تنگی نفس در بارداری، علت و روش های بهبود آن

تنگی نفس حالتی گفته می شود که در آن مادر به راحتی نمی­تواند نفس بکشد، اگر چنین وضعیتی پیش آمد، نگران نشوید و آرامش خود را حفظ کنید، اغلب مادران به ویژه در سه­ماهۀ دوم این وضعیت را تجربه می­کنند. تنگی نفس در دوران بارداری به گونه­ای است که مادر با راه رفتن در اتاق چنان به نفس نفس می­افتد که گویی در ماراتن شرکت کرده است.

دلایل تنگی نفس در بارداری

تنگی نفس مادران در دوران بارداری دو دلیل دارد، این اتفاق در هر مقطع از بارداری ممکن است رخ دهد ولی در سه ماهه دوم بیشتر است. وقتی تنگی نفس در اوایل بارداری بروز می­کند بیش از سایر مواقع موجب نگرانی مادر می­شود. توضیح ساده اینکه مادران باردار به اکسیژن بیشتری احتیاج دارند، همین امر موجب بروز تنگی نفس یا نیاز به تنفس بیشتر می شود. هورمون­ های بارداری نیز بی­ تاثیر نیستند وسطوح بالاتر پروژسترون، ریه­ ها و مرکز تنفسی مغز را تحت تاثیر قرار می دهد. به طور معمول هورمون های بارداری در سه ماهه دوم تنگی نفس ایجاد می­کنند.

حدود هفته 31 بارداری مشکل تنگی نفس مجددا باز می­گردد اما این بار فشار وارد به ریه ­ها دلیل اصلی بروز آن است، در واقع اندازۀ رحم به حدی بزرگ می­شود که به ریه ها فشار وارد کرده و همین امر تنفس مادر را دشوار می­سازد. در عین حال اینگونه به نظر می­رسد که شما در عرض یک دقیقه بیشتر نفس می­کشید، این یکی از راهکارهای شگفت­ انگیز بدن در دوران بارداری برای تامین اکسیژن مورد نیاز جنین است. البته عواملی مانند کم­خونی و آسم نیز از دلایل بروز تنگی نفس هستند.

تنگی نفس در بارداری چقدر طول می­کشد؟

اگر در منزل با حرکت به سمت آشپزخانه احساس تنگی نفس به شما دست دهد، با خود خواهید گفت که این مشکل چند وقت به طول خواهد انجامید و چقدر باید با این عارضه بارداری دست و پنجه نرم کنم. متاسفانه باید برای مدتی این مشکل را تحمل کنید.

اگر در بارداری اول باشید، احتمالاً بعد از هفته ۳۶ بارداری، سر جنین به داخل لگن شما فرو می رود و تا اندازه ای در بهبود تنگی نفس به شما کمک خواهد کرد. اما اگر سابقه بارداری در گذشته را دارید، ممکن است تا پایان بارداری سر جنین به سمت پایین و لگن تان نرسد.

خوشبختانه بعد از تولد نوزاد، سطح پروژسترون پایین آمده و تنگی نفس بر طرف خواهد شد. اما متاسفانه حتی بعد از زایمان نیز ممکن است چند ماه طول بکشد تا قفسه سینه و سیستم تنفسی به حالت عادی برگردد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر درد در قفسه سینه احساس شود، تنگی نفس شدید و رنگ لب­ها و نوک انگشتان متمایل به آبی روشن و یا ضربان قلب سریع باشد، بلافاصله باید به پزشک مراجعه نمود.

تنگی نفس در بارداری رایج است و اکثر مادران آن را تجربه خواهند کرد. این مشکل به طور کلی نگران­ کننده نیست، اما علائمی وجود دارند که در صورت مشاهدۀ آنها باید سریعاً به پزشک مراجعه کنید:

- تنگی نفس حاد - به این معنی که تنگی نفس به طور ناگهانی بروز کرده و دائما بدتر می­شود

تنگی نفس شدید

- تغییر رنگ نوک انگشتان و یا لب­ها به آبی روشن

- ضربان قلب سریع

- درد قفسه سینه

- دشواری تنفس در حالت خوابیده

در برخی موارد، خستگی و تنگی تنفس ناشی از کم خونی است. با یک آزمایش ساده خون می­توان میزان آهن خون را اندازه­ گیری کرد.

