عفونت گوش نوزادان، علل و راه های درمان چیست؟

درد و عفونت گوش کودک ناشی از چه عواملی است و شما چگونه می‌توانید به درمان آن کمک کنید؟ عفونت‌های گوش در نوزادان یک امر شایع است اما دانستن زمان دقیق ابتلای نوزاد دوست‌ داشتنی شما به عفونت گوش بسیار سخت است. در این مقاله به نشانه‌ها و علائم مربوط به عفونت گوش کودک اشاره شده است و شما می‌توانید با این اطلاعات پزشکی به کودک کمک کنید.

عفونت گوش چیست؟

عفونت‌های گوش در زمره شایع‌ترین دلایلی هستند که سبب مراجعه کودکان به پزشک متخصص می‌شوند و این بیماری، منبع پرسش‌های مکرر از جانب والدین است: چگونه متوجه بروز عفونت گوش کودک شوم؟ عوامل ایجادکننده این عفونت‌ها چیست؟ و به‌ویژه این پرسش که چگونه می‌توان از بروز این عفونت‌ها پیشگیری کرد؟ همچنین والدین اخباری در مورد واکسن‌های جدید و پیشرفت‌های علم پزشکی در زمینه درمان این نوع عفونت‌ها شنیده‌اند و می‌خواهند بدانند بهترین راه‌ درمان برای کودکشان کدام است. اینجا راهکارهایی برای پیشگیری و درمان این بیماری بدنام معرفی شده است.

عفونت گوش که با نام عفونت گوش میانی هم شناخته می‌شود، یک نوع خاص از عفونت‌های ایجادشده در گوش میانی محسوب می‌شوند، به عبارت دیگر قسمتی که دربردارنده استخوان‌های ریزی است که وظیفه ارسال صدا از پرده‌ گوش به گوش داخلی را دارند. گوش میانی همچنین ترشحاتی تولید می‌کند که به طور معمول از طریق دریچه استاخی (Eustachian) به پشت گلو جاری شده و خشک می‌شوند. اگرچه در صورتی که این ترشحات خشک نشده و در گوش میانی متراکم شوند، محیطی گرم و مرطوب را به وجود می‌آورد که مناسب رشد میکروب‌ها است. باکتری‌ها یا ویروس‌های مهاجم به سرعت تکثیر پیدا کرده و منجر به بروز درد، کج خلقی و تب می‌شوند و این علائم به والدین نشان می‌دهد که کودکشان دچار عفونت گوش شده است.

ساختار گوش دلیل عمده ابتلای کوچولوها به مشکلات گوش است. زاویه بندی دریچه استاخی کودکان کم‌شیب‌تر از مال بزرگسالان است که کار خشک شدن ترشحات در ناحیه گوش میانی را سخت‌تر می‌کند و همینطور دریچه‌های کوتاه‌تری دارند که کار را برای باکتری‌های موجود در گلو جهت نفوذ به داخل گوش میانی آسان‌تر می‌کند. ماهیچه‌هایی که این دریچه‌ها را باز و بسته می‌کنند و اجازه می‌دهند ترشحات خشک شوند (این همان چیزی است که موقع بلعیدن خم می‌شود تا فشار گوش را کم‌تر کند) در نوزادان و نوباوگان به خوبی بزرگسالان رشد نیافته است.

به علاوه، کودکان کم‌سن وسال سیستم ایمنی کمتر رشد یافته‌ای دارند و این امر سبب می‌شود نتوانند به خوبی بزرگسالان با عفونت‌ها مبارزه کنند. در نتیجه آن‌ها بیشتر از بزرگسالان مستعد ابتلا به عفونت‌های مجاری تنفسی هستند (سرماخوردگی و آنفولانزا) که می تواند در نهایت منجر به بروز عفونت گوش کودک شود.

دفعات تکرار عفونت گوش کودک

ابتلای یک نوزاد یا کودک نوباوه به عفونت گوش امری غیرطبیعی نیست. بر طبق مطالعات انجام‌گرفته، ۹۰ درصد از کودکان تا سن ۲ سالگی حداقل ۱ بار به عفونت گوش مبتلا می‌شوند. کودکانی که بین سنین ۶ و ۱۸ ماهگی قرار دارند بیشتر از سایر کودکان درخطر ابتلا به عفونت‌های گوش هستند، اگرچه که در حدود نیمی از تمام کودکان قبل از سن ۶ ماهگی نخستین عفونت در گوش خود را تجربه می‌کنند.

خوشبختانه میزان ابتلا به عفونت‌های گوش بعد از سن ۳سالگی کاهش می‌یابد. اگرچه عواملی هم وجود دارند که حتی بعد از سن ۳ سالگی، کودک شما را در معرض خطر بیشتری جهت ابتلا به عفونت‌های گوش قرار می‌دهند.

