گاز معده در نوزادان، چرا اتفاق می افتد؟

گاز معده در کودکان پدیده ای بسیار عادی و رایج به خصوص در سال های اول زندگی آن ها است. عوامل مختلفی سبب نفخ شکم در کودکان و اطفال می شوند. نوع شیری که کودک مصرف می کند و برنامه غذایی مادر که روی شیر او تاثیر گذار است از جمله عواملی هستند که روی نفخ معده و گاز معده در کودکان تاثیر گذارند. باید به این مشکل توجه کنید زیرا گاهی باعث بد اخلاق شدن و بهانه گیر شدن کودک شما می شود. پس چه عواملی سبب گاز معده در کودکان می شوند و چگونه می توان این عوامل را از بین برد؟

گاز معده می تواند به علت هوایی که از طریق دهان وارد می شود اتفاق افتد یا این که این گاز توسط باکتری های موجود در مجاری معده ای- روده ای ایجاد می شود.

نفخ معده در کودکان به علت عوامل زیر اتفاق می افتد:
سریع و بدون وقفه شیر خوردن:
باید با سرعت کنترل شده ای به کودکان شیر داد. کودکانی که از شیر خشک استفاده می کنند هنگامی که بطری شیر به صورت عمودی در دهانشان قرار دارد تمایل به بلعیدن سریع و زیاد شیر دارند که این باعث می شود هوای اضافی وارد معده شود و این هوای اضافی در معده به دام می افتد و باعث نفخ معده می شود.
مکیدن ضعیف نوک سینه یا پستانک:
کودکانی که به طور درست نوک سینه یا پستانک را نمی مکند، باعث ایجاد فاصله زیادی بین دهان و نوک سینه می شوند. این عمل باعث نفوذ هوای اضافی که کودکان با شیر می بلعند، به درون معده می شود.
مخلوط شیر خشک و نوع شیر خشک:
برخی از کودکان پس از مصرف کردن نوع خاصی از شیر خشک دچار نفخ می شوند. اگر مخلوط شیر خشک را با ریختن آن در بطری و تکان دادن بطری درست می کنید، گاز زیادی وارد این مایع می شود که در نهایت این گاز وارد معده کودک می شود.
نگرفتن آروغ کودک در حین شیر دهی:
باید بین شیر دهی آروغ کودک را بگیرید زیرا کودکان خود قادر به این کار نیستند. این که در بین شیردهی آروغ کودک را نگیرید باعث جمع شدن گاز درون معده و نفخ می شود.
گریه کردن زیاد از حد:
اگر کودک شما بیش از حد گریه می کند ممکن است این گونه هوای اضافی در معده کودک جمع شود و باعث نفخ معده شود.
برنامه غذایی مادر:
چیزی که شما می خورید را از طریق شیر خود به کودکتان منتقل می کنید. گاهی مواد غذایی شامل ترکیبات خاصی هستند که می توانند وارد شیر مادر شوند و باعث تولید گاز معده در کودکان شوند.
استفاده از مواد غذایی متنوع و جامد:
کودکان بزرگ تر و نوپا از مواد غذایی متنوعی استفاده می کنند. باکتری های موجود در روده به هنگام هضم مواد غذایی خاصی، باعث تولید نفخ معده می شوند. تنها از طریق تشخیص علائم و نشانه ها می توان گاز معده را تشخیص داد.

