی ستاد مبارزه با مواد مخدر تحقیقات میدانی صورت گرفته نشان می دهد که اکثر معتادان به خاطر نداشتن اعتماد به نفس و جرات نه گفتن، به اعتیاد روی می آورند که همین امر ضرورت تقویت مهارت های زندگی را بین جوانان دو چندان می کند.

مدیرکل حوزه ریاست سازمان پزشکی قانونی کشور و دبیر کارگروه تحقیقات مواد مخدر این سازمان نیز ضمن هشدار جدی و زنگ خطر ورود مواد مخدر سنتتیک صنعتی از دسته روانگردان ها به کشور و درگیری بیشتر نسل جوان به اعتیاد این مواد به خاطر نبود آموزش و عدم شناخت گفت: در سال گذشته 450 نفر بر اثر مصرف روانگردان ها در کشور جان خود را از دست دادند که بیشتر این افراد در رده سنی 18 تا 35 سال بودند که اغلب آنان به خاطر عدم توانایی در رد پیشنهاد دوستان و همسالان درگیر شده اند.

به گفته دکتر قدیرزاده دو میلیون و 600 هزار معتاد در کشور وجود دارند که با احتساب خانواده آنها می توان گفت 10 میلیون نفر در کشور درگیر معضل اعتیاد هستند ضمن اینکه مواد مخدر و عرضه روانگردان های جدید بحث امروز جامعه ماست که روزبروز بر آن افزوده شده و مازاد بر معضلات اعتیاد است.

وی بر لزوم آموزش خانواده ها جهت توانمندسازی فرزندان در مقابل مصرف مواد مخدر و واکسینه کردن آنها با یادگیری مهارت های زندگی تاکید کرد و گفت: متاسفانه سیستم آموزشی ما مهارت های نه گفتن، حل مساله و نحوه ارتباط را به فرزندان آموزش نمی دهد و تنها به هنر تست زدن بسنده کرده که این می تواند برای نسل آینده ما خطرناک باشد.

دکتر قدیرزاده گفت: این مهارت ها باید به صورت یک واحد درسی در برنامه های آموزش مدارس گنجانده و جایگزین حفظیات بیهوده در آموخته های مدرسه شود.

وی افزود : سیستم آموزشی ما نیازمند یک تحول است، جای مدیریت خشم نیز در آموزش ما خالی است به همین دلیل شاهد افزایش زد و خورد و درگیری بین افراد جامعه هستیم.

**کاربرد مهارت های زندگی در تمام ایستگاه ها

مهارت های زندگی بسته کاملی است که برای تمام سنین و آسیب ها همچون کنترل استرس و خشم به فراخور نیاز و شرایط، جایگاه در خانواده و مقطع سنی، ایستگاهی از آموزش دارد.

کودکی و چگونگی ورود به اجتماع، نوجوانی و مهارت نه گفتن یا جراتمندی در جوانی، میانسالی و چگونگی کنترل خانواده و حفظ زندگی اجتماعی و کهنسالی و پیشگیری از کارافتادگی و انزوا، چه به صورت فردی و خانوادگی و آموزش های نکات و ابعاد گسترده بهبود کیفیت زندگی در هر مقطعی از شمولات این آموزش هاست.

روی آوردن به فراگیری این آموزش ها نقیصه های موجود در برنامه ریزی ها و سیاستگذاری ها جهت تحقق اهداف آن را مشخص می کند تا نبودهای این بسته به آن اضافه و پیوست شود.

گنجاندن این مهارت ها به صورت کانال های فضای مجازی در شبکه های اجتماعی نیز می تواند در گسترش آموزش اثرات زیادی داشته باشد و فراگیری را افزایش دهد.

یک مدرس مهارت های زندگی در این زمینه گفت: برخی به اشتباه مهارت های زندگی را بیشتر مرتبط با سنین نوجوانی و جوانی و فقط در رابطه با اعتیاد و پیشگیری از آن می دانند در حالی که در آموزش این مهارت ها در دوران کهنسالی نیز پرهیز از گوشه نشینی، تشویق به حضور در اجتماع، ورزش و تحرک و اهمیت سلامت جسمی و تغذیه سالم تبیین می شود.

صدیقه خسروانی با بیان اینکه سالمندی خود به صورت ناخودآگاه با برخی تنش های روانی چون احساس غیرمفیدبودن، ترس از تنهایی و مشکلات جسمی همراه است، افزود: پیشگیری از انزوا و دغدغه های سالمندی، عدم بازگوکردن مشکلات و گرفتاری ها و از بین بردن زمینه های استرس، تکرار قدردانی و سپاسگذاری و مشارکت دادن سالمندان در فعالیت و برنامه ریزی و تصمیم گذاری های مهم و در دسترس آنها بودن از جمله مهارت های آموزش داده شده ایستگاه سالمندی است.

این کارشناس ارشد تربیت و آموزش خانواده گفت: باید بدانیم میزان استفاده از مغز در بروز فراموشی در سنین پیری موثر است و کارشناسان نگرانی ها و مشغله های ذهنی سالمندان را یکی از علل عدم بروز فراموشی می دانند و فراموشی خود می تواند منبع خشونت و حتی افسردگی باشد.

در مهارت های زندگی حتی جزئیاتی چون تعریف قصه و داستان با سالمندان و گوش دادن به اخبار و صحبت کردن و تبادل نظر در مورد آنها و یا حل جدول آموزش داده می شود.