اگر مبتلا به آسم هستید، حتماً پزشک را در جریان بیماری خود قرار دهید. استفاده از داروهای آسم در دوران بارداری خطرات جدی دارد، لذا برای حصول اطمینان از کنترل صحیح بیماری با پزشک خود مشورت کنید.

۸ روش بهبود تنگی نفس در بارداری

تنگی نفس در سه ماهه سوم بارداری از حیث شدت و دفعات افزایش می­یابد، زیرا ریه­ ها برای تنفس منبسط شده و به فضای بیشتری نیاز دارند، از طرفی رحم در حال بزرگ شدن است و فضای ریه ­ها را برای انبساط محدود می­کند. برای جبران این مشکل، هورمون های بارداری برای تحریک تنفس مؤثرتر و بیشتر ترشح می­شوند تا اکسیژن مورد نیاز مادر و جنین تامین گردد. برای بهبود نسبی وضعیت تنگی نفس می توانید نکات زیر را در سه ماهه سوم بارداری رعایت کنید:

آرام باشید

حفظ آرامش بهترین کاری است که می­توان به هنگام تنگی نفس انجام داد، پس آرام باشید. اگر احساس تنگی نفس کردید، هراسان نشوید، این حالت کاملاً طبیعی است و اکثر مادران باردار در برخی مواقع آن را تجربه می کنند.

استرس یا نگرانی به هنگام تنگی تنفس، مشکل را تشدید می کند. بنشینید، نفس عمیق بکشید و آرامش خود را حفظ کنید.

سخت نگیرید

پزشکان همواره توصیه می­کنند مادران باردار کارهای روزمره را به آهستگی انجام دهند و از انجام کارهای سخت و دشوار اجتناب نمایند. اگر انرژی زیاد با سرعت زیاد صرف شود موجب تنگی نفس شده و علائم را تشدید می­کند. اگر ورزش می­کنید، از صرف انرژی زیاد بپرهیزید، حین کار یا فعالیت های روزمره اگر دچار تنگی نفس شدید، قدری استراحت کنید. به یاد داشته باشید انسان دیگری در بدن شما رشد می­کند و این خود کار شگرفی است پس هرگاه احساس تنگی نفس کردید، کمی استراحت کرده و آرامش خود را حفظ کنید و به این فکر کنید که تمام این سختی ها را برای داشتن کودکی سالم تحمل می کنید.

موقعیت را تغییر دهید

به محض این که احساس تنگی نفس کردید، وضعیت خود را تغییر دهید.

درست نشستن را تمرین کنید

در گذشته مادرتان به شما تذکر می­داد که با پشت صاف بنشینید. اگر هنگام نشستن پشت خود را کاملا صاف نگه دارید و قوز نکنید، ریه فضای مناسب در اختیار دارد تا به اندازه کافی منبسط شده و اکسیژن مورد نیاز را دریافت کند. ­

اگر پشت میز کار می­کنید، مراقب طرز نشستن خود باشید. اطمینان حاصل کنید با شانه ­های خم شده بر روی صفحه کلید قرار نگیرید. به یاد داشته باشید اگر وضعیت بدن مناسب باشد، تنفس راحت­تر خواهد بود.

مراقب خواب شب باشید

بسیاری از پزشکان توصیه می­کنند شب­ هنگام به پهلوی چپ بخوابید تا تنفس برای ریه­ ها آسان­تر باشد. زیر نیم تنه بالیی خود یک بالشت نرم یا پتو قرار دهید تا در هنگام خواب، نیم تنه بالایی بالاتر از سطح زمین قرار بگیرد.

ورزش یا یوگای دوران بارداری

ورزش حین بارداری بسیار مفید است به شرط آنکه در انجام آن زیاده­روی نکنید. در واقع اکثر پزشکان مادران باردار را به انجام ورزش توصیه می­کنند. ورزش اروبیک به طور خاص به کاهش یا جلوگیری از تنگی نفس کمک می­کنند. ورزش های هوازی باعث بهبود تنگی تنفس شده و در عین حال ضربان قلب را کاهش می­دهند.

اگر ترجیح می­دهید ورزش آرام­تری را امتحان کنید، یوگای بارداری به شما توصیه می­شود. تنفس بخش مهم یوگا است و همۀ حرکت­های کششی که در این ورزش وجود دارد فضای بیشتری برای تنفس در اختیار ریه­ ها قرار خواهد داد. صرفنظر از اینکه ورزش های هوازی را ترجیح می­دهید یا یوگای آرام را دوست دارید، با پزشک صحبت کنید تا بر اساس وضعیت شما، ورزش مورد نظرتان را تائید کند. به ندای بدن خود گوش کنید، اگر خستگی یا مشکلی در تنفس احساس کردید، فعالیت خود را متوقف کنید.