علائم گاز معده در کودکان چه هستند؟
کودکانی که به نفخ معده دچارند علائم زیر را نشان می دهند:
نق نقو شدن و کج خلقی و بد اخلاقی:
احتمالا این اولین عاملی است که پس از غذا دادن به کودک، می بینید. کودک شما ممکن است به طرز شدیدی نق نقو و بهانه گیر شود در حالی که از همه نظر سالم است.
نفخ شکم:
نفخ معده در کودکان، نشان دهنده گاز حبس شده در معده است. گاهی در این شرایط شکم کودک سفت می شود و با لمس کردن شکم کودک متوجه این سفت شدن خواهید شد.
جمع کردن پاها در شکم:
کودکان برای راحت شدن از نفخ، ممکن است پاهای خود را به سمت شکم جمع کنند.
مالیدن شکم:
در این شرایط کودکان شکم خود را می مالند؛ کودکانی که سن بالاتری دارند ممکن است برای نشان دادن درد به شکم خود اشاره کنند.
سر و صدای شکم:
اگر محیط اطراف آرام باشد، می توانید صدای قار و قور معده کودک را متوجه شوید. این صداها به علت حرکت گاز معده در مجاری معده ای- روده ای است. این اتفاق اغلب پس از غذا خوردن کودکان می افتد.
گریه کردن و از درد به خود پیچیدن:
اگر گاز معده باعث ایجاد نفخ شدید شده باشد، کودک ممکن است از شدت درد گریه کند و به خود بپیچد. گاهی نفخ معده باعث احساس درد در کودکان می شود و باید برای برطرف کردن آن دارو مصرف کرد.

چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟
نفخ معده عارضه ای مهم است و پزشک باید کودک را معاینه کند تا موارد زیر را بررسی کند:
-گاهی کودکان مبتلا به گاز معده شدید هستند و هر روز حداقل سه ساعت گریه می کنند و حداقل سه روز در هفته را مکررا گریه می کنند.
-گاهی کودک دچار اسهال یا یبوست شدید است و ممکن است تا یک هفته قادر به دفع مدفوع نباشد.
-کودکان ممکن است قادر به درست غذا خوردن نباشند و اشتهای خود را از دست بدهند.
-گاهی نفخ معده خواب راحت را از کودکان می گیرد و باعث احساس خستگی و بی خوابی در کودکان می گردد.
-ممکن است کودک بهانه گیر شود و علاقه اش را نسبت به بازی و دیگر فعالیت ها از دست بدهد.
-ممکن است کودک دچار تب شود.
علائم بالا، می توانند نشان دهنده عارضه های جدی تری همچون حساسیت غذایی، رفلکس معده و عفونت معده یا روده باشند. بنابراین هنگامی که گاز معده شدید است لازم است که کودک را برای معاینه نزد پزشک ببرید.

نفخ معده در اطفال درمان خاصی ندارد. از درمان هایی که برای سن کودکان مناسب نیستند خودداری کنید. انجمن علمی بیماری های مربوط به کودکان در آمریکا اظهار کرده است که برای رها شدن کودک از نفخ معده به او داروی سایمتیکون بدهید. سایمتیکون ترکیبی است که تمام گازهای موجود در مجاری معده و روده را جمع می کند و تخلیه آن را برای کودک راحت تر می کند.
به دستورالعمل روی شیشه دارو توجه کنید تا از استفاده بیش از حد از این دارو خودداری شود. تحقیقات ادعا می کنند که علم پزشکی راه هایی برای راحت شدن از نفخ معده برای کودکان پیدا کرده است. البته بعضی از کودکان به هیچ عنوان به دارو پاسخ نمی دهند. پس در این شرایط قبل از استفاده از دارو برای کودک، با متخصص اطفال مشورت کنید. وقتی که صحبت از گاز معده در میان اطفال می شود، درمان ها و مراقبت های خانگی بهترین گزینه هستند.

