علل کم شنوایی کودکان، نشانه ها و درمان آن

در گذشته کم شنوایی کودکان معمولا تا سن دو سالگی بدون تشخیص می ماند، یعنی تا سنی که انتظار می رفت کودک صحبت کند. کودکان به وسیله شنوایی مهارت های گفتاری و زبان خود را شکل می دهند. از طرفی تشخیص زودهنگام مشکل شنوایی احتمال بهبودی را بالا می برد. کودک کم شنوا به دلیل کمبود آگاهی از مشکلات، معمولا از خود چیزی بروز نمی دهند، شما باید با دقت، فعالیت های آن ها را زیر نظر داشته باشید و مرتب با پزشک در ارتباط باشید. امروزه به هنگام تولد کودکان یک معاینه کامل می شوند، اما ممکن است مشکلاتی بعد از به دنیا آمدن به وجود بیاید. همچنین پیامدهای کم شنوایی در صورت عدم مداخله بسیار آسیب زا هستند، بنابراین لازم است برخی از رفتار های کودک کم شنوا را بدانید و در مورد پیامدهای آن آگاهی پیدا کند.

کم شنوایی کودکان

تقریبا از هر 2000 کودک، 3 نفر دارای مشکلات شنوایی هستند. مشکلات شنوایی به چهار دسته خفیف، متوسط، شدید و ناشنوا تقسیم می شود. اکثر کم شنوایی ها علل ژنتیکی و مادر زادی دارند و با جراحی یا وسیله های مختلف قابل درمان است. تعیین سطح کم شنوایی کودک توسط پزشک مشخص شده و می تواند از اولین روز تولد در کودک وجود داشته باشد.

علل کم شنوایی

چندین علل برای افت شنوایی در کودکان وجود دارد. کم شنوایی کودکان هرچه زودتر تشخیص داده شود به درمان یا سازگاری با آن کمک می کند. در ادامه برخی از اصلی ترین علل کم شنوایی را بررسی می کنیم:

افت شنوایی مادر زادی:

کم شنوایی مادر زادی یعنی مشکلات شنوایی از همان هنگام تولد وجود دارد. برخی از عوامل ژنتیکی و غیر ژنتیکی می تواند باعث آن شود. برخی از این عوامل غیر ژنتیکی شامل موارد زیر است:

- عوارض زایمان از جمله هرپس، سرخچه، توکسوپلاسموز، کمبود اکسیژن و یا نیاز به انتقال خون به هر دلیلی

- نوزادان زورس، نوزادانی که وزن پایین دارند یا برای زنده ماندن و داشتن تنفس نیاز به برخی داروها دارند، ممکن است در خطر کم شنوایی باشند.

- استفاده از داروهای آنتی بیتویک توسط مادر در دوران بارداری، می تواند به طور بالقوه باعث آسیب به عصب شنوایی یا سایر ساختار های شنوایی کودک شود.

- عفونت های مادر در دوران باردای مثل ویروس تبخال، ویروس سیتومگال، سرخک و دیابت می تواند به شنوایی نوزاد آسیب بزند.

- مصرف مواد مخدر، سیگار و الکل توسط مادر در دوران بارداری باعث آسیب به ساختار مغز و سیستم شنوایی نوزاد می شود.

این عوامل غیر ژنتیکی، ۲۵ درصد علل کم شنوایی است و ۵۰ درصد ناشی از عوامل ژنتیکی و ارثی است که معمولا به دلیل وجود یک ژن غالب در بدن زن یا مرد رخ می دهد. حتی ممکن است بدون هیچ علتی کودکی با مشکل کم شنوایی به دنیا بیاید. بقیه علت ها از آسیب های دوران کودکی و بعد از تولد ناشی می شود.

علل کم شنوایی بعد از تولد:

- سوراخ کردن گوش کودک

- بیماری های منیر پیش رونده

- عفونت هایی مثل مننژیت، سرخک و اوریون

- مصرف داروهای اتوتوکسیک

- آسیب و ضربه جدی به سر

- قرار گرفتن در معرض صدای بسیار بلند

- عفونت گوش

- قرار گرفتن در معرض دود دخانیات و مواد مخدر

تشخیص و نشانه های کم شنوایی کودکان

بیمارستان ها در 24 ساعت اول تولد مرتب نوزاد را بررسی می کنند تا آسیب های مختلف را غربالگری کنند. اما ممکن است بعد از ترخیص از بیمارستان دچار مشکل شود. بنابراین لازم است مرتب برای غربالگری به پزشک مراجعه کنید.

