شربت اندانسترون چیست؟ معرفی ۴ کاربردرایج + دوز مجاز و موارد منع مصرف + عوارض احتمالی

معرفی شربت اندانسترون

شربت اندانسترون (Ondansetron Syrup) یکی از داروهای ضد تهوع و استفراغ است که بیشتر در کودکان و افرادی که بلع قرص برایشان دشوار است تجویز می‌شود. این دارو به گروه آنتاگونیست‌های گیرنده سروتونین نوع ۵-HT۳ تعلق دارد و با مهار اثرات سروتونین در دستگاه گوارش و مغز، تهوع و استفراغ را کاهش می‌دهد. شربت اندانسترون معمولاً در طعم مناسب برای مصرف کودکان تولید می‌شود و از داروهای رایج در بخش اورژانس و کلینیک‌های تخصصی کودکان است.

شربت اندانسترون یکی از اشکال مایع این دارو است که بیشتر برای کودکان یا افرادی که در بلع قرص مشکل دارند تجویز می‌شود، اما اندانسترون علاوه بر شربت در اشکال دارویی دیگری مانند قرص ۴ و ۸ میلی‌گرمی، قرص جویدنی یا اورودیسپرس (قرص حل‌شونده در دهان) و آمپول تزریقی نیز موجود است.

 این دارو با نام‌های تجاری مختلفی در بازار عرضه می‌شود که از جمله آن‌ها می‌توان به Zofran، Ondavell، Emeset، Ondast، و Ondix اشاره کرد. انتخاب شکل دارویی مناسب معمولاً بر اساس سن بیمار، شدت علائم و شرایط بالینی توسط پزشک انجام می‌شود.

بیشتر بخوانید: قرص لاکتوفم چیست و چگونه مصرف می‌شود؟ ۸ کاربرد، عوارض و بهترین زمان مصرف

مکانیسم اثر شربت اندانسترون

شربت اندانسترون در دستگاه‌های مختلف بدن تاثیرات متفاوتی می‌گذارد:

• دستگاه گوارش: با مهار گیرنده‌های 5-HT3 موجود در روده کوچک، مانع از تحریک اعصاب واگ و بروز تهوع می‌شود.
• سیستم عصبی مرکزی: اثر سروتونین بر گیرنده‌های 5-HT3 در ناحیه Chemoreceptor trigger zone مغز را مهار کرده و مرکز استفراغ در بصل‌النخاع را غیر فعال می‌کند.
• قلب و عروق: ممکن است در برخی افراد موجب طولانی شدن فاصله QT در نوار قلب شود، بنابراین در افراد با مشکلات قلبی باید با احتیاط مصرف شود.

کاربردهای شربت اندانسترون

بعضی از شایع‌ترین کاربردهای شربت اندانسترون عبارت است از:

• پیشگیری و درمان تهوع و استفراغ ناشی از شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی در بیماران سرطانی
• کنترل تهوع و استفراغ پس از جراحی
• درمان تهوع و استفراغ ناشی از برخی داروها یا عفونت‌های ویروسی در کودکان و بزرگسالان
• گاهی برای کنترل تهوع شدید ناشی از میگرن یا مسمومیت‌های دارویی استفاده می‌شود.

شربت اندانسترون برای اسهال

شربت اندانسترون به طور مستقیم داروی درمان اسهال نیست، اما در مواردی که اسهال همراه با تهوع و استفراغ شدید به‌ویژه در کودکان مبتلا به گاستروانتریت ویروسی بروز می‌کند، پزشک ممکن است آن را برای کنترل شرایط تجویز کند. مهار تهوع و استفراغ باعث می‌شود کودک بتواند مایعات و محلول‌های خوراکی جبران‌کننده کم‌آبی (ORS) را بهتر تحمل کند و خطر کم‌آبی ناشی از اسهال کاهش یابد. بنابراین، استفاده از این شربت در این شرایط بیشتر جنبه حمایتی دارد و جایگزین درمان اصلی اسهال یا درمان علت زمینه‌ای آن نیست.