برای مثال، عفونت‌های مکرر گوش در برخی خانواده‌ها دیده می‌شود و به همان شکلی که چشم‌های آبی یا توانایی ورزشی موروثی است، ماهیچه‌های بازوبسته کننده مجرای گوش هم می‌تواند موروثی باشد. کودکان دارای حساسیت هم در معرض ابتلا به عفونت‌های گوش قرار دارند. تراکم ترشحات گوش میانی که در اثر گردوخاک هوا رخ می‌دهد سبب بسته شدن دریچه استاخی می‌شود و در نتیجه این ترشحات خشک نمی‌شوند. این شرایط هنگام هجوم میکروب‌ها به سرعت می‌تواند منجر به برزو عفونت گوش کودک شود.

همچنین نوزادان لب شکری یا مبتلا به سندروم داون بیشتر از سایرین در معرض دچارشدن به عفونت‌های گوش قرار دارند. تفاوت‌های موجود در ساختمان بدنی آن‌ها سبب می‌شود که دریچه استاخی گوش‌ها در این کودکان عملکرد صحیحی نداشته باشند.

علائم عفونت گوش کودک

تشخیص عفونت گوش کودک برای والدین همیشه هم کار آسانی نیست زیرا علائم مربوط به عفونت گوش کودک می‌تواند مبهم بوده و مشابه با علائم سرماخوردگی یا آنفولانزای معمول باشد. در حقیقت، عفونت‌های گوش اغلب به شکل سرماخوردگی همراه با علائمی چون سرفه و آبریزش بینی شروع می‌شوند.

ویروس سرماخوردگی به دریچه‌های استاخی نفوذ کرده و آن‌ها را متورم می‌کند و در نتیجه امکان انسداد مسیر ترشحات و عفونی شدنشان بالا می‌رود. علامت بعدی که می‌شناسید بروز تب در نوزاد و کج خلق‌تر شدن او است. او همچنین ممکن است شروع به کشیدن گوش‌های خود کند و هنگام دراز کشیدن کج خلق‌تر به نظر برسد زیرا این وضعیت بدنی سبب می‌شود که ترشحات به پرده گوش فشار وارد کرده و در نتیجه احساس ناراحتی بیشتری در کودک ایجاد کند.

تنها راهی که می توان به عفونت گوش کودک پی برد مراجعه به پزشک متخصص کودکان است. در صورتی که علائم سرماخوردگی و ناراحتی ظاهری او در عرض ۲ یا ۳ روز یا تبش در عرض ۱ یا ۲ روز قطع نشد نوزاد کمتر از ۲ سال را نزد پزشک ببرید. (اگر سن نوزاد شما کمتر از ۴ ماهگی است حتما پزشک را از بروز هر نوع تبی در نوزاد مطلع کنید). هنگامی که پزشک درون گوش کودک را برای یافتن علائم مربوط به عفونت بررسی می‌کند در واقع به پرده گوش کودک نگاه می‌کند تا قرمزی، ضخامت یا متورم شدن آن را تشخیص دهد.

آنتی بیوتیک‌ها

دو دسته عمده از میکروب‌ها سبب بروز عفونت گوش کودک می‌شوند: ویروس‌ها و باکتری‌ها.

باکتری‌ها عامل حدود ۷۰ درصد از عفونت‌های گوش هستند، ویروس‌ها سبب بروز ۸ تا ۲۵ درصد از عفونت‌های گوش می‌شوند و باکتری‌ها و ویروس‌های سازگار در سایر موارد یافت می‌شوند. عفونت‌هایی که توسط ویروس‌ها در گوش ایجاد می‌شوند را نمی‌توان با آنتی‌بیوتیک‌ها درمان کرد، درست همانطور که سرماخوردگی معمولی با دارو درمان نمی‌شود اما آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانند با عفونت‌های باکتریایی مبارزه کنند.

برای کودکی که تا به حال دچار عفونت گوش نشده است یا در ۳۰ روز گذشته آنتی‌بیوتیک دریافت نکرده است، متداول‌ترین آنتی ‌بیوتیک تجویز شده، آموکسی‌سیلین مایع از نوع صورتی‌رنگ و با طعم آدامس بادکنکی است اما اگر کودک شما اخیرا به علت ابتلا به عفونت گوش تحت درمان بوده است پس این احتمال وجود دارد که دسته‌ای از باکتری‌های مقاوم به آموکسیسیلین سبب ایجاد این عفونت شده باشند.

در این موارد چندین نوع از آنتی‌بیوتیک‌های قوی‌تر وجود دارند که پزشک شما ممکن است تجویز کند و این آنتی‌بیوتیک‌ها شامل آگمنتین (Augmentin)، زیترومکس (Zithromax) و بیاکسین (Biaxin) هستند. اما توجه داشته باشید که کودکتان مزه این داروها را دوست داشته باشد. «بدمزگی» دلیل اصلی عدم کارکرد برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها است؛ وادار کردن یک کودک نوباوه کج خلق به خوردن داروهایش کار بسیار سختی است حتی اگر مزه خوبی داشته باشند. اگر در وادار کردن کودک به خوردن یک آنتی‌بیوتیک «بدمزه» دچار مشکل شده‌اید، سفتریاکسون (ceftriaxone) که یک آنتی‌بیوتیک تزریقی است برای استفاده در دسترس شما است.