شما می توانید از طریق نظارت بر صداهای کودک و نقاط قوت شنوایی او، مشکلات شنوایی کودک را تشخیص دهید. در ادامه نشانه های سلامت کودکان را بررسی کرده ایم:

از تولد تا 4 ماهگی:

- نوزاد باید با صداهای بلند از جا بپرد.

- با صدای بلند از خواب بیدار می شود.

- به صدای ملایم شما با لبخند و غان و غون کردن پاسخ مب دهند.

- با صدای آشنا آرام شود.

از 4 ماه تا 9 ماه نوزاد:

- وقتی صحبت می کنید لبخند می زند.

- به اسباب بازی های صدادار واکنش نشان می دهد.

- سر و صدا می کند.

- به سمت صداهای آشنا سر خود را می چرخاند.

- حرکات دست مانند بای بای را می فهمد و درک می کند.

از 9 تا 15 ماهگی نوزاد باید:

- صداهای مختلفی تولید کند.

- صداهای ساده را تکرار کند.

- درخواست ها و نیاز های اولیه خود را درک کند.

- برای جلب توجه از صدای خود استفاده کند.

- به اسم خودش واکنش نشان دهد.

از 15 تا 24 ماهگی باید:

- بتواند از کلمات ساده استفاده کند.

بنا به در خواست شما به قسمت های مختلف بدنش اشاره کند.

- نام اشیا و وسایل معمولی مثل اتو، تلویزیون، مبل و ... را بداند.

- با علاقه به آهنگ، شعر و داستان گوش کند.

- به اشیایی که نام آن ها را می داند اشاره کند.

- بتواند برخی از اعمال و دستورالعمل های پایه و آسان را انجام دهد.

- نوزاد شما در این سنین باید این رفتارها را به مقدار معقول انجام دهد. اشکال در آن ها می تواند نشانه ای از آسیب شنوایی یا حتی آسیب های دیگر باشد.

کودکان 2 تا 6 سال:

آن ها نیز می توانند از دست دادن موقت یا دائمی شنوایی را تجربه کنند. در اینجا نیز چند مورد برای تشخیص شنوایی ضعیف کودک خواهیم آورد:

- حرف های مردم را سخت می فهمد و درک کردن آن ها برایش سخت است.

- سن خود را به شکل متفاوت از بقیه می گوید.

- زمانی که صدایش می کنید جواب نمی دهد.

- سوالات را نمی فهمد و به سوالات پاسخ نادرست و نامفهوم می دهد.

- صدای تلویزیون را بالا می برد یا برای شنیدن صدای آن خیلی نزدیک می شود.

- مشکلات تحصیلی و یادگیری دارد، مخصوصا اگر قبلا نداشته است.

- در گفتار و زبان نقص و مشکل دارد.

- برای تقلید، رفتار دیگران را با دقت مشاهده می کند.

- از درد گوش و یا صداهای در گوشش شکایت می کند.

- صحبت های پشت تلفن را نمی فهمند یا مرتب تلفن را بین گوش های خود جابجا می کند.

چند دفعه در روز چی؟ و ها؟ و بله؟ می گوید.

- معمولا با دقت به چهره و لب های گوینده دقت می کنند.

بسیاری از کودکان معمولا از این مسئله فرار می کنند و توسط والدین قابل تشخیص نیستند. چرا که آن ها به مقدار زیاد لب خوانی می کنند. برای امتحان کردنشان، دست خود را مقابل دهانتان بگیرید و با صدای معمولی حرف بزنید.

پیامدهای کم شنوایی کودکان

افت شنوایی در سنین کودکی، تاثیرات شدیدی بر رشد کودک می گذارد. هرچه زودتر این تشخیص انجام شود و کودک درمان شود، آسیب نهایی بسیار کمتر خواهد بود. چهار پیامد عمده افت شنوایی در کودک شامل:

- تاخیر در توسعه مهارت های ارتباطی (شنیدن و حرف زدن)

- مشکلات یادگیری که باعث افت تحصیلی می شود.

- مشکلات اجتماعی که منجر به انزوا و کاهش اعتماد به نفس کودک می شود.

- روی انتخاب های فنی و حرفه ای، هنری یا تحصیلی تاثیر می گذارد.

اثرات خاص کم شنوایی نیز شامل موارد زیر است:

واژگان و دایره لغات کودکان کم شنوا:

واژگان و دایره لغات در این کودکان کمتر رشد می کند. کلمات به هم پیوسته و به قول معروف بتنی مثل سگ، پر، باد و ... را بسیار راحت تر از کلمات انتزاعی و مفهومی مثل حسادت، دیروز، فردا و ... یاد می گیرند. این مسئله باعث شکاف بین آن ها و کودکان عادی می شود که به مرور زمان بیشتر خواهد شد.

