قطره آهن نوزادان، ضروری است یا خیر؟

مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت گفت: کمبود آهن و کم‌خونی ناشی از آن در کودکان زیر ۲ سال شایع است و فقط با مصرف مکمل آهن جبران می‌شود و حذف آن موجب کاهش ضریب‌هوشی جبران‌ناپذیر کودکان می‌شود.
زهرا عبداللهی افزود: مطالعات نشان داده، اثرات نامطلوب فقر آهن در دوران جنینی و ۲ سال اول زندگی کودک بر رشد و تکامل مغزی غیر قابل جبران است.
وی اظهار داشت: اگر چه کمبود آهن می‌تواند در تمام مراحل زندگی سبب کاهش قدرت ادراک و یادگیری شود، ولی اثرات نامطلوب کم‌خونی در دوران شیرخوارگی و اوایل کودکی غیر قابل جبران است، تکامل و هماهنگ شدن حرکات کودکان کم خون به تاخیر می‌افتد و این کودکان در مدرسه نیز یادگیری کمتری دارند.
عبداللهی ادامه داد: ضریب هوشی این کودکان ۵ تا ۱۰ امتیاز کمتر از حد طبیعی برآورد شده در کودکان مبتلا به کم خونی فقر آهن میزان ابتلا به بیماری‌های عفونی بیشتر است زیرا سیستم ایمنی آنها قادر به مبارزه موثر با عوامل بیماری زا نیست.
مدیر کل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت تصریح کرد: اختلال در سیستم خون‌سازی، کاهش رشد و افزایش ابتلا به بیماری‌ها به دلیل کاهش قدرت ایمنی بدن از دیگر عوارض و پیامدهای کمبود ویتامین A است، کمبود ویتامین D نیز در شیرخواری منجر به بیماری راشیتیسم می‌شود.
عبداللهی تصریح کرد: بر اساس دستورالعمل‌های وزارت بهداشت، به منظور پیشگیری و کنترل کمبود این ریزمغذی‌ها و کاهش عوارض نامطلوب آنها بر سلامت کودکان لازم است، کودکان زیر ۲ سال مکمل‌های آهن، مولتی ویتامین یا ویتامین A و D را مطابق با پروتکل‌های تدوین شده مصرف کنند.
به گفته وی، کودکان شیرخوار در کشور ما مکمل آهن، ویتامین A و D را براساس دستور العمل‌های موجود باید به طور روزانه مصرف کنند.
عبداللهی افزود: برای تمام شیرخوارانی که با وزن طبیعی متولد می‌شوند (اعم از شیر مادر خوار یا شیر خشک خوار) دادن قطره آهن از پایان ۶ ماهگی یا همزمان با شروع تغذیه تکمیلی تا پایان ۲۴ ماهگی به میزان روزانه ۱۲.۵ میلی گرم آهن (المنتال) توصیه می‌شود.
وی اظهار داشت: برای پیشگیری(prevention) از کمبود ویتامین A و D در کشور ما بر اساس برنامه کشوری تجویز روزانه قطره مولتی ویتامین یا قطره A+D از روز ۳ تا ۵ پس از تولد تا حداقل ۱۲ ماهگی به میزان روزانه ۲۵ قطره که معادل ۱۵۰۰ واحد بین المللی ویتامین A و ۴۰۰ واحد بین المللی ویتامین D است، باید انجام شود.
عبداللهی ادامه داد: استفاده از نور مستقیم آفتاب به مدت ۱۰ دقیقه در روز نیز برای تامین ویتامین D، به طوری که صورت و دست و پای کودک در معرض آفتاب قرار گیرد توصیه می‌شود.
وی اضافه کرد: تمام کودکان اعم از اینکه با شیرمادر یا شیرمصنوعی تغذیه می‌شوند لازم است از مکمل‌های آهن ویتامین A و D یا مولتی ویتامین استفاده کنند، بعضی از مادران فکر می‌کنند که کودکان شیرخشک خوار نیازی به مکمل ندارند. در حالی که باید بدانند شیرخشک‌های موجود در بازار غنی شده نیست به عبارت دیگر آهن، ویتامین A و D به آنها اضافه نشده و مقادیری که بر روی قوطی شیرخشک درج می‌شود، در حقیقت همان مقادیر طبیعی در ترکیب شیرخشک است که نیاز بدن شیرخوار را برآورده نمی‌کند و لازم است این ریزمغذی‌ها به صورت مکمل و به طور روزانه مطابق با پروتکل‌های وزارت بهداشت به آنها داده شود.
به گفته عبداللهی، مکمل آهن را نباید همزمان با وعده شیر کودک به وی داد. زیرا کلسیم موجود درشیر، از جذب آهن جلوگیری می‌کند. برخی مادران به خاطر تیره شدن رنگ دندان شیرخوار از دادن قطره آهن به شیرخوار خودداری می‌کنند، این کار لطمه غیرقابل جبرانی را به رشد و تکامل مغزی شیرخوار و در نتیجه کاهش ضریب هوشی وی وارد می‌کند که قابل جبران نیست.
وی گفت: به مادران توصیه می‌شود که قطره آهن را در یک قاشق مرباخوری ریخته و در عقب دهان کودک بریزند و سپس مقداری آب به او بدهند تا از تیره شدن رنگ دندانها جلوگیری شود. علاوه بر آن به مادر یادآوری شود که قطره آهن موجب تغییر رنگ مدفوع کودک می‌شود که موجب نگرانی نیست.
عبداللهی ادامه داد: میوه‌ها و آب میوه‌ها به خصوص مرکبات موجب افزایش جذب آهن می‌شوند و می توان قطره آهن را همراه با آنها که متناسب با سن کودک باشد توصیه کرد. مولتی ویتامین پس از وعده شیر یا غذای کمکی مشکلی ایجاد نمی‌کند.
به گفته عبداللهی، برخی مادران فکر می‌کنند اگر از مکمل‌های ویتامین مینرال خارجی به شیرخوار خود بدهند به رشد و سلامت شیرخوار کمک کرده اند. در حالی که این طور نیست.
وی افزود: این مکمل‌ها معمولا مطابق با استانداردهایی که وزارت بهداشت به لحاظ میزان ویتامین به ویژه A و D املاحی مثل آهن و روی اعلام کرده است، نیستند، بنابراین علاوه بر اینکه خانواده‌ها هزینه گزافی برای خرید آنها می‌پردازند، محصولی با مقادیر کم و نامناسب از ویتامین‌ها و املاح به کودکانشان می‌دهند.
مدیر کل تغذیه وزارت بهداشت اظهار داشت: اگر در برنامه غذایی کودک، از انواع مغزها (بادام، فندق، پسته، گردو) استفاده شود این مواد مغذی سرشار از آهن، روی، منیزیم، فسفر و پتاسیم هستند.
مدیر کل تغذیه(Nutrition) تصریح کرد: همچنین انواع حبوبات مانند نخود آبگوشتی، انواع لوبیاها و عدس که منابع غنی از پروتئین، پتاسیم، آهن، اسیدفولیک، منیزیم، مس و فیبر است و نیاز بدن کودک را تامین می‌کنند.