مشکلات خواب در نوزاد، دسته بندی ها

والدین معمولا از مشکلات خواب فرزندان خود شکایت دارند. در طی اولین سال زندگی کودک، اغلب والدین بیان می کنند که کودکشان در طول شب نمی خوابد و گریه می کند. بعضی از کودکان در دوسالگی، دچار کابوس و بی میلی به خواب می شوند و از سه تا پنج سالگی، کودک به مشکلات دیگری مبتلا می شود، از جمله می تون از مشکل به خواب رفتن، بیدار شدن در طول شب و کابوس وحشتناک و غیره اشاره کرد. والدین تنها در صورتی به پزشک مراجعه می کنند که مشکل حاد و جدی باشد. بعضی اوقات ناراحتی های متفاوت محیطی و نگرانی ها سبب ایجاد اضطراب در کودک شده و یا سبب ناکامی خواسته ها و عدم ارضاء نیاز های اساسی او شده است و موجب مختل شدن برنامه خواب او می شود.

از نظر پزشکی خواب عبارت است از؛ دوره های نسبتا بدون حرکت و طولانی که در آن ها آستانه پاسخ به محرک ها افزایش می یابد. به عبارتی بهت؛ موجود زنده ای که خوابیده است، به بسیاری از محرک های اطراف خود که در زمان بیداری واکنش سریعتری نشان می داد، پاسخی نمی دهد. برای حفظ تعادل جسمی و روانی، خواب بسیار حائز اهمیت است و محرومیت از آن موجب مشکلات احساسی، گفتاری، ادراکی، تفکری، شخصیتی، خلقی و نیز ظاهری می شود.

از دیدگاه مکتب روان کاوی، تجزیه و تحلیل رویاها به عنوان پدیده هایی که به گونه ای مستقیم در ارتباطی تنگاتنگ با زندگی روانی فرد قرار دارد، بسیار حائز اهمیت می باشد و محصول ونتیجه ی بخشی از اندیشه های مادی او محسوب می شود که نیروهای هدایت کننده و مهارکننده ی ناشی از خودآگاه بر آن اعمال نمی شود و رویا به صورت بیان آرزویی ناخودآگاه تلقی می شود که در حالت عادی و خودآگاه قابل دسترسی و تجزیه نمی باشد.

" فروید " (۱۹۷۶) اعتقاد داشت که هر رویا شامل دو محتوای آشکار و نهان می باشد. بخش آشکار قسمتیست که با زندگی فرد در ارتباط است و او آن را به یاد می آورد اما بخش نهان که از بخش قبلی مهمتر است، با استفاده از مکانیسم های مختلف دفاعی تغییر ظاهر می دهد، تحریف می شود و به شکلی نمادین ظاهر می شود و معمولا فرد بعد از بیداری، نمی تواند آن را به خاطر بیاورد. اما با روش ها و شیوه های تداعی آزاد و تشویق فرد به بیان محتوای آشکار رویا، کم کم می توان به عنصر اصلی رویا، که همان قسمت نهان آن می باشد، دست یافت.

خواب و رویا از اولین پدیده هایی به شمار می آیند که براثر فشارهای روانی و مسائل اجتماعی، عاطفی فرد دچار اختلال و اشکال می شود.

اختلالات مربوط به خواب را می توان به شکل زیر دسته بندی کرد:

کم خوابی همرا با کابوس های وحشت ناک

وحشت زدگی شبانه

راه رفتن در خواب

فشردن دندان ها در خواب

حرف زدن در خواب

۱- کم خوابی همراه با کابوس های وحشتناک

تقریبا دیدن کابوس در میان کودکان رایج می باشد. و با افزایش سن معمولا از فراوانی آن کاسته می شود. احتمال دارد با دیدن کابوس های شبانه، کودک از خواب برخیزد، گریه کند، فریاد بکشد و… چون او خواب بد و وحشت ناکی دیده است. اغلب این کابوس ها شامل مورد حمله قرار گرفتن ، تعقیب شدن، آسیب دیدن فرد مورد علاقه کودک، دیدن حیوانات ترسناک وحشی و… است. زمانی که کودک بیدار می شود، اگرچه که ترسیده است اما نسبت به محیط خودآگاهی دارد و قادر به نشخیص اطرافیان خود می باشد و همچنین می تواند بخشی از خواب خود را به خاطر بیاورد. در این موقعیت کودک می خواهد که والدین برای مدتی کوتاه در کنار او بمانند و یا می خواهد که به رخت خواب آن ها برود. اما معمولا ترس کودک با اطمینان دادن والدین، سریع از بین می رود. اگرچه والدین می توانند چند لحظه نزد کودکشان بمانند تا او آرامش خود را بیابد، ولی هیچگاه نبایستی کودک را به رخت خواب خود منتقل کنند یا برای مدتی هرچند طولانی در منار او بمانند، زیرا موجب بدآموزی کودک و وابستگی او خواهند شد.

