یائسگی زودرس در زنان، علائم تا درمان
عادت ماهانه فرآیندی است که به وسیلۀ آن زنان تخمک‌گذاری کرده یا یک تخمک آمادۀ بارور شدن توسط اسپرم را رها میکنند.
عادت ماهانه فرآیندی است که به وسیلۀ آن زنان تخمک‌گذاری کرده یا یک تخمک آمادۀ بارور شدن توسط اسپرم را رها میکنند. وقتی زنی پا به سن میگذارد، عادت ماهانه بر اثر عدم ادامۀ تولید هورمونهایی مثل استروژن و پروژسترون، که وجود آنها برای تخمک‌گذاری ضروری است، متوقف می‌گردد. این وضعیت زیر عنوان یائسگی شناخته میشود.
در حالی که اغلب زنان در اواخر سالهای چهل و در طول سالهای پنجاه زندگی دچار یائسگی میشوند، برخی از زنان پیش از این دوره عمر خود به یائسگی میرسند. اگر زنی پیش از رسیدن به چهل سالگی یائسه شود این وضعیت زیر عنوان یائسگی زودرس شناخته میشود. اگر زنی در فاصلۀ ۴۰ تا ۴۵ سالگی یائسه شود، وضعیت مزبور به عنوان یائسگی پیشهنگام مطرح است.
یائسگی زودرس ممکن است بر اثر برخی درمان‌های پزشکی یا به عنوان یک عارضۀ جانبی آنها رخ دهد. در هر حال بعضی از زنان ممکن است بر اثر عوامل غیر قابل توضیح دچار یائسگی زودرس شوند.
اگر زنی دارای علایم مرتبط به یائسگی زودرس باشد باید در این باره با پزشک مشورت کند زیرا این وضعیت میتواند بر سلامت زن تأثیر منفی داشته باشد.
علل یائسگی زودرس
هم برخی درمان‌های پزشکی و هم عوامل دیگر میتوانند به یائسگی زودرس منجر شوند. برخی از شایعترین علل منجر به یائسگی زودرس عبارتند از:
- ژنتیک (تاریخچۀ خانوادگی): زنانی که در بین اعضاء نزدیک خانواده خود، مثل مادر یا مادربزرگ، کسی را با سابقۀ یائسگی زودرس داشته باشند خود در معرض ریسک بالاتری برای دچار شدن به یائسگی زودرس قرار دارند.
- اختلال خودایمنی: برخی از اوقــات اختلالات خودایمنی مثل بیماری تیروئید یا ارتریت روماتوئید میتوانند به بافتهای تخمدان‌ها آسیب برسانند، که این بر توانایی تولید هورمونها در آنها صدمه میزند. این وضعیت میتواند به یائسگی زودرس منجر شود.
- سرطان: قرار گرفتن در معرض شیمی درمانی یا اشعه درمانی ناحیۀ لگن برای درمان سرطان میتواند به سلولهای تخمدان‌ها آسیب برساند، و به یائسگی زودرس منجر گردد. البته تمامی زنانی که تحت این نوع درمان قرار میگیرند دچار یائسگی زودرس نمیشود. اما در هر حال این مورد به عنوان یک امکان و احتمال مطرح است.
- جراحی برداشتن رحم یا تخمدان‌ها: عمل جراحی برداشتن تخمدان‌ها زیر عنوان اوفورکتومی شناخته میشود و میتواند باعث ایجاد وضعیتی گردد که زیر عنوان یائسگی ناشی از جراحی شناخته میشود. وقتی تخمدان‌ها برداشته شوند سطح کلی هورمون دچار کاهش می‌گردد. در حالی که جراحی برداشتن رحم همیشه به یائسگی فوری منجر نمیشود برخی از زنان بر اثر این جراحی نیز دچار یائسگی زودرس میشوند.
وقتی زنی بر اثر علتی جدا از مداخلات پزشکی دچار یائسگی زودرس می‌گردد این وضعیت زیر عنوان عدم کفایت اولیه تخمدان شناخته میشود.