بیشتر یخوانید:  ۱۰ علت شایع حالت تهوع و استفراغ _ چرا حالت تهوع دارم اما استفراغ نمی‌کنم؟

قرص اندانسترون ۴ چیست؟

قرص اندانسترون ۴ میلی‌گرم یکی از اشکال دارویی ضد تهوع و استفراغ است که در بزرگسالان و کودکان تجویز می‌شود. این دارو با مهار گیرنده‌های سروتونین نوع ۵-HT۳ در دستگاه گوارش و مغز، مانع تحریک مرکز استفراغ شده و تهوع ناشی از شیمی‌درمانی، پرتودرمانی، جراحی یا برخی بیماری‌های گوارشی را کاهش می‌دهد. مصرف آن معمولاً تحت نظر پزشک انجام می‌گیرد و دوز آن بسته به سن، وزن و شرایط بیمار متفاوت است.

نحوه مصرف و دوز مجاز در سنین مختلف

نحوه مصرف شربت اندانسترول بسته به دلیل تجویز و سن مصرف کننده متفاوت است. اما معمولا به شکل زیر است:

• کودکان: معمولاً دوز بر اساس وزن (۰٫۱۵ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در هر نوبت) محاسبه می‌شود و فاصله مصرف اغلب هر ۸ ساعت است.
• بزرگسالان: ۴ تا ۸ میلی‌گرم در هر دوز، معمولاً هر ۸ تا ۱۲ ساعت بر حسب نیاز.

در تمام گروه‌های سنی مصرف دارو باید دقیقاً طبق تجویز پزشک انجام شود و نباید بیش از دوز تعیین‌شده استفاده گردد.

بیشتر بخوانید: شربت دمیترون - راهنمای کامل کاربردها، دوز و عوارض

عوارض احتمالی شربت اندانسترون

حتی اگر داروها در دوز مجاز مصرف شوند باز هم ممکن است عوارض جانبی داشته باشند. بعضی از عوارض احتمالی شربت اندانسترون عبارت است از:

• یبوست یا اسهال
• سردرد و سرگیجه
• خواب‌آلودگی یا بی‌قراری
• احساس گرگرفتگی
• افزایش خفیف آنزیم‌های کبدی در آزمایش خون
• در موارد نادر: آریتمی قلبی، واکنش‌های آلرژیک و تاری دید گذرا

موارد منع مصرف شربت اندانسترون

چه کسانی نباید شربت اندانسترون را مصرف کنند؟

• افرادی که سابقه حساسیت شدید به اندانسترون یا سایر داروهای مشابه دارند
• بیماران مبتلا به طولانی بودن فاصله QT در نوار قلب یا کسانی که داروهای افزایش‌دهنده QT مصرف می‌کنند
• بیماران مبتلا به نارسایی شدید کبدی (در این گروه باید با احتیاط بسیار زیاد مصرف شود)
• کودکان زیر سنین تعیین‌شده توسط پزشک (بسته به وزن و شرایط بالینی) بدون تجویز پزشک

شربت اندانسترون برای اطفال

شربت اندانسترون به دلیل طعم‌ خوب، انتخاب مناسبی برای کودکان است و پزشکان اغلب آن را برای درمان تهوع و استفراغ ناشی از گاستروانتریت ویروسی یا پس از شیمی‌درمانی تجویز می‌کنند. مزیت اصلی شربت نسبت به قرص، سهولت در بلع و امکان تنظیم دقیق دوز بر اساس وزن کودک است.