ساختار جمله های کودک کم شنوا:

این کودکان اغلب جمله های طولانی را درک نمی کنند. درک و حتی نوشتن جملات پیچیده برای این کودکان سخت و مشکل می باشد.

تاثیر کم شنوایی بر صحبت کردن:

آن ها ممکن است هنگام صحبت کردن صدای خود را نشنوند و مجبور باشند با صدای بلندتر حرف بزنند که این اتفاق، واکنش منفی اطرافیان را به دنبال خواهد داشت. همچنین ممکن است به طور کلی در گفتار و تلفظ های خود مشکل داشته باشند.

دستاورد های علمی:

کودکان دارای افت شنوایی در تمام زمینه های تحصیلی، به ویژه خواندن و ریاضیات مشکل دارند. لازم است که مداخلات لازم برای تحصیل این کودکان انجام شود. شکاف تحصیلی بین آن ها و دیگر کودکان، باعث اضطراب و فشارهای روانی روی کودک می شود.

عملکرد اجتماعی:

کودکان کم شنوا، معمولا احساس بی قراری، تنهایی، نداشتن دوست و نارضایتی در مدرسه را دارند. مخصوصا وقتی اجتماعی شدن آن ها به دلیل کم شنوایی محدود می شود.

درمان کم شنوایی کودکان

بسته به شدت و علت کم شنوایی کودکان، سمعک، کاشت حلزون و ترکیبی از گفتار درمانی و تمرین های شنوایی را انجام دهید. گاهی هم ممکن است این کم شنوایی علت پزشکی نداشته باشد و کاملا از اضطراب یا یک اتفاق استرس زا برای کودک پیش آمده باشد. برای بررسی این مسئله می توانید با مشاوره کودک موضوع را برطرف کنید.

اگر متوجه هر کدام از علائم بالا شدید، سریعا به پزشک اطفال یا پزشک گوش و حلق و بینی مراجعه کنید. هر چه سن کودک کمتر باشد، درمان آسان تر و پایدار تر خواهد بود.

سمعک:

سمعک فقط یکی از وسایلی است که می تواند به کودکان مبتلا به کم شنوایی کمک کند. در حال حاضر بسیاری از ابزار ها و وسایل دیگر هستند که می تواند برای کودک صدای قوی تولید کند.

کاشت حلزون:

دستگاه هایی به وسیله جراحی وارد گوش می شود که به طور مستقیم با تحریک عصب شنوایی و تحریک الکتریکی، باعث تقویت شنوایی کودک می شود. ایمپلنت های حلزونی دارای یک دستگاه خارجی هستند که می توان با سربندهای زیبا و نرم، آن ها را نگه داشت.

گفتار درمانی:

برای کودکانی که کم شنوایی، روی حرف زدن آن ها تاثیر می گذارد، پس از درمان های گفته شده نیاز به گفتار درمانی دارند. پس از بهبود شنوایی تکلم نیز بهبود پیدا می کند اما این بهبودی به طور کامل نبوده و هنز تفاوت هایی در گفتار کودک وجود دارد. در نتیجه با کمک متخصص، کودکتان به سلامت کامل دست می یابد.

وسایل جانبی شنیدن:

برخی از شرکت ها وسایلی مثل سیستم FM تولید کرده اند که به کودک کمک می کند تا در کلاس درس، به صورتی که دیگران نفهمند به شنوایی او کمک شود. این دستگاه ها میکرفونی مخفی دارند که می تواند نویزها و سروصدای زیاد کلاس درس را کنترل کند و صدای معلم را به سمعک کودک انتقال دهد.

روان درمانی:

ممکن است کودک بدون هیچ دلیل پزشکی، مشکل شنوایی داشته باشد یا حتی تظاهر به نشنیدن کند. کودک به دلیل فشارهای محیطی یا اتفاقات آسیب زایی که تجربه کرده، برای دفاع از خود و یا ترس، خود را به نشنیدن می زند. این اتفاقات به علت اضطراب زیادی که ایجاد می کند، می تواند برای بزرگسالی کودک نیز آسیب زا باشد و روند زندگی او را مختل کند. بنابراین نیاز است که ترس ها و اضطراب های کودک به وسیله یک روانشناس بررسی و درمان شود. درمانگر پس از تشخیص راهکارهایی برای کاهش استرس کودک ارائه خواهد داد.