علایم یائسگی زودرس
زنان زمانی یائسه محسوب میشوند که ۱۲ ماه کامل و بیفاصله را بدون پریود سپری کرده باشند.
دیگر علایم مرتبط به تغییر سطح هورمون عبارتند از:
- مشکلات خواب
- گُر گرفتگی
- بینظمی پریودها
- خشکی واژن
در حالی که زنان ممکن است حتی بدون باردار شدن یا یائسگی برخی پریودهایشان به تأخیر بیفتد یا اصلاً رخ ندهد، یائسگی زودرس باعث میشود تا زن در طول یک دورۀ لاینقطع ۱۲ ماهه پریودی نداشته باشد.
هیچ تست قطعی برای تشخیص یا نشان دادن یائسگی زودرس در زنان وجود ندارد. اما تستهای در دسترسند که به دکتر کمک میکنند تا تعیین کند که آیا زنان احتمالاً دچار یائسگی زودرس خواهند شد یا خیر.
مثالی در این مورد شامل آزمایش هورمون تحریک فولیکول (FSH) است. این هورمون تولید تخمکها را در چرخۀ عادت ماهانه کنترل میکند.
در هر حال، سطح هورمون زنان بسته به موقعیت چرخۀ عادت ماهانه دستخوش تغییر میشود. زنان ممکن است علیرغم آنکه در روند یائسگی قرار ندارند دچار نوسان یا کاهش سطح FSH شوند.
عوارض یائسگی زودرس
یائسگی و تغییرات مرتبط به آن در وضعیت هورمونها سبب بروز شماری از علایم در زنان میشود. گُر گرفتگی ممکن است پدیدهای موقتی باشد اما اثرات درازمدت دیگری وجود دارد که میتواند بر زندگی و سلامت زنان تأثیر بگذارند.
در حالی که هورمونهای تولید شده در تخمدان‌ها نقشی در عملکرد جنسی ایفا میکنند، آنها در عین حال در پیوند با سلامت کلی زنان نقش مهمی دارند.
وارد شدن به روند یائسگی زودرس در سنین جوانی به میزان سالهای توان بچهدار شدن در زنان تأثیر منفی میگذارد. در نتیجه، زنان دیگر قادر به باردار شدن نخواهند بود. این وضعیت میتواند تبعات روان‌شناختی گستردهای در پی داشته باشد.
دیگر عوارض درازمدت مرتبط به یائسگی زودرس عبارتند از:
از دست رفتن تراکم یا چگالی استخوان
استخوانهای متراکم به آسانی نمیشکنند و بنابراین سالمتر از استخوانهای کمتراکم یا کمچگالی تلقی میشوند. فقدان استروژن یا کمبود آن باعث شکنندگی استخوان‌ها میشود. این وضعیت میتواند زنان را در برابر استئوپوروزیس یا پوکی استخوان آسیبپذیر کند.
زنانی که وارد روند یائسگی زودرس میشوند در ریسک بالاتری برای شکستن استخوانهایی مثل استخوان مفصل ران، مچ دست و ستون فقرات قرار دارند.
افزایش ریسک بیماری قلبی عروقی
کاهش استروژن با افزایش ریسک بیماریهای قلبی عروقی مرتبط است که به نوبۀ خود میتواند سبب بروز مرگ زودرس در زنان شود.
این تبعات میتواند در صورت وجود اختلالات از قبل موجود مثل دیابت یا کلسترول بالا و هیپرتانسیون از این محدوده نیز فراتر رود.
بیاختیاری ادراری
کمبود استروژن به علت یائسگی زودرس میتواند باعث نازک شدن بافت واژن شود. نتیجۀ این وضعیت افزایش خطر بیاختیاری ادراری به ویژه در هنگام سرفه کردن، خندیدن، یا بلند کردن اشیاء سنگین خواهد شد.
افزایش وزن
متابولیسم زنان ممکن است بر اثر یائسگی دچار کندی فرآیند شود. در نتیجه زنان ممکن است به افزایش وزن دچار گردند.
