بیماری های تخمدان در زنان را بشناسید

علت بیماری‌های تخمدان چیست؟

بیماری‌های تخمدان به عوامل مختلفی مرتبط هستند که ممکن است هر یک فرد را با چالش‌های متفاوتی رو به رو کند. برای درمان بسیاری از بیماری‌های مرتبط با تخمدان باید ابتدا عامل آن را شناسایی کرد. از جمله دلایلی که منجر به بیماری تخمدان می‌شوند این موارد هستند:

چاقی

چاقی، آسیب و خطرات بدی دارد و  نیز یکی از دلایل بیماری‌های تخمدان در زنان است. اگر قصد دارید مشکل تخمدان خود را حل کنید، بهتر است به فکر کاهش وزن خود باشید.

علل ژنتیکی

گاهی اوقات نیز، مشکلات تخمدان ناشی از ژنتیک هستند و از افراد دیگر در خانواده به دختر منتقل می‌شوند.

استرس های روحی

استرس نیز بسیار مخرب است و یکی از اثار بد آن روی بدن، ایجاد مشکل در تخمدان‌هاست. از این رو، با کاهش استرس می‌توان تا حد زیادی مشکلات مرتبط با تخمدان‌ها را از بین برد و درمان کرد.

مشکلات هورمونی

پس از مشاهده مشکلات در تخمدان‌ها و اطمینان از آن توسط پزشک، پزشک برای شما آزمایش تجویز می‌کند تا از هورمون‌ها و میزان فعالیت آن‌ها مطمئن شود. چرا که بسیاری از بیماری‌های تخمدان، با هورمون‌ها مرتبط است.

مصرف انسولین و دیابت

یکی دیگر از دلایل رخ دادن بیماری‌های تخمدانی، دیابت و تزریق انسولین است. این ماده با تزریق به بدن، روی تخمدان‌ها بسیار تاثیر می‌گذارد و می‌تواند باعث مشکلاتی در آن‌ها شود.

مشکلات تیروئیدی

کم‌کاری تیروئید، موجب بزرگتر شدن تخمدان‌ها و گاهی نیز تشکیل کیست تخمدان می‌شود. از این رو، این مشکل حتما باید بررسی و رفع شود. 

مشکلات غده فوق کلیوی

یکی دیگر از مواردی که می‌تواند موجب مشکلات تخمدان شود، اختلال در عملکرد غده فوق کلیوی است. گاهی غدد فوق کلیوی، آندروژن بیشتری تولید می‌کنند و این امر موجب تنبلی تخمدان خواهد شد.

تومورهای مغزی

تومورهای مغزی باعث ایجاد مشکلاتی در بدن می‌شوند که یکی از آن‌ها، اختلال در تخمدان‌هاست. بسیاری از زنان دچار توموهای مغزی، با مشکلاتی در تخمدان‌های خود نیز روبرو هستند.

انواع بیماری های تخمدان در زنان

عواملی که جلوتر ذکر شد می‌توانند در زنان انواع بیماری‌های تخمدان را ایجاد کنند. هر یک از این بیماری‌ها ویژگی‌ها، وسعت درگیری و چالش‌های خاص خود را دارند که در ادامه توضیح داده می‌شوند

سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS – Polycystic Ovary Syndrome)

علائمی مثل اختلال در قاعدگی، آکنه و جوش، رشد موهای زائد در صورت و بدن، ناباروری و ... می‌توانند نشانه بیماری سندرم تخمدان پلی‌کستیک باشند که منجر به سرطان آندومتر، دیابت نوع ۲، ناباروری یا ایجاد مشکل در باروری و بیماری‌های قلبی شوند. این بیماری بر اثر اختلال در هورمون‌ها بروز پیدا می‌کند. 

کیست تخمدان (Ovarian Cysts)

کیست تخمدان کیسه‌های پر از مایعی هستند که در بسیاری از موارد به شکلی بی‌ضرر در تخمدان‌ها رشد کرده و بعد از مدتی خود به خود از بدن دفع می‌شوند. این کیست‌ها معمولا در سنین باروری زنان بین پانزده تا ۴۴ سال ایجاد می‌شوند. با وجود این که این کیست‌ها در اکثر مواقع بی‌ضرر هستند اما برخی از علائم آن‌ها باید جدی گرفته شود چرا که در مواردی امکان سرطانی شدن آن‌ها وجود دارد.

