شب ادراری کودکان، راه های درمان

بی اختیاری ادرار در سنی مورد تشخیص قرار می گیرد که انتظار می رود کودک چگونگی استفاده از توالت را یاد گرفته باشد. در تشخیص بی اختیاری، دو عامل: سن و تناوب خیس کردن کودک اهمیت دارد. زمانی می توان از اصطلاح بی اختیاری ادرار درمورد کودک صحبت کرد که پس از سه سالگی او باشد. به عبارتی دیگر، تشخیص اختلال ادراری، پس از سه سالگی داده می شود و همچنین مورد دوم، تناوب خیس کردن می باشد که طبق معیار DSM دست کم دو نوبت در ماه برای کودکان ۵ و ۶ ساله و در ماه یک نوبت برای کودکان بزرگتر در نظر می گیرند و یا طبق نظرات دیگر، خیس کردن مرتب یعنی به طور میانگین، سه نوبت و یا بیشتر در طول هفته، پر واضح است که معیار خیس کردن جا در کودکان بزرگتر، برای اینکه آن ها را مبتلا به اختلال در نظر گرفت، کمتر است. بی اختیاری ادرار را به دو قسمت " شب ادراری " و " روز ادراری " طبقه بندی می کنند. اما " شب ادراری " به نسبت " روز ادراری " رایج تر است.

یکی از شایع ترین علائم اختلالات هیجانی در کودکان در دوران کودکی، شب ادراری است و آن عبارت می باشد از: بی اختیاری و یا دفع ادرار و یا دفع تکراری و نامناسب ادرار. مبتلایان به این گونه اختلال ها، اگر هرگز سابقه ی یک سال کنترل ادرار نداشته باشند، در گروه اولیه قرار می گیرند. به عبارتی دیگر، کودکی که بی وقفه به این اختلال دچار باشد، و هرگز بر اردار کنترل نداشته باشد، و در غیر این صورت در گروه دوم قرار می گیرد.

امکان دارد این تخلیه، روزها نیز اتفاق بیفتد اما اکثر اوقات در شب این اتفاق رخ می دهد. تخلیه ی ادرار معمولا با خواب هایی که فرد می بیند همراه است. امکان دارد که کودک در خواب خود را در شرایطی مناسب برای ادرار ببیند و به همینعلت عمل تخلیه صورت می گیرد. و سپس کودک پس از بیدرای می بیند که جای خود را خیس کرده است.

اکثر کودکانی که به اختلال شب ادراری مبتلا هستد، هرگز یاد نگرفته اند که ادرار شبانه نداشته باشند و یا امکان دارد پس از آموختن این اختلال را پیدا کنند. احتمال دارد که شب ادراری نتیجه ی یک دسته از عوامل عضوی و روانی باشد ، ولی عوامل روانی از اهمیت بیشتری برخوردار هستند و نقش مهمی را عهده دار هستند. تجربه نشان می دهد که ده تا پانزده درصد کودکان ۴ ساله به بالا مبتلا به شب ادراری هستند. معمولا شب ادرای به عواملی همچون: آشفتگی های روانی و عاطفی بستگی دارد که کودکان محدودی به علت جسمانی به این اختلال مبتلا می شوند.

متخصصانی همچون " جرارد " ، " پریس " و " اسپرلینگ " اعتقاد دارند که در بیشتر موارد اختلال بی اختیاری ادرار ، نشانه ای بر اختلالات عصبی است که ترس از آسیب افراد جنس مخالف سبب آن می شود.

بی اختیاری ادرار، بسیار کم تنها دیده شده است و معمولا با عواملی همچون: مشکلات رفتاری ، کج خلقی، مکیدن شصت و همچنین نشانه هایی از عدم رشد کلی همراه است.

نتایج مختلف به دست آمده از پژوهش های مختلف محققان نشان می دهد که: دست کم بخشی از کودکان مبتلا به این اختلال، آمادگی عضوی قبلی برای این کار دارند. نظریه های رفتاری در مورد اختلال بی اختیاری ادرار آن است که خیس کردن رخت خواب ؛ از ناتوانی آموختن کنترل خیس کردن انعکاسی نتیجه می شود. این ناتوانی می تواند از آموزش نادست و یا سایر تاثیرات محیطی که در آموزش سبب ایجاد اختلال می کند، به وجود بیاید. در بسیاری از نظریه های رفتاری ، برخی از مشکلات فیزیولوژیکی را در این مورد موثر می دانند.