درمان های خانگی برای رفع نفخ معده در کودکان
برای درمان نفخ معده در میان کودکان می توانید از درمان های طبیعی و خانگی استفاده کنید. والدین باید پس از مشاهده علائم گاز معده در کودکان، موارد زیر را امتحان کنند:
۱- آروغ زدن:
آروغ زدن مرتب، پس از مصرف غذا مانع از جمع شدن گاز معده در مجاری معده و روده می شود. پس از هر بار غذا دادن به کودک، کودک را به گونه ای که سرش روی شانه شما باشد، در آغوش بگیرید. به آرامی پشت کودک را بمالید و به آن ضربه بزنید، این کار را تا جایی ادامه دهید که صدای آروغ کودک را بشنوید! حتما تکه ای پارچه روی شانه خود بیندازید زیرا کودکان اغلب پس از آروغ زدن مقدار کمی از مایعی که در معده شان است را پس می دهند.
۲- ورزش دادن کودک:
یکی از بهترین تمرین ها برای رفع نفخ معده در کودکان، تمرین دوچرخه است. کودکتان را روی سطح نرمی دراز کنید. پاهایش را بالا و پایین بیاورید و به حالت دوچرخه سواری کردن پاهای او را تکان دهید. این حرکت به ماهیچه های شکم کمک می کند و روده را تحریک می کند و سرانجام باعث تخلیه گاز معده در کودکان و احساس راحتی در آن ها می شود.
۳- زمانی را برای مراقبت از معده در نظر بگیرید:
متخصصان اطفال اظهار می کنند که این کار باعث بالا رفتن قدرت بدنی کودکان می شود. ماهیچه های قوی شکم این امکان را می دهند که گاز معده به راحتی تخلیه شود. فشاری که با ورزش و تمرین به شکم وارد می شود به تخلیه گاز معده کمک زیادی می کند.
۴- ماساژ شکم نیز می تواند بسیار مفید باشد:
ماساژ اطراف ناف در جهت گردش عقربه های ساعت باعث تحریک حرکت مواد غذایی و گازهای درون مجاری معده ای- روده ای می شود. می توانید برای یاد گرفتن تکنیک های ماساژ برای تخلیه گاز معده در کودکان با متخصص اطفال یا متخصص درمان شناسی مشورت کنید.
۵- مکیدن درست سینه مادر یا پستانک:
مطمئن شوید که کودکتان درست سینه مادر را می مکد زیرا این کار مانع بلعیدن هوای اضافی در حین شیر خوردن آن ها می شود. هنگامی که نوک سینه و هاله اطراف سینه در دهان کودک قرار دارند، می توانیم بگوییم که کودک در حال مکیدن درست سینه مادر است. اگر صدای مکیدن را حس کردید، می توان گفت که کودک نوک سینه مادر را به درستی در دهان گرفته است. کودکانی که مشکلات دهان و دندان دارند در مکیدن سینه مادر دچار مشکل می شوند. اگر احساس کردید که کودک شما چنین مشکلی دارد، او را برای معاینه نزد پزشک ببرید.
۶- از شیشه شیرهای مختلفی استفاده کنید:
شیشه شیر خیلی کوچک یا خیلی بزرگ باعث مکیدن هوا توسط کودک می شود. شیشه شیرهای مختلفی را امتحان کنید تا ببینید کدام یک برای کودک شما مناسب تر است.
۷- از روش های شیر دهی با سرعت آرام استفاده کنید:
به کودک اجازه ندهید در حالی که شیشه شیر در دهانش است به صورت افقی دراز بکشد. با استفاده از روش های مختلف مقدار شیری که وارد دهان کودک می شود را کنترل کنید. شیر دهی با سرعت کم و کنترل شده، مانع از مکیدن هوای زیادی توسط کودک می شود.
۸- تغییر نوع شیر خشک:
اگر حس می کنید که شیر خشک کودک باعث تولید گاز معده در او می شود، بهتر است از شیر خشک دیگری استفاده کنید. گاهی کودکان به علت عدم تحمل لاکتوز و حساسیت به شیر دچار گاز معده می شوند. پس اگر نشانه ها و علائم گاز معده به مدت طولانی باقی ماندند به پزشک مراجعه کنید.
برای کودکانی که به لاکتوز حساسیت دارند یا معده حساسی دارند و مدام دچار گاز معده می شوند، از مواد دیگری همچون شیر خشک هیدرولیزه استفاده کنید. با مشاور تغذیه کودکان مشورت کنید تا از مقدار دقیق و نوع شیر خشکی که برای کودکتان مناسب تر است اطلاع پیدا کنید.
روش های بالا، روش های طبیعی و آسانی برای از بین بردن گاز معده در کودکان هستند. هنگامی که صحبت از کودکان بزرگتر می شود، گاز معده می تواند به علت استفاده از مواد غذایی جامد اتفاق بیفتد.

