عوارض واکسن چهار ماهگی، چقدر طول میکشه؟

سوال مخاطب نی‌نی‌بان: سلام مامانا دخترم فردا واکسن ۴ ماهگی داره میشه از علائمش بگید که تا کی تب داره و بیحال. اخه واکسن دو ماهگیشو زدم دخترم تا یک هفته بیحال بود و هر چی شیر میخورد میاورد بالا و بردم دکتر گفتن بخاطر واکسنشه.

پاسخ دکتر علی اصغر حلیمی، متخصص اطفال:
دوست عزیز ممکن است بچه تب کند و یا اینکه بی قراری داشته باشد و یا گریه طولانی مدت کند.

مهمترین مطالب در این باره
واکسن 4 ماهگی نوزادان شامل واکسن‌های کزاز، سیاه سرفه، دیفتری، هپاتیت B، میکروب هموفیلوس آنفولانزا نوع B و فلج اطفال است. در صورتی که واکسن چهار ماهگی زده نشود و یا در آن تاخیر ایجاد شود، احتمال بروز این بیماری‌ها وجود دارد. در این مقاله درباره هر کدام از این واکسن ها به طور جداگانه توضیحاتی آورده شده است.
واکسن ۴ ماهگی که به نوزاد تزریق می‌شود، شامل واکسن پنج گانه و واکسن خوراکی فلج اطفال است. واکسن پنج گانه از واکسن سه گانه (دیفتری، کزاز و سیاه سرفه) و واکسن هپاتیت B و هموفیلوس آنفولانزا نوع B تشکیل شده است.

ایمن سازی بدن کودک، چگونه انجام می‌شود؟
بروز بیماری‌های بالقوه مرگبار دوران کودکی مانند دیفتری از زمانی که برنامه واکسیناسیون به اجرا در آمده و موجب ایمنی کودک شده اند به شدت کاهش یافته است. ایمنی بعضی از واکسن‌ها مانند سرخچه دوام طولانی دارند، اما برخی دیگر مانند کزاز را باید به مرور و در دوره‌های زمانی مشخص تجدید کرد.
ایمن سازی بدن به دو شکل انجام می‌شود: فعال و غیر فعال. در روش فعال، بادی‌های ساخته شده را وارد بدن می‌کنند، اما در روش غیر فعال ویروس‌های ضعیف شده را با تزریق داخل بدن می‌نمایند تا سیستم ایمنی بدن نسبت به آن‌ها واکنش داده و شروع به ساختن آنتی بادی نماید. به همین دلیل است که گاهی واکسیناسیون با نشانه‌های خفیف همان بیماری همراه است.
در پنج سال اول زندگی کودک او باید در مقابل فلج اطفال، منژیت C، سرخک، سرخچه، اوریون، دیفتری، کزاز، سیاه سرفه و سل واکسینه شود. واکسن‌ها فوراً موجب ایمنی در برابر بیماری نمی‌شوند. گاهی تا چهار هفته طول می‌کشد تا واکسن اثر خود را در بدن ایجاد کند. در صورت نا آرامی کودک بعد از واکسیناسیون، می‌توانید به او قطره یا شربت استامینوفن بدهید.

چرا واکسیناسیون کودکان اهمیت دارد؟
از آنجایی که برنامه‌های واکسیناسیون بسیار موفق بوده است، به آسانی بیماری‌های مرگباری مانند سیاه سرفه یا فلج اطفال را فراموش می‌کنیم. بسیاری از مادران جوان امروزی هرگز یک کودک مبتلا به فلج اطفال را ندیده اند. در حالی که در نسل‌های قبل احتمال بیماری فلج یا حتی مرگ در اثر ابتلا به فلج اطفال یک تهدید واقعی بوده است.
واکسیناسیون هم تک تک افراد و هم تمام جامعه را از بیماری‌های عفونی محافظت می‌کند. به همین دلیل هر کودکی باید درست واکسینه بشود. بعضی از مادران از داستان‌هایی که درباره عوارض جانبی واکسن‌ها شنیده اند وحشت دارند، اما در حقیقت این عوارض بسیار نادر هستند. با این حال زمانی که کودک به یک بیماری حاد مانند تب مبتلاست یا در صورتی که به دز قبلی واکسن واکنش شدید نشان داده باشد، نباید واکسینه شود.

