ازدواج کودکان در ایران، بررسی آسیب ها و قوانین موجود

کودک همسری یکی از آسیب های اجتماعی محسوب می شود که بنا بر اظهار نظر روانشناسان آن را می توان مصداق صریح کودک آزاری نیز دانست. به‌طور کلی کودک همسری می تواند محرومیت های بسیاری چون بازماندن از تحصیل، طی نکردن دوران کودکی به صورت عادی و موارد دیگری را برای کودک به همراه داشته باشد.

روزنامه آرمان نوشت: گفتنی است امروزه به رغم وجود قوانین هنوز شاهد ازدواج کودکان در سنین پایین هستیم که این مهم خود بیانگر این مساله است که قوانین موجود در این رابطه از ضوابط اجرایی لازم برخوردار نیست. همچنین قدرت فرهنگ ها و باورهای رایج در جامعه بیشتر و قوی تر از قوانین موجود است، از این‌رو می‌توان اظهار کرد که تغییر دادن فرهنگ ها می تواند راهکار مناسبی برای مقابله با پدیده کودک همسری باشد.

آنچه مسلم است دلایل متعدد را می توان در بروز این پدیده دخیل دانست. هر چند مهم ترین آن مسائل فرهنگی است، چرا که طبق تحقیقات به‌عمل آمده بسیاری از خانواده هایی که کودکان خود را در سنین پایین مجبور به ازدواج می کنند، تنها تحت تاثیر و اجبار فرهنگ های رایج مجبور به انجام این کار می شوند، چرا که اگر از این هنجارهای اجتماعی پیروی نکنند، به‌طور حتم از سوی جامعه طرد خواهند شد و انگ‌زنی نسبت به آنها صورت می گیرد. از آنجا که این فرهنگ ها بیشتر در مناطق کوچک و بسته رایج است، به‌طبع ادامه زندگی برای افرادی که بخواهند از فرهنگ های رایج تابعیت نکنند سخت می‌شود. از این‌رو جامعه‌شناسان بر این باورند که تنها راه حل موثر برای این دسته از افراد تغییر دادن فرهنگ ها و الزام به پیروی از خرده فرهنگ های جدید است.

یکی دیگر از دلایل اصلی ازدواج کودکان در سنین پایین را می‌توان در نامناسب بودن شرایط اقتصادی افراد جست وجو کرد، چرا که در بسیاری از موارد ازدواج در سنین پایین تنها به‌دلیل شرایط نامناسب اقتصادی خانواده صورت می گیرد، تا جایی که حتی در برخی از موارد خانواده ها کودک را در ازای بدهی که دارند، به عقد طلبکار خود در می  آورند تا از این طریق هم بدهی خود را تسویه کرده باشند و هم اینکه به‌دلیل شرایط نامناسب اقتصادی افراد تحت سرپرست خود را کاهش دهند. بدسرپرستی کودکان را می توان در زمره دیگر دلایل رواج پدیده کودک همسری عنوان کرد، چرا که طبق آمار موجود بسیاری از افراد تنها به‌دلیل اعتیاد والدین یا نداشتن سرپرست و بد سرپرست دختران مجبور به ازدواج در سنین پایین می کنند تا از این طریق هم سرپرستی برای کودک انتخاب کرده باشند و هم اینکه از انجام مخارج کودک شانه خالی کنند. این در حالی است که انجام این کار به مثابه پاک کردن صورت مساله است، چرا که تبعات منفی این ازدواج ها به مراتب بیشتر و وسیع تر از زندگی کودکان با والدین بدسرپرست است.