سرطان تخمدان (Ovarian Cancer)

این بیماری یکی از بیماری‌های شایع در میان زنان است که در عضو تخمک‌ساز اندام تناسلی آن‌ها ایجاد می‌شود. سرطان تخمدان در مراحل ابتدایی علائم آشکاری ندارد و به سه نوع اپی‌تلیال، گنادی و استروما تقسیم می‌شود.

تخمدان‌ چرخشی (Ovarian Torsion)

بر اثر پیچ خوردن تخمدان به دور خود جریان خون مختل شده و یک وضعیت پزشکی اورژانسی پیش می‌‌آید که می‌تواند به تخمدان و بافت‌های اطراف آن /اسیب جدی وارد کند. در صورت عدم رسیدگی به موقع امکان از دست رفتن تخمدان بالا است. این وضعیت که با درد شدید، تورم شکمی، تهوع و استفراغ همراه است معمولاً در زنان جوانی که در سنین باروری قرار دارند مشاهده می‌شود.

نارسایی زودرس تخمدان (Premature Ovarian Failure – POF)

این بیماری که به یائسگی زودرس نیز معروف است به وضعیتی گفته می‌شود با توقف تولید تخمک و هورمون‌های جنسی استروژن و پروژسترون، عملکرد طبیعی تخمدان‌ها نیز قبل از چهل سالگی متوقف می‌شود. بروز این مشکل سبب پایان تخمک‌گذاری در بیمار و پریود ماهانه می‌شود و به بروز علائم یائسگی زودرس منجر می‌گردد.

آندومتریوم (Endometrioma)

با ایجاد بافتی مشابه با پوشش داخلی رحم که  در نواحی مثل شکم، لگن، تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ، مثانه و حتی روده‌ها رشد می‌کند اختلالی به اسم اندومتریوز در زنان پدید می‌آید. اگر این بافت‌ها در تخمدان رشد کنند باعث التهاب و خونریزی شده که کیست‌های اندومترویومی را تشکیل داده و معمولا قهوه‌ای تیره یا سیاه هستند. این کیست‌ها به دلیل خونریزی‌قدیمی داخل کیست به کیست شکم اندومتریوز نیز شناخته می‌شوند.

عفونت‌های تخمدان (Ovarian Infections)

با ورود میکروب‌ها، باکتری‌ها و ویروس‌ها به تخمدان‌ها، فرد دچار عفونت تخمدان شده که به شدت خطرناک و نیازمند درمان فوری هستند. 

هیپرپلازی تکالوتئینی (Thecal Lutein Hyperplasia)

این یک اختلال نادر تخمدان‌ها است که با رشد بیش از حد سلول‌های تکالوتئینی همراه است که دلیل آن نیز تغییرات هورمونی خاصی است که منجر به مشکلاتی مثل کیست‌های تخمدانی، تغییرات در چرخه قاعدگی و مشکلات باروری می‌شوند.

تومورهای خوش‌خیم تخمدان (Benign Ovarian Tumors)

این تومورها در تخمدان‌ها رشد می‌کنند اما غیرسرطانی و بی‌خطر هستند و به سایر قسمت‌های بدن نیز سرایت نمی‌کنند. با این حال بعضی از همین توده‌های خوش‌خیم نیز با مشکلاتی مانند ناباروری، تغییرات هورمونی و یا درد نیز همراه هستند. 

بیماری های تخمدان چه علائمی دارند؟

تخمدان جز دستگاه تناسلی زنان محسوب می‌شود و در ناحیه شکم قرار دارد با توجه به وضعیت قرار گیری و ارتباطی که با سایر اندام‌های داخلی بدن دارد بیماری‌های این عضو خود را با علائم زیر بروز می‌دهند:

• درد لگن

• دردهای شکمی

• بی‌نظمی در دوره‌های ماهانه

• عدم قاعدگی

• دردهای مقاربتی

• تغییرات در الگوی دفع مدفوع و ادرار

• افزایش وزن

• تغییرات هورمونی

روش‌های تشخیص بیماری های تخمدان در زنان

وقتی با دیدن هر یک از این علائم به پزشک مراجعه شود او با مجموعه‌ای از روش‌های تشخیص و با درنظر گرفتن علائم سعی در کشف مشکل اصلی دارد. روش‌هایی مثل:

معاینات بالینی

بر اساس مطالعات انجام شده توصیه می‌شود زنان به ویژه زنان سالمند به طور مرتب در معرض معاینات بالینی و آزمون‌های لگنی قرار گیرند تا در صورت وجود هر گونه احتمالی، سرطان تخمدان به موقع تشخیص داده شود.

