دلایل یائسگی زودرس چیست؟

از کار افتادگی زود‌رس تخمدان‌ها(یائسگی زودهنگام) به از دست رفتن کارکرد تخمدان‌ها پیش از ۴۰ سالگی گفته می‌شود. در این حالت، دوره‌ی ماهانه متوقف می‌شود و مقدار هورمون استروژن کاهش و مقدار هورمون تحریک‌کننده‌ی فولیکول‌ها(FSH) افزایش می‌یابد. یک تا ۴ درصد از جمعیت زنان به این بیماری دچار می‌شوند و نازایی از پی‌آمدهای آن است. به طور معمول دخترها با تخمدان‌هایی به دنیا می‌آیند که مقدار کافی از تخمک‌ها‌ی نارس را در خود دارند. از زمان بلوغ تا ۵۰ سالگی هر ماه یک تخمک از یکی از تخمدان‌ها آزاد می‌‌شود تا این که اندوخته‌ی تخمک‌ها به پایان می‌رسد و یائسگی رخ می‌دهد. اما در دختران و زنان جوانی که به بیماری از کارافتادگی پیش‌رس تخمدان‌ها دچار شده‌اند، تخمک‌ها به روزگار جوانی از دست می‌روند یا دچار نارسایی‌ می‌شوند. در نتیجه، بیمار جوان دچار یائسگی زودهنگام می‌شود. این یائسگی زودهنگام، به طور معمول در۴۰ سالگی رخ می‌دهد، اما ممکن است حتی به روزگار نوجوانی نیز خود رانشان دهد.

نشانه‌ها

زنان مبتلا به یائسگی زودهنگام دوره‌ی ماهانه‌ی خود را ازدست می‌دهند. گاهی ممکن است دوره‌ی‌ماهانه‌ی آن‌ها برای چند هفته عادی باشد اما چند ماه دیگر از بین برود. این زنان ممکن است دچار گرگرفتگی و عرق شبانه شوند. همچنین، ممکن است قاعدگی و گرگرفتگی با هم وجود داشته باشد. نشانه‌های دیگر عبارتند از: بی‌خوابی، بی‌حوصلگی، خشکی مهبل، خستگی، میل جنسی پایین، نزدیکی دردناک و نارسایی درمهار ادرار.

عوامل پدیدآورنده

در بسیاری از موارد عوامل پدید‌آورنده‌ی این بیماری روشن نیست. اما در برخی از زنان می‌توان به علت پدیدآورنده پی برد. برخی از آن‌ها عبارتند از:

کروموزومی/ژنتیکی( نشانگان ترنر، نشانگان سوایر، نشانگان ایکس شکننده، نشانگان عدم حساسیت به آندروژن، وراثت خانوادگی)

آنزیمی/متابولیک(گالاکتوزومی، تالاسمی، هماکروماتوزومی)

شیمی‌درمانی/پرتوردرمانی

برداشتن تخمدان‌ها با جراحی

عفونت ویروسی

ترشح غیرعادی یا کارکرد نادرست گنادوتروپین‌ها(FSH و LH)

بیماری‌های خودایمنی(نارسایی تیرویید، کم‌کاری پاراتیرویید، آرتریت رماتیسمی، دیابت، کم‌خونی کشنده، نارسایی غده‌های فوق‌کلیه، کاهش بیش از اندازه‌ی ترومبوسیت‌ها، برص، لوپوس)

تشخیص

اگر چرخه‌ی ماهانه‌ی دختر یا زن جوانی متوقف شود یا گرگرفتگی شدید داشته باشد، باید خیلی زود پزشک خود را ببیند. از کارافتادگی پیش‌رس تخمدان‌ها یک نارسایی هورمونی است و ممکن است پی‌آمدهای ناگواری برای سلامتی داشته باشد. او باید پزشک خود را از وضعیت چرخه‌ی ماهانه، نشانه‌هایی مانند گرگرفتگی و این که آیا جراحی تخمدان، پرتودرمانی یا شیمی درمانی داشته یا نه، آگاه سازد.

پزشک از او درباره‌ی پیشینه‌ی خانوادگی، نارسایی هورمونی وعفونت ناحیه‌ی لگن می‌پرسد و او باید درست و روشن به این پرسش‌ها پاسخ دهد. سپس، از او می‌خواهد دو بار آزمون هورمون FSH با فاصله‌ی یک ماه از هم انجام دهد. اندازه‌گیری مقدار این هورمون در خون روشن می‌کند که آیا تخمدان‌ها درست کار می‌کنند یا نه. مقدار عادی آن بین ۱۰ تا ۱۵ و در زنان بیمار بالای ۴۰( به واحد mlU/ml) است.

پی‌آمدها

از کارافتادن تخمدان‌ها خطر پوکی استخوان و بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد. این بیماری گاهی با نارسایی‌های خودایمنی( مانند نارسایی تیرویید، دیابت یا نارسایی غده‌های فوق‌ کلیه) نیز مرتبط می‌شود و ممکن است بیمار به درمان‌های دیگری هم نیاز داشته باشد.

چون در این بیماری تخمک‌ها از دست می‌روند، نازایی پی‌آمد اصلی این بیماری است و برخی از زنان حتی پیش از آن که برای بچه‌دار شدن تصمیم بگیرند، ممکن است برای همیشه این توانایی را از دست بدهند. فقط 6 تا 8 درصد زنان مبتلا به یائسگی زودهنگام، باردار می‌شوند. هیچ راهی برای تشخیص این دسته از زنان وجود ندارد.

درمان

به طور کلی این بیماری را به هورمون درمان می‌کنند. هورمون‌درمانی با مقداری بیش از آن چه که برای زنان یائسه تجویز می شود، انجام می‌گیرد. درمان با مقدار پایین آغاز می‌شود و مقدار هورمون به تدریج افزایش می یابد. به طور معمول هورمون استروژن و پروژسترون و گاهی تستوسترون به کار می‌رود.

گاهی قرص‌های ضدبارداری بر هورمون‌درمانی ترجیح داده می شود. برنامه‌ی غذایی مناسب، ورزش منظم نیز سودمند است. تا کنون برای درمان نازایی این زنان راهی وجود ندارد و فقط می‌توان از تخمک زن‌های دیگر بهره برد.