آیا مواد غذایی جامد در کودکان تولید نفخ معده می کنند؟
بله، برخی از مواد غذایی، مجاری معده ای روده ای کودکان را در معرض تولید گاز معده قرار می دهند:
سبزیجاتی که باعث تولید گاز معده می شوند:
-کلم سر یا کلم قمری
-گل کلم
-کلم بروکلی
-پیاز
-باقلا
مواد دیگری که باعث تولید گاز معده می شوند:
-گلابی
-غلات
-پنیر
- سیب
-گندم
-ماست
-هلو
-سبوس گندم
کودکان هنگامی که به ۶ ماهگی برسند، می توانند بسیاری از مواد غذایی بالا را به جز محصولات شیر پاستوریزه، استفاده کنند. به یاد داشته باشید که مواد غذایی جامد برای کودکان بسیار لازم هستند و نمی توان آن ها را از برنامه غذایی کودکان حذف کرد.
پس به جای این که کلا این مواد را کنار بگذارید، میزان آن و نوع سرو کردن آن ها را کنترل کنید. در خصوص غذاهایی همچون گندم با یک پزشک مشورت کنید تا مطمئن شوید که گاز معده به علت حساسیت و آلرژی نیست.
در حالی که مواد غذایی که کودک مصرف می کند می توانند دلیلی برا گاز معده باشند، مواد غذایی که مادر مصرف می کند هم در کودکان شیرخواره تولید گاز معده می کند.

آیا برنامه غذایی مادران، می تواند در کودکان شیرخواره باعث تولید گاز معده شود؟
بله، معمولا سبزیجات باد دار نظیر کلم سر و گل کلم و باقلا می توانند روی کودک شیرخواره تاثیر بگذارند. بعضی از کودکان به علت این که مادرشان از غذاهای ادویه دار استفاده می کند دچار گاز معده می شوند. تاثیر این مواد غذایی از یک مادر به یک مادر دیگر متفاوت است. پس مراقب آن چه که می خورید و تاثیری که این مواد غذایی روی کودکتان می گذارد باشید، تا بتوانید بهترین برنامه غذایی را در دوران شیردهی تنظیم کنید.
کارشناس و متخصصان اطفال اظهار می کنند که اگر کودکان به مواد غذایی که شما مصرف می کنید تا ۶ ساعت بعد واکنش منفی نشان ندادند، لازم نیست مصرف آن را متوقف کنید.
به یاد داشته باشید که گاز معده به مقدار کم، امری عادی است. شما موادی را که از میوه ها و سبزیجات جذب می کنید، به کودک خود منتقل کنید. پس اگر با مصرف ماده غذایی کودک شما دچار مشکل شد، استفاده از آن ماده غذایی را موقتا متوقف کنید.

بله، نفخ معده می تواند یکی از علائم رفلاکس معده باشد. رفلاکس اسید معده در کودکان باعث برگشتن اسید معده به دهان می شود که این عمل توسط مری انجام می شود. باز و بسته شدن ماهیچه های موجود در مری باعث ورود هوا به معده می شود که این عمل به نفخ و گاز معده می انجامد.
کودکان شیرخوار بیشتر از سایر افراد در معرض نفخ معده هستند. هر چه سن کودکان بالاتر برود و از غذاهای جامد استفاده کنند، این مشکل کمتر می شود. برنامه غذایی مناسب و ورزش منظم باعث رها شدن کودکان از گاز اضافی معده می شود.