خسروانی ادامه داد: با برگزاری کارگاه ها و دوره های آموزشی رایگان برای آموزش این مهارت ها با تعریف و مشخص کردن جامعه های هدف و رایزنی با ارگان های شهری و بخشداری و دهیاری های بسیاری از روستاها در نقاط مختلف کشور که تمایل به این برگزاری داشته باشند سعی در عمومی کردن این فرایند داریم، اما معمولا بیشتر افراد جامعه از کنار این نکات بسیار بی تفاوت و ساده می گذرند.

وی آموزش و پرورش و آموزش عالی را دو نهاد بسیار مهم و اثرگذار برای نهادینه کردن این آموزش ها در جامعه به صورت گنجاندن این مهارت ها به عنوان یک کتاب درسی مجزا و یا واحد آموزشی عمومی تمام رشته های دانشگاهی برشمرد.

** استمرار، مهمترین فاکتور در کارآمدی مهارت های زندگی

مدیر عامل جمعیت همیاران سلامت ایران هم در این ارتباط گفت: پایه و اساس تمام آموزش ها بویژه مهارت های زندگی تدوام و استمرار است و این آموزش ها برای والدین در ارتباط با کودک باید از دوران مهد آغاز شود تا هم والدین نحوه برخورد را بدانند و در کودک نیز عزت نفس برای ورود به جامعه تقویت شود.

زهرا رشیدی نژاد افزود: کودکی که خود را امپراتور خانه می داند آماده ورود به اجتماعی می شود که قرار نیست همه چیز بر وفق مرادش باشد و والدین امروزی نیز هنوز نتوانسته اند خود را قانع کنند که نباید به تمام خواسته های کودکان جامه عمل بپوشانند و این مساله موجب آسیب دیدن کودک در بزرگسالی می شود.

وی به روز آمدبودن آموزش های مهارت های زندگی با توجه به مشکلات و دغدغه های جامعه امروزی اشاره کرد و افزود: چون علم و تکنولوژی باعث شد همه مردم به روز باشند و آموزش ها نیز به موازات آن به روز شده و باید به صورت بازآموزی در سبد زندگی قرار گیرد.

مدیر عامل جمعیت همیاران سلامت ایران ادامه داد: یکی از مهم ترین علل غفلت مردم از اهمیت این آموزش ها در زندگی، مشغله های اقتصادی است که وقت و ذهن مردم را مشغول کرده و کسب درآمد و توجه بیش از حد به این موضوع باعث شده از کنار این آموزش ها و دوره های آموزشی در این زمینه بی تفاوت رد شده و ابعاد سلامت روان را نادیده بگیرند.

رشیدی نژاد تغییر نگرش و قدرت تشخیص را از ضرورت ها برشمرد و گفت: تجربه و تخصص باید در کنار هم قرار گیرد تا بتواند مشکل را حل کند، دولتمردان در حال حاضر در این زمینه یاری کرده اند اما اینجا مشکل از سوی مردم است که باید راغب به شرکت و فراگیری دوره ها باشند.

وی هیچ اطلاع رسانی را به اندازه آموزش چهره به چهره که هم اکنون توسط اعضای همیاران سلامت صورت می گیرد موثر ندانست و گفت: 50 هزار عضو جمعیت همیارن سلامت در سراسر کشور مبلغانی بین مردم و خانواده ها هستند که می تواند علاوه بر مهارت ها با نشان دادن و تبیین بازخوردها و اثرات آن مردم را به این دوره ها جذب کنند.

این کارشناس ارشد روانشناسی بالینی ابراز امیدواری کرد: با فعالیت 423 پایگاه و افزون بر 700 گروه همیار و روی آوردن بسیاری نهادها از جمله بسیج، سپاه، سازمان تبلیغات اسلامی و سازمان اوقاف و امور خیریه و پایگاه های دانشجویی همیاران سلامت و بسیاری دیگر که در این مسیر حرکت خود را آغاز کرده اند بتوان مردم را بیشتر به سمت و سوی این مهارت ها رهنمون کرد.

مدیر عامل جمعیت همیاران سلامت روان ایران به انعقاد تفاهم نامه کشوری این جمعیت با قوه قضاییه به عنوان گامی رو به جلو در نهادینه کردن این مهارت ها در جامعه و تبیین ارزش ها و اثرات آن نام برد و گفت: براساس این تفاهم نامه که در زمینه پیشگیری از اعتیاد، حاشیه نشینی و پیشگیری از طلاق منعقد شد، مقرر گردید مدیران جمعیت در استان ها با هماهنگی قوه قضاییه جهت پیشگیری از جرائم دوره ها و کارگاه های آموزشی برگزار کنند.

رشیدی نژاد مادران را از مهم ترین جامعه هدف آموزش ها برشمرد و گفت: سخن، گفتار و رفتار یک مادر و آرامشی که او می تواند برای خانواده به همراه آورد بسیار چشمگیر است و اگر این آموزش ها را بتوان حداقل برای مادران عمومی و به گونه ای نهادینه کرد بخش اعظمی از آسیب ها پیشگیری شده است.

وی به اجرای دو کار تحقیقاتی با رویکرد سنجش اثربخشی مهارت های زندگی در دو مقوله افزایش شادکامی و کیفیت زندگی جوانان و نیز آموزش های قبل از ازدواج و اثرات آن در افزایش رغبت دختران جوان در زمینه تغییر گرایش و نگرش آنان به موانع ازدواج و آمادگی مقابله موانع و چالش های این امر اشاره کرد و گفت: نتایج این تحقیقات ارتباط موثر و معنادار بین آموزش ها و تغییر نگرش ها و بهبود کیفیت زندگی را نشان داد.

منبع: سلامت نیوز