واکسن چهار ماهگی نوزادان شامل چه واکسن‌هایی است؟
واکسن ۴ ماهگی کزاز
هر زخمی یا شکافی روی پوست خطر بیماری کزاز را به همراه دارد. باکتری کزاز فقط در محیط بدون اکسیژن رشد می‌کند به همین دلیل زخم‌های سطحی خطر کمتری در رابطه با بیماری کزاز ایجاد می‌کنند. باکتری و اسپور کزاز در خاک زنده می‌ماند و رشد می‌کند به همین دلیل زخم‌های آلوده به خاک خطرناک هستند. باکتری کزار سمی تولید می‌کند که به اعصاب و مغز آسیب می‌زند و موجب گرفتگی عضلات به خصوص عضلات صورت می‌شود و به همین دلیل در زبان عامه به این بیماری قفل شدن فک نیز می‌گویند.
مبتلایان به کزاز باید حتماً در بیمارستان تحت درمان قرار بگیرند. با واکسیناسیون درست می‌توان به طور کامل از بروز این بیماری جلوگیری کرد. اولین تزریق واکسن کزاز باید قبل از ۱۲ ماهگی انجام شود و در فواصل ده سال یک بار (تا پنج تزریق) نیز باید با تزریق بعدی ایمنی نسبت به آن تقویت شود. اگر سگی کودکی را گاز گرفت یا جراحتی عمیق و آلوده روی پوست او ایجاد شده باشد و قبلاً نیز نسبت به این بیماری واکسینه نشده باشد، احتمالاً در بخش اورژانس یک تزریق فوری سرم کزاز صورت خواهد گرفت.
واکسن ۴ ماهگی سیاه سرفه
یکی از خطرناک‌ترین بیماری‌های زیر یک سال کودکان، بیماری سیاه سرفه است. این بیماری توسط یک باکتری به نام بوردتلاپرتوسیس ایجاد می‌شود و باعث مسدود شدن مجاری تنفسی نوزاد و التهاب ریه‌ها می‌گردد.
نشانه‌های این بیماری شبیه به بیماری سرماخوردگی نظیر آبریزش بینی، قرمزی و آبریزش چشم، تب خفیف و سرفه خشک می‌باشد.
تزریق واکسن سیاه سرفه از دو ماهگی آغاز می‌شود و در خانه‌های بهداشت به صورت رایگان در اختیار عموم قرار می‌گیرد. نکته‌ی مهم در مورد این واکسن این است که، واکسن چهار ماهگی سیاه سرفه نباید پس از پایان ۵ سالگی به کودک تزریق گردد.
واکسن ۴ ماهگی دیفتری
دیفتری بیماری دستگاه تنفسی است. این بیماری واگیردار است و باعث ایجاد غشایی کاذب در حلق و حنجره می‌شود. عوارض آن مواردی نظیر گلودرد، تب، سرفه و گرفتگی صدا است و در صورت تشدید، این بیماری باعث بیماری‌های قلبی، کلیوی و فلج دست و پا می‌شود. در کشور‌های پیشرفته این بیماری به وسیله واکسیناسیون به طور کلی ریشه کن شده است. اما در ایران واکسن ۴ ماهگی دیفتری در چندین نوبت در سنین مختلف دریافت می‌شود.
واکسن ۴ ماهگی هپاتیت B.
واکسن هپاتیت B ، جز واکسن پنج گانه می‌باشد. این واکسن به منظور پیشگیری از ورم کبد ناشی از ویروس هپاتیت B. و جلوگیری از تصلب کبد و سرطان کبد تزریق می‌شود. اولین تزریق واکسن هپاتیت B. باید بعد از تولد و یا قبل از مرخص شدن نوزاد از بیمارستان باشد.
واکسن ۴ ماهگی میکروب هموفیلوس آنفولانزا نوع B.
میکروب هموفیلوس آنفولانزا در کودکان مخصوصاً در شیرخواران ایجاد بیماری مننژیت، تورم حنجره و عفونت ریه می‌نماید. این واکسن توام با واکسن دیفتری، کزاز، سیاه سرفه و هپاتیت (واکسن پنج گانه) در سنین ۲، ۴ و ۶ ماهگی به کودکان تزریق می‌گردد.
آنتی بیوتیک‌ها برای درمان بیماری‌های ناشی از میکروب هموفیلوس آنفولانزا همیشه به طور موثر عمل نمی‌کنند، زیرا حدود ۳ تا ۵ درصد بیمارانی که به مننژیت مبتلا می‌شوند با تجویز آنتی بیوتیک جان خود را از دست می‌دهند. برخی دیگر میکروب‌های هموفیلوس آنفولانزا به آنتی بیوتیک‌ها مقاوم شده اند و درمان آن‌ها بسیار مشکل است.
واکسن ۴ ماهگی فلج اطفال
بیماری فلج اطفال ، بیماری است ویروسی که اگر کودک به آن مبتلا گردد دچار بیماری فلج اندام‌ها می‌شود و تا آخر عمر ممکن است دچار معلولیت گردد. اگر این ویروس مغز را مبتلا سازد، کودک دچار فلج تنفسی شده و منجر به فوت او می‌گردد.