مصرف این شربت در کودکان باید صرفاً تحت نظر پزشک انجام شود زیرا مصرف خودسرانه می‌تواند منجر به عوارضی مانند یبوست شدید یا تغییرات ضربان قلب شود. همچنین مصرف بیش از حد ممکن است باعث مشکلاتی چون کاهش سطح هوشیاری شود. بنابراین والدین باید مقدار تجویز شده را دقیقاً رعایت کنند و در صورت مشاهده علائم غیرعادی، کودک را به پزشک برسانند.

بیشتر بخوانید: شربت نئوتادین کودکان | ۶ مورد مصرف، دوز مجاز، عوارض و احتیاط‌ها

شربت اندانسترون در بارداری و شیردهی

شربت اندانسترون در دوران بارداری معمولاً تنها در شرایطی که تهوع و استفراغ شدید (مانند هیپر امزیس گراویداروم) زندگی مادر را مختل کرده یا منجر به کم‌آبی و کاهش وزن شده باشد، با نظر پزشک متخصص تجویز می‌شود. مطالعات نشان داده‌اند که مصرف این دارو در بارداری به طور کلی بی‌خطر تلقی می‌شود، اما برخی گزارش‌ها احتمال اندکی از افزایش ریسک ناهنجاری‌های قلبی یا شکاف کام را مطرح کرده‌اند، بنابراین تصمیم نهایی باید با توجه به منافع و مضرات توسط پزشک گرفته شود.

در دوران شیردهی، اندانسترون در مقادیر کمی وارد شیر مادر می‌شود. اطلاعات موجود نشان می‌دهد که این مقدار معمولاً به حدی نیست که برای شیرخوار مشکل‌ساز شود، اما به دلیل محدود بودن داده‌های علمی، توصیه می‌شود مصرف دارو در دوران شیردهی نیز فقط با تجویز پزشک و در شرایط ضروری انجام شود.

تداخلات دارویی شربت اندانسترون

شربت اندانسترون ممکن است با برخی داروها تداخل داشته باشد، از جمله:

• داروهای ضد افسردگی (مانند SSRIs و SNRIs) که احتمال بروز سندروم سروتونین را افزایش می‌دهند.
• داروهای ضد تشنج مثل فنی‌توئین و کاربامازپین که باعث کاهش اثر دارو می‌شوند.
• داروهای ضد ریتم قلب (مانند آمیودارون) که همراهی آنها خطر آریتمی را بیشتر می‌کند.
• مصرف همزمان با ترامادول می‌تواند اثر ضد درد ترامادول را کاهش دهد.

جایگزین‌های دارویی شربت اندانسترون

در مواردی که مصرف اندانسترون امکان‌پذیر نیست، پزشک می‌تواند داروهای دیگری را تجویز کند:

• گرانیسترون مشابه اندانسترون با اثر طولانی‌تر
• متوکلوپرامید  ضد تهوع با مکانیسم متفاوت
• دومپریدون بیشتر برای تهوع خفیف و مشکلات گوارشی
• پروکلرپرازین در تهوع ناشی از داروها یا بیماری‌های خاص

شرایط نگهداری شربت اندانسترون

• نگهداری در دمای اتاق (۱۵ تا ۳۰ درجه سانتی‌گراد)
• دور از نور مستقیم خورشید و رطوبت
• دور از دسترس کودکان
• پس از باز شدن درب بطری، بهتر است در مدت زمان توصیه‌شده توسط سازنده یا پزشک مصرف شود.

سخن پایانی

شربت اندانسترون دارویی موثر برای کاهش تهوع و استفراغ در گروه‌های سنی مختلف است، اما باید توجه داشت که مصرف آن جایگزین درمان علت زمینه‌ای بیماری نمی‌شود و تنها به کنترل علائم کمک می‌کند. رعایت دوز تجویز شده توسط پزشک، توجه به تداخلات دارویی و پرهیز از مصرف خودسرانه اهمیت زیادی دارد. در صورت استفاده صحیح، این دارو می‌تواند کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشد و از عوارض ناشی از کم‌آبی و ناتوانی در دریافت تغذیه جلوگیری کند.