سرطان پستان زنان، شیوه های نوین درمانی

بدون شک روش‌های درمان سرطان پستان در چند دهه اخیر پیشرفت چشمگیری داشته است. دیگر تشخیص سرطان پستان به معنی مرگ زودرس نیست و درمان‌های سرطان پستان، دردناک‌تر از خود بیماری نیستند. امروزه زنانی که به سرطان پستان مبتلا هستند، طولانی‌تر و بهتر (کیفیت زندگی بالاتر) از قبل زندگی می‌کنند. تعداد زیادی از آنها کاملاً درمان می‌شوند. و آینده حتی روشن‌تر و امیدوارکننده‌تر خواهد بود با درمان‌هایی که هم اکنون در حال تحقیق و آزمایش بر روی آن هستند.

زدن هدف

درمان‌های آینده سرطان پستان خیلی هوشمندانه روی سلول‌های مسئول آن متمرکز خواهد بود. روش‌های قدیمی‌تر مثل شیمی درمانی و پرتودرمانی، تمام سلول‌هایی که رشد و تکثیر سریع داشتند را مورد هدف قرار می‌داد (در سراسر بدن). بله، این روش‌ها می‌تواند کارساز باشد اما باعث ایجاد خیلی از عوارض جانبی شیمی درمانی می‌شود زیرا روی سلول‌های سالم از جمله سلول‌های فولیکول مو و سلول‌های روده هم اثر می‌گذارد.

اما محققان متوجه شده‌اند که سرطان‌های پستان، مانند افراد مختلف، با هم یکسان نیستند و متفاوت عمل می‌کنند. بنابراین آنها از دانش پزشکی بهره می‌گیرند و سعی می‌کنند داروهایی با بیشترین اثر و کمترین سمیّت تولید کنند. با کشف کردن اینکه دقیقا سلول‌های سرطانی در افراد مختلف چگونه رفتار می‌کنند آنها به دنبال روش‌های درمانی هستند که فقط بر روی سلول های سرطانی مختلف اثر بگذارد و در عین حال باقی سلول‌های سالم بدن تخریب نشوند.

اریک وینر، رئیس مؤسسه سرطان پستان بوستون می‌گوید: «چرا انگونه است که سرطان در افراد متفاوت عمل می‌کند برای مثال یک نفر بعد از شیمی درمانی کاملا درمان می‌شود ولی یک بیمار حتی با انجام شیمی درمانی سنگین دوباره بعد از مدتی دچار عود سرطان می‌شود در صورتی که اندازه هر نوع تومور آنها یکسان است؟ این احتمالاً به دلیل تفاوت‌های اساسی ژنتیکی در تومورها است.»

ما از قبل آموخته‌ایم که عوامل زیادی در این سیر نقش دارند، برای مثال بعضی از سرطان‌های پستان به سطح هورمون‌های زنانه استروژن و پروژسترون وابسته هستند تا رشد کنند. در زنانی که مبتلا به این نوع سرطان‌ها (سرطان‌های دارای سلول‌های ER و PR مثبت) هستند، مهار کردن فعالیت هورمون‌ها می‌تواند رشد تومور را متوقف کند و تومور چروکیده و کوچک شود. در این زمینه Tamoxifen یک داروی عالی محسوب می‌شود به طوری که برای چندین سال بهترین داروی استاندارد مهار کننده استروژن لقب گرفته است. اما یک دسته جدیدتر مهار کننده هورمونی به نام مهار کننده آروماتاز مانند Arimidex، Femara و Aromasin حتی می‌توانند بهتر عمل کنند. در ابتدا این داروها برای مواردی که به Tomoxifen پاسخ نمی‌دادند تأییدیه گرفته بود اما در حال حاضر می‌توان از آنها به عنوان خط اول درمان در این نوع سرطان‌ها استفاده کرد. Arimidex از سازمان غذا و دارو آمریکا (FDA) برای سرطان پستان نه فقط انواع پیشرفته بلکه برای موارد مراحل ابتدایی هم تأییدیه گرفته است.

داروهای هورمونی سرطان به عنوان پیشگیری هم کاربرد دارند: اخیراً FDA tamoxifen را برای زنانی که هیچگاه به سرطان پستان مبتلا نبوده‌اند و فقط دارای خطر زیادی برای ابتلا به سرطان پستان در سال‌های آتی هستند، تایید کرده است.

سرطان‌های ER و PR مثبت تنها هدف ما نیست. بعضی از سرطان‌ها دارای سلول‌هایی با سطح بالای پروتئین HER2 هستند. دارویی به نامه Herceptin که یک آنتی‌بادی مونوکلونال است، این پروتئین را هدف قرار می‌دهد و به طور مؤثری با سلول‌های سرطانی مقابله می‌کند. از آنجا که Herceptin خیلی مفید بود و تأثیرات رضایت‌بخشی داشت، استفاده از آن در مراحل اولیه سرطان هم مورد استقبال قرار گرفت (در ترکیب با داروی سرطان به نامه Navalbene) و گاهی قبل از جراحی این دارو تجویز می‌شود.

کارشناسان می‌گویند این هدف درمانی‌ها فقط شروع کار است و روش‌های مؤثرتری در آینده کشف خواهد شد. دکتر وینر می‌گوید: «خیلی بیشتر از HER2 و ER-AR در راه است. ما امیدواریم تعداد بیشتری از انواع زیرگروههای سرطان پستان را بشناسیم تا بتوانیم خیلی واضح تر در مورد مزایا و معایب هر کدام از روش‌های درمانی برای آنها قضاوت کنیم. همچنین در این صورت امکان تولید داروهایی برای هدف‌های دیگر در سال‌های آینده، برای ما وجود خواهد داشت.»