۲- وحشت زدگی شبانه

بر خلاف کابوس ها، وحشت زدگی شبانه در بین کودکان نادر است. در وحشت زدگی شبانه، کودک آگاهی و شناختی نسبت به محیط ندارد و به شدت ترسیده است و در اکثر اوقات فریاد می کشد. در این حال، کودک کاملا بیدار نیست اما ممکن است که چشمان او باز باشد و به چیزی خیره شود. درمانده به این سو و آن سو می دود و به اشخاص و اشیاء چنگ می زند و حس می کند در اتاق دزد یا سگی وجود دارد و قصد دارد آن را بیرون کند. فریاد کمک می زند و جیغ های بلند و نامفهوم می زند. وحشت زدگی شبانه سبب فعالیت بیشتر اعصاب خودکار می شود و معمولا در ثلث اول خواب این اتفاق رخ می دهد. در وحشت زدگی شبانه، کودک هیچ گونه خاطره ای از آن چه موجب ترس و وحشت او شده به یاد ندارد و تنها معتقد است که چیزی واقعی بر سینه ی او سخت فشار وارد می کند. این اتفاق بیشتر در کودکان حساس یعنی کودکانی که احساسشان به سرعت و به سادگی جریحه دار می شود مشاهده شده است.

" کسلر " ( ۱۹۹۶ ) که از طرفداران نظریه ی روانکاوی ست، معتقد است که وحشت زدگی شبانه، نتیجه ی بار اضافی اضطراب است که تنش های ناشی از آن از مکانیسم های دفاعی " من " در خلال خواب، عبور می کند.

۳- راه رفتن در خواب

این عمل معمولا با نشستن کودک در رخت خواب آغاز می شود. در این حال چشمان کودک باز است ولی نمی بیند. معمولا کودک از رخت خواب بیرون می آید و راه می رود. راه رفتن در خواب بدون آگاهی کودک انجام می شود. و پس از اتمام آن ، کودک از آن خاطره ای به یاد نمی آورد. اغلب کودک از آنچه که در اطرافش می گذرد بدون اطلاع است و بیدار نمی شود. امکان دارد او بدون آن که بیدار شود پس از چند دقیقه به رخت خواب برگردد.

حدود ۱۵ درصد کودکان در سنین بین ۵ تا ۱۲ ساله، به صورت پراکنده در خواب راه می روند. مدت راه رفتن ها از چند دقیقه تا نیم ساعت، متفاوت است و پسران بیستر از دختران به آن مبتلا هستند.

همه ی کودکان مبتلا به راه رفتن در خواب، بستر خود را ترک نمی کنند ، گاهی تنها در بستر خود می نشینند و به انجام کار هایی یکنواخت و کلیشه ای مانند نرتب کردن لحاف و ملافه و تشک می پردازند و سپس در رخت خواب دراز کشیده و می خوابند، فقط امکان دارد عده ای محدود طرح کامل راه رفتن در خواب را اجرا کنند. منحصرا راه رفتن در خواب در خواب های طولانی انجام می گیرد، نه در خواب های سبک که با رویائ همراه است. نوارهای مغزی افراد مبتلا به این اختلال ها، پیش از اقدام به راه رفتن در خواب، دارای ویژگی خاصی می باشند و نارسایی دستگاه عصبی مرکزی در اختلال راه رفتن اهمیت فوق العاده ای دارد. (کلیز و همکاران، ۱۹۶۶) .

۴- فشردن دندان ها در خواب

این عمل پدیده ای دیگری است که احتمال دارد در هنگام خواب اتفاق بیفتد. در این حالت کودک محکم دندان هایش را بهم می فشارد و یا می ساید. این اختلال در کودکان و یا افراد بالغ به وضوح دیده می شود و در ۱۳ تا ۱۵ درصد افراد طبیعی مشاهده می شود. این اختلال گاهی آن قدر شدید است که سبب آسیب دیدگی دندان ها می شود . فرد مبتلا به این اختلال در هنگام عمل سائیدن دندان هایش، هیچ گونه اطلاعی ندارد و نسبت به این عمل ناراحت نیست، اما برای اطرافیان و والدین او بسیار ناراحت کننده و نگران کننده می باشد. گاهی علت این اختلال اضططراب شدید و خشم فروخورده توسط شخص می باشد، که می توان از طریق روان درمانی آن را برطرف کرد و گاهی اوقات اشکالی ست که در جفت شدن دندان ها وجود دارد. که در این صورت می توان با مراجعه به دندان پزشک این اختلال را رفع کرد.

۵- حرف زدن در خواب

صحبت کردن در خواب نیز، در بین کودکان و بزرگسالان امری شایع است. این اختلال امکان دارد که شامل؛ چند واژه در هنگام خواب و یا گاهی نیز شرح کامل زندگی و ی علایق فرد باشد، اما رویاهای او و نیز اسرار مهم زندگی در این حالت اشکار نمی شود. گفتار در خواب ممکن است که همراه با وحشت زدگی شبانه و یا با راه رفتن در خواب باشد. اگر صحبت کردن در خواب به تنهایی بروز کند، امکان درمان خود به خود آن وجود دارد و نیازی به درمان آن توسط روان شناس نیست.