آزمایش خون

با انجام آزمایش خون میزان پروتئین 4 اپیدیدیم انسانی سنجیده می‌شود و در صورت هر گونه مشکلی در میزان این پروتئین سرطان تخمدان، پیشرفت و سرعت آن تشخیص داده می‌شود. این پروتئین از ژن WFDC2 حاصل شده و وجود آن در بیماران مبتلا به کارسینوم تخمدان و اندومتریال افزایش می‌یابد.

انواع سونوگرافی مورد نیاز

سونوگرافی یکی از روش‌های کارآمد برای پزشکان است که به کمک آن بیماری‌های تخمدان و رحم تشخیص داده می‌شوند. در این روش به کمک امواج اولتراسونیک کیست‌های تخمدان و سایرناهنجاری‌ها روی صفحه نمایش دیده و شناسایی می‌شوند.

تست بارداری

در صورتی که فردی دارای کیست در تخمدان یا رحم خود باشد آزمایش بارداری او مثبت می‌شود این در حالی است که فرد هیچ یک از علائم بارداری را ندارد و ممکن است به لحاظ جنسی نیز فرد فعالیتی نداشته باشد. به همین دلیل مثبت بودن تست بتا شخص در صورت عدم بارداری یکی از راه‌های تشخیص وجود بیماری در تخدان و رحم است.

آزمایش‌های مربوط به کیست‌های تخمدان

برای تشخیص وجود کیست‌ در تخمدان آزمایش خونی گرفته می‌شود که در آن هورمون‌های مرتبط با تخمدان مانند تستوسترون، FSH و LH مورد بررسی قرار می‌گیرد. برای تشخیص وجود کیست در تخمدان کاهش نسبت FSH/LH و افزایش هورمون تستوسترون معیار قرار می‌گیرد. با دیدن این نشانه پزشک به قطعیت می‌رسد که تخمدان پلی‌کیستیک است. 

آزمایش آندومتریوز

لاپاراسکوپی تنها راه تشخیص آندومتریوز است که توسط یک لوله باریک و ظریف که وارد بدن شده است ناحیه شکم و لگن رصد شده و در صورت هر گونه مشکل و کیستی در تخمدان پزشک از آن مطلع می‌شود. در طول آزمایشات متخصص بافتی که مشاهده کرده است را برای آزمایش برداشته و به آزمایشگاه ارسال می‌کند.

انواع آزمایشات مربوط برای تشخیص بیماری های تخمدان در زنان

تفسیر آزمایشات فقط در کنار شرح حال و معاینه لگنی بیمار ارزش دارد. تست‌های آزمایشگاهی رایج در این موارد عبارتند از:

• محاسبه توده شاخص بدنی

• آزمایشات خونی شامل بررسی عملکرد کلیه و کبد و میزان قند خون، اندازه‌گیری HCG برای رد کردن حاملگی، اندازه‌گیری تستوسترون (هورمون مردانه) برای بررسی علل پرمویی، اندازه‌گیری هورمون‌های آدرنال، اندازه‌گیری کلسترول و تری‌گلیسیرید خون، تست تحمل‌ گلوکز، اندازه‌گیری انسولین خون، اندازه‌گیری پرولاکتین‌ و آزمایشات تیرویید.

• سونوگرافی برای بررسی علت علائمی مانند دردهای لگنی می‌تواند انجام بگیرد، اما برای تشخیص «پی‌سی‌او» ضرورتی ندارد. چرا که ممکن است برخی از مبتلایان در هنگام سونوگرافی توسط متخصص زنان اصلا در تخمدان‌های خود کیست نداشته باشند.

درمان بیماری های تخمدان در زنان

بیماری‌های مربوط به تخمدان در زنان در مواردی با داروهایی مثل متفورمین، کلومیفن، لتروزول به منظور تنظیم هورمون‌ها  و تحریک تخمدان به تخمک‌گذاری درمان می‌شوند. در مواردی با این داروها تنها کنترل می‌شوند. در همه موارد نیاز است بیمار به کمک دستورهای غذایی، ورزش و مکمل‌های گیاهی و دارویی سبک زندگی خود را تغییر داده و مدیریت کند. در نهایت باید در نظر داشت که در بسیاری از مواقع پیچیدگی این بیماری‌ها به حدی است که نیاز به روش‌های درمانی پیشرفته‌تر و حتی عمل جراحی است و در صورت عدم کنترل و پیشرفت ممکن است عامل بروز بیماری‌های جدی‌تری شوند که به همین دلیل اکیداً توصیه می‌شود با مشاهده هر گونه علائم غیرطبیعی به پزشک مراجعه شود.