سوگ و سوگواری در کودکان، نشانه ها

حالت اندوه و ناراحتی شدید درونی و یا پاسخ هیجانی ما نسبت به از دست دادن چیزی را سوگ می گویند.هر کودکی که به روش خاص خود و به شیوه ای واحد با پدیده سوگ روبرو می شود و نباید از کودکان انتظار داشته باشیم به یک شکل و یا مثل ما سوگواری کنند. باید این را قبول کنیم که کودکان خاص و منحصر به فرد هستند و هرکودکی به شیوه خود سوگواری میکند .
نشانه های سوگواری در کودکان شامل این موارد است:
کم خوابی در کودک، شبها کابوس دیدن ، کمشدن اشتها در کودک ، شب ادراری ، بی قراری ، به افراد بازمانده وابسته شدن ، بغل کردن ، نوازش کردن آن ها ، تنها نخوابیدن در اتاق خوابشان، گوشه گیرشدن ، گریه کردن ، پرخاشگری ، سکوت ممتد و طولانی ، افت تحصیلی ، کم شدن توجه و تمرکز ، فراموش کاری ، اشکال در تصمیم گیری ، افکار خود تخریبی ، احساس خشم ، اندوه ، گناه ، درماندگی ، ناتوانی ، نومیدی ، تنهایی ، ترس و اضطراب ، سرگیجه ، احساس خستگی و کسالت ، تنگی نفس ، آه کشیدن زیاد ، خشکی دهان ، طپش قلب ، احساس کرختی و سنگینی در بدن ، ضعف عضلانی ، احساس گرفتگی و خفگی در گلو ، درد معده و…..

کودکان درجات مختلفی از سوگ را در زندگی روزمره خود تجربه می کنند ، تنها مرگ پدر یا مادر یا اقوام نزدیک نیست که باعث روبه رو شدن کودک با پدیده سوگ می شود بلکه اتفاق های زیاد دیگری هم هست که هرچنداز نظر مابی اهمیت است اما برای کودکان مهم است .
ازآن جا که امکان دارد کودکان در کلامی کردن هیجانات درونی خود توانمندی کافی را نداشته باشند ، به همین دلیل این مسئله باعث می شود درک یک کودک سوگوار و کمک به او را از سوی بزرگسالان را با مشکل روبرو می کند.

مرگ
مرگ پدر ومادر ، اقوام ، دوستان و آشنایان دراثر مرگ طبیعی ، تصادف ، بیماری و … که می تواند فشار های روانی حاشیه ای نیز علاوه بر مرگ عزیز از دست رفته برای کودک داشته باشد.
مرگ حیوانات خانگی
فقط مرگ انسان ها نیست که کودک را ناراحت وسوگوار می کند ، مردن حیوان مورد علاقه کودک هم می تواند او را سوگوار کند و واکنش نشان دهد ، حتی مرگ یک ماهی قرمز شب عید که کودک فقط دو سه بار در تنگ او ، خرده نان ریخته است میتواند باعث سوگواری و اندوه کودک شود.
طلاق گرفتن والدین
خیلی از کودکان قبل از تمام شدن مدرسه تجربه طلاق پدرو مادر شان را داشته اند و تقریباً نیمی از کودکان طلاق ارتباطشان را با یکی از والدین از دست می دهند. پس فقط مرگ نیست که باعث جدایی کودک از والدینش می شود بلکه محروم شدن کودک از دیدن یکی از والدین بعد از طلاق متعاقب کشمکش و اختلاف بین والدین که کودک را وسیله ای برای رسیدن به خواسته های خود قرار می دهند نیز باعث واکنش سوگ و ناراحتی در کودک میشود.
گم کردن و از دست دادن وسایل شخصی و اسباب بازی
گاهی یک اسباب بازی کوچک و بی اهمیت از نظر بزرگسالان و والدین ، وسیله با اهمیت و محبوبی است که کودک شب ها آن را در آغوش میگیرد و بدون آن نمی تواند بخوابد.
حوادث و بلایای طبیعی
حوادث مصیبت بار و دردناکی مانند سیل ، آتش سوزی و زلزله وجود دارد که مرگ ، ویرانی ، جدایی و صدمات جسمی و روانی متعددی را به دنبال دارد. کودک علاوه بر آن که خانه و کاشانه و وسایل مورد علاقه خود را از دست می دهد مرگ ، معلولیت و ناتوانی والدین ، خواهر و برادر ، دوست ، همسایه ، معلم و….. را می بیند و تجربه می کند و این در حالی است که خودکودک هم امکان دارداز نظر جسمی صدمه دیده و یا از شهری به شهر دیگر آواره شود و اطلاعی از بازماندگانش نداشته باشد و یا بازماندگانش نیز دچار سوگ و اندوه و مشکلات دیگر شده باشند.
در چنین حوادثی کودک دچار فقدان متعدد می شود که خود مسئله سوگ کودک را پیچیده تر می کند و جالب است بدانیم علائم در کودکان سوگوار اغلب تأخیری است و امکان دارد بیشتر به دلیل پیامد های فقدان باشد تا خود فقدان و سوگ.