از دیدیگاه پویایی روانی، نشانه ی بعضی از ناراحتی ها، پنهان می باشد.

" جرارد " مفهوم بی اختیاری ادرار را از نظر مسایل جنسی بررسی می کند، تا به نظریه ی فروید می رسد. که اگر خیس کردن نتیجه ی حمله ی صرح نباشد؛نوعی انزال به حساب می آید. بر اساس برخی روش های تحلیل روانی و بعضی از روش های نامشخص دیگر، جرارد به این نتیجه رسید که، در اکثر موارد؛ بی اختیاری ادرار واقعی می باشد، زیرا دلیل آن روان زادی ست. بی اختیاری ادرار می تواند حسادت به خواهر و یا برادری که تازه متولد شده است و یا انتقام از شخصی که کنترل ادرار را می آموزد نیز باشد.

محققان دیگر به " پویایی روان " معتقد هستند مانند، " سورز " که اعتقاد دارند عوامل بی اختیاری ادرار اولیه، روان زادی است و به دو مقوله ی مشخص تقسیم می شود.

-شرطی شدن ناتوانی

-به دلیل فروپاشی رابطه ی همزیستی مادر و کودک، دچار بی اختیاری ادرار اولیه می شود.

سورز بیان می کند که بی اختیاری ادرار اولیه در حکم واکنشی عصبی می باشد که بر اثر فشاری درونی مثلا تولد نوزادی تازه و یا فشار داخلی باشد، که اغلب از نوع جنسی-روانی است یا دارای ماهیتی اودیپی می باشد.

بی اختتیاری ادرار را امروزه بیشتر از عوامل اجتماعی - محیطی و از عامل های مختلف دخیل در یادگیری محیطی ، ناشی می ددانند.

به طور کلی ، به تدریج کنترل مثانه در افراد کسب می شود و همچنین تحت تاثیر رشد عصبی - عضلانی و شناختی، عوامل هیجانی - اجتماعی ، آموزش آداب تخلیه قرار دارد. احتمال دارد که وجود نارسایی در هریک از زمینه های یاد شده به تاخیر در کنترل ادرار منجر شود. طبق مطالعاتی که از " مطالعه رشد کودک " به دست آمده اند نشان می دهند که ؛ کودکانی که به این گونه اختلالات مبتلا هستند، دو باربیستر احتمال دارد که دارای تاخیر های همزمان رشد باشند.

حدود ۷۵ درصد از کودکان مبتلا به بی اختیاری ادرار، یکی از بستگانشان مبتلا به این اختلال هستند و یا بوده اند. کودکان مبتلا به این اختلال، نسبت به کودکان سالم؛ با ادرار کمتری در مثانه احساس دفع ادرار می کنند و ادرار کمتری در دفعات بیشتری دفع می کنند. به نظر نمی آید که بی اختیاری ادرار با زمان و یا مرحله ی خاصی از خواب رابطه داشته باشد و همچنین ظاهرا خیس کردن رخت خواب به صورت اتفاقی اتفاق می افتد. در اکثر مواقع؛ کیفیت خواب چنین کودکانی طبیعی است و قرائنی که نشانگر خواب عمیق تر این گوه افراد نسبت به سایر افراد باشد، بسیار کم است.

راه های درمان شب ادراری

برای رفع این اختلال راه های متعددی وجود دارد و با استفاده از این روش ها، موفقیت هایی به دست آمده است. برای نمونه چند روش از این روش های درمانی را ذکر می کنیم:

آموزش آداب تخلیه:

آموزش مناسب آداب تخلیه همراه با تقویت والدین ، خصوصا در بی اختیاری های اولیه، ضروری است که صورت گیرد. اگر چنین آموزشی ارائه نشده است، باید در این زمینه، والدین و کودک راهنمایی و ارشاد شوند. به منظور تعیین سطح پایه اختلال و بررسی پیشرفت کودک ، یاری دهنده است و احتمال دارد به عنوان یک وسیله ی تخلیه کننده نیز عمل کند. " چارت ستاره " خصوصا امکان دارد مؤثر باشد و همچنین محدود ساختن مصرف مایعات قبل از آنکه کودک بخوابد و همچنین بیدار کردن شبانه کودک برای دفع ادرار خود در جهت کاهش این اختلال ، مؤثر واقع شده است.