تأثیرات منفی بر فعالیت جنسی
فقدان حالت لیزی یا چرب بودن بافت واژن بر اثر باریک شدن آن میتواند به عملکرد جنسی در زن تأثیر منفی بگذارد. زنان ممکن است دچار کاهش میل جنسی و نیز کاهش میزان لیزی واژن شوند.
اختلال در توانایی تفکر
تحقیقات نشان میدهند که یائسگی زودرس اثراتی منفی بر توانایی تفکر زنان بر جای میگذارد که این شامل حافظه بصری و سلاست کلامی میشود.
تحقیقات دیگری عنوان کردهاند که ممکن است افزایشی در مورد ریسک زوال عقل در زنان دچار یائسگی زودرس وجود داشته باشد.
اگر زنی دچار علایم نام برده یا علایم دیگری حاکی از یائسگی زودرس باشد، باید با پزشک مشورت کند.
درمان علایم یائسگی زودرس
بر مبنای یک مقاله منتشر شده در "کلایماکتریک"،اغلب نهادهای پزشکی توصیه میکنند که زنان وارد شده در روند یائسگی زودرس تا هنگام رسیدن به سن یائسگی از درمان جایگزینی هورمون استفاده کنند.
این درمان شامل گرفتن استروژن و دیگر هورمونهای شبیه به هورمونهای طبیعی بدن برای کاهش علایم یائسگی است.
در هر حال، استفاده از درمان جایگزینی هورمون با افزایش ریسک سرطان پستان مرتبط شده است. در نتیجه، اغلب پزشکان استفاده از حداقل دوز درمانی مؤثر را در این مورد توصیه میکنند.
مراجعه به مشاور متخصص در هنگام ورود به دورۀ یائسگی زودرس نیز چیزی است که به زنان توصیه میشود.
دیگر گامهایی که زنان میتوانند در راستای مقابله با علایم مرتبط به یائسگی زودرس بردارند شامل موارد زیر است:
- اجتناب از خوردن غذاهای چاشنیدار و داغ. این غذاها میتوانند باعث افزایش احتمال بروز گر گرفتگی شوند. هوای بیش از حد گرم و وقایع استرسآفرین زندگی احتمال مزبور را افزایش میدهند.
- رژیم غذایی متعادل. یائسگی زودرس از جمله میتواند به این معنی باشد که زنان به کلسیم و ویتامین D بیشتری برای حفظ سلامت استخوانی خود نیاز دارند. زنان در این دوره نیازمند مصرف ویتامین B۱۲ و ویتامین B۶ نیز هستند. برخورداری از یک رژیم غذایی سالم و متعادل معمولاً به این معنی است که زنان باید ویتامینها و مواد معدنی مورد نیاز بدن خود را تأمین کنند.
- ورزش منظم. ورزش منظم نه فقط باعث کاهش استرس میشود بلکه سبب تقویت کیفیت خواب شبانه نیز می‌گردد. در هر حال، زنان باید از ورزش کردن در زمانهای نزدیک به ساعت خواب پرهیز کنند، زیرا این کار باعث تحریک و فعال شدن مغز و در نتیجه آسیب دیدن توانایی به خواب رفتن میشود.
- خنک نگه داشتن اتاق خواب. استفاده از وسایل خنک کننده مثل پنکه برای خنک نگه داشتن اتاق خواب میتواند به ایجاد خواب آرامش‌بخش کمک کند.
- استفاده از لوبریکانت بر پایۀ آب برای سکس. این ماده لیز کننده میتواند میزان دردناک بودن مقاربت بر اثر فقدان لیز بودن واژن را کاهش دهد.
اگر زنی بر اثر یائسگی زودرس دچار بیاختیاری ادراری شده باشد باید به پزشک مراجعه کند. توصیهها در این مورد شامل مداخلاتی مثل نوشیدن مقدار کمتر مایعات در ادامۀ روز، یا استفاده از تمرینات کیگل برای قدرت بخشیدن به عضلات کف لگن است.
منبع:
مهرین
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