بررسی آسیب های کودک همسری

ازدواج کودکان در سنین پایین با آسیب های اجتماعی بی شماری همراه است، چرا که در این نوع ازدواج فرصت زندگی از کودک گرفته می شود که این خود مشکلات عدیده ای را برای کودک، جامعه و خانواده به همراه خواهد داشت، از این‌رو در ادامه به برخی از آسیب های اجتماعی پدیده کودک همسری می‌پردازیم. یکی از مهم ترین آسیب های اجتماعی ازدواج کودکان در سنین پایین را می توان در افزایش یا رواج خشونت در سطح جامعه یا خانواده دانست چرا که ازدواج در سنین پایین باعث سرکوب شدن هیجانات و احساسات کودک خواهد شد که این مهم خود می تواند در بلندمدت حس خشم را در فرد زنده کند تا جایی که فرد نسبت به خود، خانواده و حتی جامعه حس خشم را دارد. استرس نیز یکی دیگر از آسیب های اجتماعی پدیده کودک همسری شناخته شده است، چرا که روانشناسان بر این باور هستند که ازدواج در کودکی می تواند موجب استرس و ترس شود که این مهم در بیشتر موارد تا پایان عمر با فرد همراه خواهدبود. هر چند باید یادآور شد که استرس و ترس خود مقدمه افسردگی در افراد است. به این معنا افرادی که در سنین پایین مجبور به ازدواج می شوند به افسردگی مبتلا می شوند، چرا که در بیشتر موارد از زندگی یا شرایط خود احساس رضایت ندارند.

خودکشی یا خودسوزی را می توان در زمره دیگر پیامدهای منفی ازدواج زودهنگام قرار داد، چرا که طبق آمار موجود امروزه بخش قابل توجهی از افرادی که اقدام به خودکشی یا خودسوزی در استان هایی همچون ایلام، سیستان و بلوچستان و کردستان تنها به‌دلیل ازدواج کودکان در سنین پایین است. خیانت یکی از بارزترین پیامدهای منفی ازدواج در سنین پایین است، چرا که در بسیاری از موارد زوجین از زندگی خود راضی نیستند یا اینکه به‌دلیل عدم تمکین همسر خود به این کار روی می آورند. افزایش آمار طلاق نیز یکی دیگر از جدی ترین آسیب های اجتماعی پدیده کودک همسری است، چرا که بنابر بررسی های صورت گرفته بیش از نیمی از ازدواج هایی که در سنین پایین صورت می گیرد محکوم به شکست و در نهایت طلاق است که البته طلاق خود بسترساز بسیاری از مشکلات اجتماعی می‌شود. پیامدهای بارداری در سنین پایین باید توجه داشت که بنابر اظهارنظر پزشک زنان، بارداری در سنین پایین می‌تواند خطرات بسیاری را متوجه کودک و مادر کند، چرا که بارداری در سنین پایین افزایش سقط جنین، باردار ی های سخت، زایمان زودرس یا افزایش تولد نوزادان کم وزن را افزایش می دهد. از این‌رو بسیاری از پزشکان ازدواج در سنین پایین را به هیچ‌وجه توصیه نمی کنند.

بررسی قوانین موجود درباره ازدواج کودکان

طبق ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی عقد نکاح دختر قبل از رسیدن به سن ۱۳ سال تمام شمسی و پسر قبل از رسیدن به سن ۱۵ سال تمام شمسی منوط به اذن ولی به شرط رعایت مصلحت با تشخیص دادگاه صالح است، با استناد به این ماده قانون می توان گفت که سن ازدواج رسمی در ایران برای دختران ۱۳ سال و پسران ۱۵ سال است. حال این سوال مطرح می شود که آیا یک دختر ۱۳ ساله توانایی انجام وظایف زندگی و مسائل زناشویی را دارد؟ آیا ازدواج در این سن ضایع کردن یا ندیده گرفتن حقوق کودک نیست؟ در پایان باید خاطرنشان کرد که افزایش آمار پدیده کودک همسری در کشور می تواند چهره نامناسبی از ایران به دیگر کشورها نشان دهد. بنابراین انتظار می رود، مسئولان امر با فرهنگسازی،آموزش یا مطلع کردن افراد از عواقب این گونه ازدواج ها مانع از انجام آن شوند.