مشکلات شیر دادن به نوزاد، دردسرهای مادرانه

بعد از زایمان از هر دو مادری که به نوزاد خود شیر میدهند، ممکن است یک نفر از آن ها در شیر دادن به نوزاد خود مشکل داشته باشد. این مشکلات عبارتند از:

۱- دردناک شدن نوک پستان (Painful nipple)

در روزهای بعد از زایمان موقعی که نوزاد به پستان مادر مک می زند، چون در مجاری شیر خلاء به وجود می آید، مادر احساس درد در پستان های خود می کند. این احساس درد با برقرار شدن و جاری شدن شیر از بین می رود. اگر بعد از چند روز هنوز درد ادامه دارد علت آن نامناسب قرار گرفتن نوزاد در هنگام مک زدن به نوک پستان می باشد. در چنین حالتی مادر باید روش صحیح قرار گرفتن نوزاد در مقابل پستان خود را رعایت نماید.

۲- بزرگ شدن و حجیم شدن پستان ها (Breast engorgement)

در روزهای اول بعد از زایمان مخصوصاً در خانم هایی که نخستین زایمان خود را انجام می دهند، ممکن است پستان ها بسیار بزرگ و حجیم شود و موجب درد و بی خوابی مادر گردد. بزرگی پستان نتیجه احتقان عروق و ورم زیر جلد و تجمع شیر در پستان می باشد. بزرگ شدن ممکن است:

فقط محدود به آرئول (نوک پستان و قسمت قهوه ای رنگ) باشد. ۲- تمام پستان بزرگ و حجیم شود.

موقعی که نوک پستان و قسمت قهوه‌ای رنگ (آرئول) بزرگ می گردد:

موقعی که آرئول بزرگ می شود، نوزاد نمی تواند آن را در دهان خود جا دهد و مک بزند و فقط قسمت جلوی نوک پستان را مک می زند که بسیار دردناک است، زیرا نوک پستان دارای رشته های حساس عصبی است. در این حالت پستان تخلیه نمی شود و دردناک می گردد و نوزاد به علت نیامدن شیر و احساس گرسنگی، مرتب گریه می کند. در چنین مواردی مادر باید آرئول را بدوشد تا آرئول کوچک و نرم شود، سپس به دهان کودک بگذارد. (شست و انگشتان خود را در لبه آرئول قرار دهید و به طور ریتمیک به طرف قفسه سینه فشار دهید و انگشتان را به طرف یکدیگر بیاورید و رها کنید، شیر جریان پیدا می کند و آرئول کوچک و نرم می شود.)

دوشیدن آرئول و آغشته شدن آن به شیر، نوزاد را تشویق می کند که به آرئول مک بزند. اگر مادر قبل از شیر دادن حوله کوچکی را گرم و مرطوب کند و به پستان خود بگذارد، دوشیدن آرئول آسان تر خواهد بود.

موقعی که خود پستان بزرگ می گردد:

در این صورت پستان ها گرم، سفت و دردناک می شود و مادر احساس ضربان در پستان خود می کند. در چنین شرایطی مادر باید نوزاد را زود به زود شیر دهد و پستان های خود را بالا نگه داشته و حوله خیس شده با آب سرد روی پستان های خود بگذارد و در ضمن قرص مسکن مانند استامینوفن و کدئین بخورد (این دارو ضرری برای نوزاد ندارد). در بعضی از مواقع نیم ساعت بعد از شیر خوردن نوزاد، پستان ها دوباره بزرگ و دردناک می گردد، در این صورت مادر باید پستان های خود را با دست یا حتی با شیردوش بدوشد و تخلیه کند. گزارش های متعددی وجود دارد که اگر مادر روزهای سوم تا هفتم بعد از زایمان که پستان ها بزرگ و حجیم می شود، برگ کلم تمیز شده که اثر کاهش دادن ترشح شیر دارد به مدت ۲۰ دقیقه روی پستان های خود بگذارد، در کم کردن احتقاق و درد موثر می باشد.