بهتر است بچه ها در مراسم سوگواری شرکت نکنند
عده ای از والدین و بزرگ تر ها نظرشان این است که کودکان در مراسم تشییع ، خاک سپاری و یا سوگ واری شرکت نکنند در حالی که مراسم و آداب و رسوم سوگواری این شرایط را برای کودک آماده می کند تا کودک ببیند که افراد چگونه یکدیگر را آرام می کنند و دلداری می دهند ، چون برای عزیز از دست رفته سوگواری می کنند ، چگونه خاطرات او را حفظ می کنند و او را به یاد می سپارند و به زندگی او افتخار می کنند ، چگونه با پیکر عزیز از دست رفته خداحافظی می کنند و به آن احترام می گذارند.
با اینکه شرکت در مراسم سوگواری برای کودکان سخت است اما اجازه دهیم که کودکان قدرت این انتخاب را داشته باشند تا در مراسمی که از نظر هیجانی بار کمتری را به آن ها وارد می کند شرکت کنند ،کودکان آمادگی پیدا میکنند تا در آینده مرگ عزیزان و نزدیک را راحت تر تحمل کنند و مرگ را به عنوان بخشی جدا نشدنی و اجتناب ناپذیر از زندگی قبول کنند .
بهتر است کودکان در انتخاب اینکه در مراسم شرکت کنند یا نه را به عهده خودشان بگذاریم و آنها را به اینکه در مراسم سوگواری شرکت داشته باشند یا نداشته باشند مجبور نکنیم زیرا این کار باعث بار هیجانی بیشتری برای کودک دارد.
کودکان برای سوگواری ، روش خاص خودشان را برای حل مسئله پیدا خواهند کرد . شرکت کردن وبودن در مراسم خاکسپاری، نگه داشتن برخی یادگاری ها از شخص از دست رفته، مشارکت در قسمتی از مراسم ، ….. راه های بسیار عینی و مشخصی هستند که کودکان می توانند از طریق آن ها در فرآیند خداحافظی شرکت کنند .

بهتر است جلوی کودک داغ دیده و سوگوار درباره مرگ صحبت نکنیم
واقعیت این است که کودک داغ دیده وسوگوار نیاز دارد و می خواهد که راجع به چیز یا کسی که از دست رفته صحبت کند ، هر زمان که کودک راجع به عزیز از دست رفته اش صحبت می کند یک لایه از درد کودک برداشته وکم می شود. بهتر است به کودک اجازه دهیم هر زمان که می خواهد احساسات و افکارش را بگوید ودر مورد آن حرف بزند و اطرافیان باید به حرفهای کودک گوش دهند و نشان دهند که تمایل به شنیدن حرف های او را دارند ، احساس او را درک می کنند و سعی نمی کنند او را از بحث مورد نظر منحرف کنند یا به موضوع دیگری بپردازند .
شاید یکی از دلایلی که افراد ترجیح می دهند راجع به مرگ و موضوعات پیرامون آن با کودک صحبت نکنند به این دلیل است که نگرانند مبادا وضع را از آن چه هست بدتر کنند یا نتوانند به سوالات کودک در این زمینه پاسخگو باشند.