رفتار درمانی:

شاید شرطی سازی کلاسیک با زنگ و تشکچه موثرترین و بهترین و کارآمدترین و همچنین یکی از روش های سالم درمان بی اختیاری ادراری می باشد. در این روش بیش از ۷۰ درصد کنترل ادرار به دست می آید و همچنین اختلال از بین می رود.

اساس کار با این دستگاه به این شکل است که پارچه ای جذب کننده بین دولایه ی ورق فلزی نازک قرار داده ، هنگامی که پارچه ادرار را جذب می کند ؛ مداری الکتریکی برقرار می شود، زنگی به صدا در می آید و کودک از خواب بیدار می شود و بقیه ی ادرار خود را در توالت تخلیه می کند. سپس تشک خیس شده تعویض شده و کودک دوباره می خوابد . تعداد دفعاتی که کودک ادرار می کند و همچنین ادرار خود را کنترل می کند، ثبت می شود . گر ۱۵ شب پیاپی کودک جای خود را خیس نکرد، دیگر نیازی به استفاده از دستگاه نیست. به عبارتی دیگر ، این درمان به این صورت اجراء می شود که یک جریان الکتریکی به زیر ملافه کودک وصل می کنند ( تشکچه برقی ) به گونه ای که اگر کودک ادرار کند، زنگی به صدا در آمده و کودک از خواب بیدار می شود. اگر به دفعات کودک با چنین روشی از خواب پرید و بیدار شد، نوعی واکنش شرطی به وجود می آید که باعث می شود در هنگام خواب ادرار نکند.

اگر در به کار بردن این وسیله دقت و تعمق لازم را به کار نبرید، باعث ایجاد مشکلاتی روانی و هیجانی در کودک می شود. چون کودک بیشتر به دلیل دچار بودن به واکنش های ظرطی ضعیف تر به شب ادراری مبتلا نمی شود، بلکه به دلیل مشکلات هیجانی شب ادراری دارد. بعضی مواقع امکان دارد که پس از رفع مشکلات عاطفی و محیطی کودک بدون توسل به درمان بهبودی حاصل شود. در درمان شب ادراری ، ابتدا باید بیوگرافی کامل شخصی و خانوادگی بیمار را گرفت و پس از بررسی های کامل روانی و جسمی، با روش فوق در جهت بهبود و از بین بردن ریشه ای مشکلات هیجانی کودک تلاش کرد.

از آموزش مثانه ای، جایزه دادن و تشویق برای به تعویق انداختن دفع ادرار برای مدت فزاینده در ساعت های بیداری استفاده می شود و اثرات ارزشمندی نیز به همراه دارد، اگر چه از طریق روش تشکچه برقی اثر کمتری دارند اما به هر حال قابل تعمق می باشند.

دارو درمانی:

از این روش باید به ندرت و بسیار کم و همچنین فقط به عنوان آخرین وسیله استفاده کرد. پزشکان معمولی که بیشتر به عینیات و به مسائل قابل لمس تکیه دارند به درمان های داروئی و دینامیک شب ادراری تمایل دارند. شاید دارو در موارد شدید اختلال که سبب بروز مسائل جدی اجتماعی - هیجانی در کودکان می شود، استفاده اش ضروری به نظر می رسد اما اگر مشکلات منازعه ای و هیجانی کودک را از بین نبریم، دادن دارو سبب به وجود آوردن مشکل جدیدی خواهد شد. داروهایی همانند " ایمی پیرامین " و " بلادن " که در درمان شب ادراری مؤثر می باشند و ترشح را کم می کنند، امکان دارد که تجویز شود و یا به کودک بگویند قبل از خواب آب و یا مایعات استفاده نکند تا ادرار زیادی تولید نشود. همچنین امکان ددارد که پزشک بگوید که نصف شب کودک را از خواب بیدار کنید که در توالت ادرار خود را تخلیه کند یا هر شب که جایش را خیس نکرد، به او پاداش بدهید و یا بگویید که روش های مشابه دیگر را به کار بگیرید. در مورد شب ادراری سطحی و خفیف ، امکان دارد که که این گونه وسیله ها مؤثر باشد، اما در مورد شب ادراری شدید نه تنها این روش ها مؤثر نیست ، نیز امکان دارد که مشکل را بغرنج تر کند. تمام این وسایل و این روش ها ی بازداشتن، زمانی مؤثر هستند که مشکلات عاطفی کودک حل شوند و صمیمیت و رابطه خوبی بین کودک و والدین وجود داشته باشد.