پیدایش سفتی در پستان:

در بعضی از مواقع یک قسمت از پستان مادر، بزرگ و دردناک و قسمت های دیگر طبیعی است. چنین حالتی نتیجه خوابیدن مادر در جهتی بوده است که تورم به وجود آمده یا این که مجرای شیر آن قسمت غیر طبیعی است و شیر در قسمتی از پستان جمع شده است. یا بستن پستان ها به طور صحیح انجام نگرفته است. چنین مواردی با کمپرس آب گرم و ماساژ دادن و دوشیدن پستان بهبود می یابد.

۳- ترک خوردن و زخم شدن نوک پستان (Cracked nipples)

حدود ۲۰ درصد مادران شیرده مخصوصاً در ماه اول شیر دادن دچار زخم نوک پستان می‌گردند. علت این مشکل و راه های پیشگیری از آن به قرار زیر است:

-اگر مادر در هنگام شیر دادن وضعیت و حالت صحیح نداشته باشد، نوزاد به نوک پستان مک می زند و موجب زخم نوک پستان می گردد. بنابراین مادر باید در حالی که نوزاد دهان خود را کاملا باز کرده است، نوک پستان و آرئول (قسمت قهوه ای رنگ پستان که حدود ۲/۵ سانتیمتر است) را در دهان نوزاد قرار دهد. اگر مادر فقط نوک پستان را در دهان نوزاد بگذارد، چون شیر به درستی از پستان خارج نمی شود، نوزاد به طور دایم به نوک پستان مک می زند و منجر به زخم شدن نوک پستان می گردد.

-اگر نوزاد پس از شیرخوردن کامل و سیر شدن، به عنوان پستانک به نوک پستان مادر مک بزند، موجب زخم شدن نوک پستان مادر می گردد. در چنین حالتی مادر باید انگشت تمیز خود را از گوشه دهان نوزاد داخل دهان او نماید تا نوزاد پستان را رها کند.

-اگر مادر شیرده همیشه در یک حالت و وضعیت به نوزاد خود شیر بدهد، موجب زخم شدن نوک پستان می گردد. مادر باید با عوض کردن وضعیت نشستن خود در یابد چه وضعیتی برای او و نوزاد بهتر است و به نوزاد خود شیر بدهد.

-هنگام شیر دادن، بعضی از مادران تصور می کنند پستانشان کثیف است و قبل از شیر دادن پستان های خود را با آب و صابون می شویند. این عمل موجب خشک شدن پوست نوک پستان و زخم شدن آن می شود. مادر فقط می تواند هنگام حمام کردن پستان های خود را بشوید.

-مادر باید بعد از هر نوبت شیر دادن، نوک پستان خود را با چند قطره آغوز یا با شیر خود به ملایمت ماساژ دهد، یا روزانه چند نوبت محلول لانولین به نوک پستان خود بمالد و به ملایمت ماساژ دهد. بعد از این کار لازم نیست نوک پستان شسته شود.

مادر باید بعد از هر نوبت شیر دادن، نوک پستان و آرئول را در معرض هوا قرار دهد و هیچ گونه پارچه، دستمال کاغذی و … روی پستان خود نگذارد. هم چنین هر روز باید چند دقیقه پستان های خود را در معرض آفتاب قرار دهد، ولی باید مواظب باشد که پستان ها دچار آفتاب سوختگی نگردد. اگر امکان استفاده از آفتاب وجود ندارد، مادر می تواند چند دقیقه از گرمای ملایم مو خشک کن استفاده نماید.