جست و جو و تخریب

یکی از امیدوارکننده‌ترین حوزه‌های تحقیقات در سرطان پستان، هدف درمانی‌ها هستند. این درمان‌ها به صورت فرستادن عوامل کشنده سلول‌های سرطانی در بدن هستند که به سلول‌های سالم بدن آسیبی نمی‌رسانند و اینگونه مانع از بوجود آمدن عوارض جانبی متعدد در پی شیمی درمانی و پرتودرمانی‌های رایج کنونی می‌شوند. هر چه اطلاعات ما از آرایش ژنتیکی سلول سرطان بیشتر شود، قدرت ما برای تولید داروها با هدف مشخص و اختصاصی که بیشتر خواهد شد.

محققان در دانشگاه کالیفرنیا، طی آزمایشات کلینیکی برای ارزیابی یک تکنولوژی جدید به نام ایمونولیپوزوم هستند تا درک ما از سرطان بیش از پیش شود. جوگری، پروفسور و رئیس آزمایشگاه کالیفرنیا که رهبری این پروژه را به عهده دارد می‌گوید: «این یک مولکول با هسته چربی (لیپید) است که حاوی عامل دارویی است و مانند یک داروی شیمی درمانی عمل می‌کند.» به گفته دکر گری روش این تکنولوژی این است که یک آنتی‌بادی تولید کنیم تا در بدن به دنبال پروتئین خاصی که در سلول سرطانی وجود دارد، بگردد و فقط روی سطح آن سلول بنشیند. هسته لیپیدی می‌تواند وارد سلول شود و سم یا همان دارو را درون سلول موردنظر تزریق کند و سلول را از بین ببرد.

اولین آزمایش در زمینه تکنولوژی ایمونولیپوزوم بر روی پروتئین HER۲ متمرکز بود. دکتر گری می‌گوید: «اما این فقط یک نوع هدف بود، شما می‌توانید آنتی‌بادی را تغییر دهید و بر اساس نوع سلول‌های سرطانی، هدف خود را مشخص کنید. همچنین شما می‌توانید سم را تغییر دهید. در طول پنج سال آینده ما امیدواریم بتوانیم حدود ۱۲ داروی هدف درمانی برای اهداف مختلف در انواع سرطان پستان تولید کنیم.»

محققان دوک از روش لیپوزوم به گونه دیگر استفاده می‌کنند. در آزمایش اخیر، به ۲۱ زن که سرطان‌های پیشرفته مقاوم بر درمان داشتند درمانی ارائه شد که زنان به شوخی به آن جکوزی مزحک می‌گفتند. پستان مبتلا به سرطان، درون آب و نمک قرار داده می‌شد و در حالی که انرژی رادیویی (امواج رادیویی) آب را تا ۱۰۴ درجه فارنهایت گرم می‌کرد، پستان ۱ ساعت در این حالت قرار می‌گرفت. در این دما، لیپوزوم‌ها ذوب می‌شدند و داروی قدرتمند خود را مستقیماً درون تومور آزاد می‌کردند اگرچه همه‌ی زنانی که در این آزمایش شرکت داشتند درجاتی از بهبودی را تجربه نکردند، اما حداقل دچار عوارض جانبی گسترده شیمی درمانی هم نشدند.

علامت‌دهی سلول

سلول‌ها دائما در حال ارسال و دریافت پیام از سلول‌های دیگر هستند. بعضی از پیام‌ها سلول را برای رشد و تکثیر تحریک می‌کنند در طرف دیگر بعضی از آنها رشد را متوقف می‌کنند. سیستم پیام‌رسانی سلول‌ها از پروتئین‌های سطحی سلول‌ها کمک می‌گیرد، همانطور که ژن‌های موجود در سلول در آن نقش دارند. زمانی که سیستم پیام‌رسانی سلول متصل شود، رشد سلول ممکن است خارج از حد طبیعی شود و از کنترل خارج شود، اینگونه یک تومور ایجاد می‌شود و به این روند به هم خوردن تنظیمات می‌گویند. محققات در حال تلاش برای پیدا کردن و متوقف کردن ژن‌هایی که در سلول پستان باعث به هم خوردن تنظیمات رشد می‌شوند، هستند اگرچه تاکنون لیست طولانی‌ای از ژن‌های مشکوک در این روند بدست آمده است. دکتر گری می‌گوید: «مداخله کردن در سیستم پیام‌رسانی سلول‌ها یک کار چالشی است. اگر یک پروتئین بر روی سطح یک سلول قرار دارد، رساندن دارو به آن کار چندان مشکلی نیست. اما زمانی که چیزی درون سلول مانند ژن‌ها را هدف قرار می‌دهید، تهاجم و رسیدن به آن بسیار مشکل است.» تیم او در حال بررسی چگونگی اثر ژن‌های غیرطبیعی بر روی عملکرد سلول هستند به امید آنکه هدفی پیدا کنند تا با دستیابی به آن بتوان سیستم پیام‌رسانی سلول را کنترل کرد.

این‌ها تعداد کمی از روش‌هایی که تاکنون کشف شده‌اند بود. همانطور که دکتر گری می‌گوید بیش از یک یا دو عامل بر روی سیر سرطان پستان اثر می‌گذارند بنابراین ما همه‌ی افراد را با درمان‌های یکسانی پیش نمی‌بریم. اکنون درمان‌هایی که برای هر شخص اختصاصیاست باید پیشرفت کنند، به ویژه در زنانی که سرطان آن‌ها در مراحل ابتدایی است. با انجام تحقیقات بیشتر ما توانایی خواهیم داشت تا درک کنیم هر درمان چگونه عمل می‌کند و می‌توانیم روش درمانی را اختصاصی‌تر و منطبق‌تر با شرایط هر بیمار انتخاب کنیم.