دست های خود را بالا بگیرید:

شاید به نظر احمقانه برسد اما اگر دست های خود را تا بالای سر بلند کنید، دیگر احساس تنگی نفس نخواهید داشت. این وضعیت، فشار زیادی را از روی رگ ها برمی­دارد و باعث می­شود تا ریه­ها اکسیژن بیشتری دریافت کنند.

تمرین تنفس

وقتی احساس تنگی نفس به شما دست می­دهد، سعی کنید بنشینید و تمرین­ تنفسی انجام دهید. با بزرگ شدن رحم، تنفس شکمی دشوارتر می­شود، اما تمرین­های عالی دیگری وجود دارند که به تقویت تنفس عمیق سینه­ ای کمک می­کنند. برای انجام این تمرین:

با هر دم و بازدم سر خود را بالا بببرید و پایین بیاورید.

نفس عمیق بکشید تا هوای زیادی را وارد ریه­ های خود کنید، دست ها را بالا بگیرید و هوا را به آرامی از ریه­ ها خارج کنید و به طور همزمان دست ها را به طرف پهلوها پایین بیاورید.

برای اینکه مطمئن شوید تنفس شما از قفسه سینه انجام می شود، دستان خود را در کنار قفسه سینه قرار دهید تا انبساط را احساس کنید. اگر تنفس شما سینه ای باشد دنده­ها به هنگام دم به دست­ها فشار وارد می­کنند.

تمرین تنفس برای زایمان

تنفس آهسته، عمیق و آرام را به جای تنفس سطحی و کم عمق تمرین کنید. این نوع تنفس در روش برادلی، به کارتان می­آید. روش برادلی یا همان زایمان با حمایت همسر، به انجام زایمان طبیعی بدون استفاده از دارو کمک می کند. این روش بر اساس اصول تغذیه و ورزش، تکنیک های تمدد اعصاب برای مدیریت درد و کمک همسر انجام می شود. اگر روش لاماز را برای زایمان تمرین می­کنید، در مراحل فعال زایمان به آن نیاز خواهید داشت. روش لاماز برای کاهش احساس درد و ناراحتی بیمار، از مشخصه پرت کردن حواس بیمار در هنگام انقباض عضلات بهره می­گیرد. در روش لاماز برای زایمان طبیعی، خانم به همراه همسر خود، تنفس عمیق و کنترل شده، ماساژ، تمرکز و حفظ کنترل در حین بارداری را آموزش می بیند.

رژیم غذایی سالم و متعادل داشته باشید

شاید در دوران بارداری به کاهش وزن فکر نکنید اما اضافه وزن در این دوران می تواند عوارض زیادی برای شما داشته باشد از جمله اینکه می­تواند اوضاع تنگی نفس را بدتر کند. رعایت رژیم غذایی سالم و متعادل و استفاده از آب به میزان کافی و نیز مصرف میوه و سبزیجات فراوان به خصوص برگ سبزیجات بسیار مفید است.

فراموش نکنید تنگی نفس در بارداری طبیعی است

اگر به تنگی نفس دچار شدید، تمرینات تنفسی را انجام دهید یا یکی از راهکارهای فوق را به کار بندید اما مهمتر از همه، دستپاچه نشوید، تنگی نفس در بارداری امری کاملاً طبیعی بوده و هیچ خطری جنین را تهدید نخواهد کرد.

با این حال، اگر تنگی تنفس جدی باشد، رنگ لب و سرانگشتان به آبی تغییر رنگ خواهند داد، در صورت ابتلای به آسم، حتماً باید تحت مراقب پزشکی قرار بگیرید، زیرا در این شرایط تنگی نفس حکایت از بیماری جدی­تری دارد. ممکن است لخته خونی از جای خود خارج و وارد ریه ­ها شده باشد (آمبولی ریه)، این مشکل نادر اما جدی است.

در غیر این صورت، استراحت کنید، نفس عمیق بکشید و آرامش خود را حفظ کنید. شاید بدن شما می­خواهد با تنگی نفس به شما بفهماند، آرام باشید و از انجام کارهای سخت بپرهیزید.