درمان زخم نوک پستان

بعضی از مواقع زخم نوک پستان زیاد است و از آن خود خارج می شود و نوزاد نیز همراه شیر، خون می خورد. در چنین شرایطی مادر باید از پستانی که خون تراوش می کند به نوزاد خود شیر ندهد و نوزاد را از پستانی که زخم نیست یا زخم کمتری دارد تغذیه نماید. در عین حال، مادر باید پستان زخم دار را بدوشد و با قاشق، سرنگ یا فنجان به نوزاد شیر بدهد و توصیه های قبلی را رعایت نماید تا نوک پستان او التیام یابد. مادر می تواند پوشش های سیلیکونی که در فروشگاه های لوازم پزشکی و فروشگاه های لوازم نوزادی موجود است، روی پستان زخم دار بگذارد و به نوزاد خود شیر دهد و اقدامات فوق را انجام دهد تا نوک پستان التیام یابد.

خارج کردن هوای بلعیده شده از معده نوزاد (آروغ زدن)

پس از شیر خوردن بعضی از نوزادان در هنگام شیر خوردن مقداری هوا می بلعند و این هوا سبب توقف شیر خوردن، بیرون ریخته شدن شیر از دهان و گاهی موجب شکم درد آنان می گردد. اگر روش شیر دادن صحیح باشد و مادر نیز شیر کافی داشته باشد، نوزاد هوایی نمی بلعد و بعد از شیر خوردن باد گلو نمی کند و هوایی نیز خارج نخواهد کرد. به عبارت دیگر مادر نباید انتظار داشته باشد که نوزاد او پس از هر نوبت شیر خوردن، حتما هوا از معده اش خارج کند، ولی با این حال بهتر است مادر بعد از شیر دادن به نوزاد، او را طوری قرار دهد که اگر هوایی بلعیده است خارج کند.

بعد از شیر خوردن نوزاد از یک پستان یا در پایان شیر خوردن از دو پستان، مادر باید با روش های زیر سعی کند تا اگر هوایی در معده نوزاد جمع شده است، خارج گردد.

در دوره نوزادی

پارچه ای تمیز را روی شانه های خود بیندازید تا لباس شما کثیف نشود و نوزاد را به مدت ۳ دقیقه در حالت عمودی نگه دارید و پشت آن را به آرامی مالش دهید. بدین ترتیب اگر هوایی در معده نوزاد باشد خارج خواهد شد. سپس او را در گهواره یا روی تخته خود بخوابانید.

نوزاد را روی زانوی خود به حالت نیمه نشسته قرار دهید و از زیر چانه، سر او را نگه دارید، به صورتی که مطمئن باشید معده او خم نگردیده است، زیرا ممکن است خم شدن معده مانع خارج شدن هوا شود. نوزاد ممکن است همراه خارج کردن هوا مقداری شیر نیز بالا بیاورد که مهم نیست و باید آن را با دستمال پاک کنید.

بعد از دوران نوزادی

شیرخوار را روی شکم در حالی که صورت او به طرف پایین است بر زانوهای خود قرار دهید و پشت او را به آرامی مالش دهید، در این صورت اگر هوایی در معده او باشد خارج خواهد شد.

از ۳ ماهگی و بعد از آن موقعی که کودک بتواند برای مدت کوتاهی بنشیند، شیرخوار را روی زانوهای خود بخوابانید و در حالی که او را به آرامی می جنبانید، پشت او را مالش دهید یا او را روی شانه های خود نگه دارید. این وضع کمک می کند که هوای معده او خارج گردد.

اگر نوزاد یا کودک را یک تا دو دقیقه در حالت فوق نگه داشتید و هوایی از معده او خارج نشد، ضرورت ندارد که او را بیشتر در این وضع نگاه دارید، زیرا ممکن است در آن نوبت شیر خوردن، هوایی در معده نوزاد نرفته باشد، اگر احساس می کنید که هوایی در معده او هست، او را بر تخت روی شکم بخوابانید، اگر هوایی باشد خارج خواهد شد و اگر شیر نیز همراه هوا خارج شود بیرون خواهد ریخت و در ریه او نخواهد رفت.