کودک شما بعد از شروع مصرف آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی باید در عرض ۲ تا ۳ روز احساس بهبودی کند اما همیشه باید کودک را وادار کنید تا دوره درمان دارویی خود را تکمیل کند. همچنین مهم است که کودک را برای معاینه مجدد نزد پزشک ببرید تا پزشک بتواند اطمینان حاصل کند که عفونت به راستی از گوش کودک خارج شده است.

اهمیت درمان عفونت گوش کودک

تنها راهی که پزشک می‌تواند به علت بروز عفونت گوش توسط یک ویروس، باکتری یا هردو پی ببرد نمونه‌ برداری از ترشحات موجود در گوش میانی با استفاده از یک سوزن کوچک است. اگرچه دریافت نتیجه از آزمایشگاه ۴۸ ساعت طول می‌کشد و والدین به طور معمول خواهان پاسخ سریع‌تری هستند. برخی از پزشکان متخصص کودکان تصور می‌کنند که این عفونت‌ها باکتریایی باشند و به سرعت درمان با آنتی‌بیوتیک‌ها را شروع می‌کنند. درکودکان کمتر از ۲ سال اقدامات فوری ضروری است.

عفونت‌های گوشی که درمان نشده باشند می‌توانند سبب ایجاد مشکلات جدی و حتی تهدیدکننده‌ برای زندگی کودکان مانند آماس مغزی یا مننژیت شوند. یکی دیگر از شرایط نادر اما وخیم در کودکان کم‌سن و سال فلج صورت است، در حالتی که عفونت به عصب‌های صورت کودک سرایت کند. یکی از پیامدهای کم‌خطرتر و البته شایع‌تر عفونت‌های درمان‌نشده گوش بروز پارگی در پرده گوش کودک است. ترشحات موجود در گوش میانی به اندازه ای متراکم می‌شوند که فشار واردشده توسط آن‌ها سبب پاره شدن پرده گوش می‌شود.

اگرچه این اتفاق از نظر والدین ترسناک است اما منجر به تسکین فوری درد کودک می‌شود و به ترشحات اجازه خشک شدن در داخل گوش میانی را می‌دهد. اکثر این پارگی‌ها به خودی‌خود التیام پیدا می‌کنند اما در برخی موارد هم نیاز به انجام جراحی برای مرمت این پارگی‌ها وجود دارد.

جراحی

باقی ماندن ترشحات در گوش میانی امری شایع است اما این موضوع بدان معنا است که باکتری‌ها می‌توانند داخل این ترشحات نفوذ کنند و سبب بروز عفونت‌های مکرر در گوش شوند. در حدود دوسوم از کودکان، این ترشحات باقی‌مانده در عرض ۱ ماه پاک می‌شوند و در ۹۰ درصد از مواقع کار پاکسازی گوش از این ترشحات ۳ ماه طول می‌کشد.

پزشک شما وضعیت گوش کودک را در ملاقات‌های بعدی مورد نظارت قرار خواهد داد تا اطمینان حاصل شود که کودک شما در خلال این مدت دچار عفونت دیگری در ناحیه گوش نشده باشد و ترشحات برای بیشتر از ۶ ماه در گوش باقی نمانده باشند، به این دلیل که ترشحاتی که به مدت طولانی در گوش میانی باقی مانده‌اند می‌توانند منجر به ناشنوایی موقت کودک شوند و این مسئله، به ویژه برای کودکان کم‌سن و سالی که در حال یادگیری صحبت‌کردن هستند مشکل‌زا خواهد بود. اگرچه مطالعات نشان داده‌اند که این موضوع تاثیر بلندمدتی روی توسعه زبانی نوزاد یا کودک نوباوه ندارد اما ناشنوایی دل نگرانی قابل توجهی است و بدین معنی است که کودک شما ممکن است نیازمند پاکسازی مجاری گوش یا کارگذاشتن دریچه‌هایی در ناحیه پرده گوش باشد. این دریچه‌های کوچک پلاستیکی یا آهنی با یک جراحی کوچک در ناحیه پرده گوش قرار داده می‌شوند تا به خشک شدن ترشحات و ممانعت از تراکم آن‌ها کمک کنند.

بعد از کارگذاشتن دریچه‌ها، بسیاری از کودکان به میزان زیادی از شر ابتلا به عفونت‌های گوش خلاص می‌شوند. این دریچه‌ها در مکان خود باقی می‌مانند تا زمانی که خود به‌ خود بیفتند. نیمی از کودکان نیاز مجدد به کارگذاشتن این دریچه‌ها در گوش خود پیدا می‌کنند اما نیم دیگر در طول این مدت به قدر کافی بزرگ شده‌اند که دچار عفونت‌های گوش نشوند.

خوشبختانه، اکثر کودکان از پیامدهای جدی مربوط به عفونت‌های گوش، مانند کارگذاشتن دریچه‌ها مصون می‌مانند و اگرچه که این بیماری هم برای والدین و هم برای کودکان مشکل‌زا‌ است اما راه‌کارهای زیادی برای مبارزه و درمان مشکلات مجاری گوش وجود دارد.