عفونت ادراری در کودکان، کشت ادرار لازم است؟

دکتر صلاح‌الدین دلشاد که در نشست خبری کنگره سخن می‌گفت، شب ادراری، عفونت ادراری و رفلاکس (برگشت ادرار از مثانه به کلیه) را از جمله بیماری‌های اورولوژی شایع در کودکان عنوان کرد و گفت: این بیماری‌ها توسط سونوگرافیست‌ها در دوران جنینی قابل تشخیص است. در مجموع پنجاه درصد بیماری‌های جنینی تشخیص داده شده، مربوط به بیماری‌های اورولوژی جنین است.
وی با بیان این که از ماه چهارم جنینی کلیه‌ها فعال شده و ادرار از مثانه خارج می‌شود، تصریح کرد: در بیماری پیش آبراه (PUV) ادرار جنین تخلیه نشده و به کلیه‌ها بازمی‌گردد. این امر از کارافتادگی کلیه‌ها را به دنبال دارد. این بیماری با جراحی لاپاراسکوپی بوسیله قرار دادن «شنت» میان مثانه و مایع آمنیوتی به تخلیه مثانه کمک کرده و به حفظ کلیه‌ها کمک می‌کند. در صورتی که کلیه‌ها در دوران جنینی به انسداد مادرزادی (حالب بسته) دچار باشند، عمل گفته شده برای این امر نیز قابل انجام است.
این فوق تخصص جراحی اطفال در ادامه با اشاره به مواردی از بیماری‌های اورولوژی دوران جنینی که منجر به تسریع در زایمان می‌شوند، افزود: در موارد رفلاکس شدید (برگشت ادراری) و انسداد حالب‌ها که در اثر آن کلیه‌ها بیش از حد گشاد شده و نسج کلیه در حال از بین رفتن است، به منظور جلوگیری از آسیب بیشتر به نوزاد، زایمان زودتر از موعد انجام می‌شود.
به گفته وی، برخی اختلالات اورولوژی دوران جنینی و کودکی ارثی است. بر این اساس در برخی خانواده‌ها که بیماری‌ها به صورت ارثی بروز می‌کنند، روی جنین حساس بوده و این جنین بیشتر مورد بررسی و معاینات قرار می‌گیرد. در مجموع یک تا دو درصد مرگ و میر کودکان در اثر بیماری‌های اورولوژی است. این در حالی است که در صورت تشخیص این بیماری‌ها چه در دوران جنینی و چه بعد از تولد، 99 درصد بیماری‌های ارولوژی کودکان قابل درمان است.

بدرفتاری با کودکان به دلیل شب ادراری، بروز عوارض روانی در کودک را به دنبال دارد
وی در ادامه با اشاره به شب ادراری در کودکان گفت: عفونت‌های ادراری، عوامل ارثی و استرس از جمله علل شب ادراری در کودکان است. وضعیت تکامل مثانه نیز یکی از عوامل شیوع این بیماری در کودکان است. مثانه و عضلات آن از سیری تکاملی برخوردارند که معمولا زمان آن دیرتر از سایر ارگان‌های بدن است. بنابراین نباید کودکان را سرزنش و با آنها بد رفتاری کرد. بد رفتاری به دلیل شب ادراری در کودکان بروز عوارض روانی و همچنین منزوی شدن آنها را به دنبال دارد.
دکتر دلشاد گفت: برای درمان شب ادراری علاوه بر در نظر گرفتن مسایل روحی - روانی و بررسی آنها، داروهای تقویت عضلات مثانه تجویز می‌شود. همچنین آموزش‌هایی برای والدین و کودکان در نظر گرفته می‌شود. معمولا کودکان بعد از 2 تا 5/2 سالگی باید اختیار در ادرار داشته و شب ادراری نیز نداشته باشند. شب ادراری از 5/2 سالگی تا سنین مدرسه و موارد کمی حتی در دوران مدرسه هم مشاهده می‌شود. در مجموع برای عدم بروز شب ادراری عضلات و اعصاب مثانه باید به حد کافی رشد کرده باشند. همچنین گروهی از کودکان به شکلی ارثی از مثانه کوچکی برخوردارند که در هنگام خواب تحمل و اختیار در ادرار ندارند. در این کودکان باید در جهت ایجاد عادت‌هایی در آنها اقدام شود.

بدون کشت ادرار برای عفونت ادراری دارو تجویز نشود
وی عفونت‌های ادراری را از دیگر بیماری‌های شایع اورولوژی کودکان عنوان کرد و در این باره گفت: در کشورهای پیشرفته، عفونت ادراری در پنج درصد کودکان و در کشورهای در حال توسعه در ۲۰ درصد کودکان مشاهده می‌شود. در ایران نیز ۱۰ تا ۱۵ درصد کودکان به عفونت‌های ادراری مبتلا می‌شوند. عفونت‌های ادراری گاهی بدون علامت بروز می‌کنند. در مجموع ادرار بدبو و سوزش ادرار از جمله علامت‌های عفونت ادراری هستند.
مدیرعامل موسسه حمایت از کودکان با ناهنجاری‌های مادرزادی با تاکید بر این که به هیچ وجه بدون کشت ادرار نباید نسبت به تجویز دارو برای درمان عفونت ادراری اقدام کرد، افزود: طی تحقیق انجام شده در مدارس کرمانشاه، حدود 2 درصد کودکان این منطقه به عفونت ادراری بدون علامت مبتلا بودند. علاوه بر آن این کودکان به اغلب داروهای تجویز شده توسط پزشکان مقاوم بوده‌اند. چرا که بسیاری از میکروب‌ها به داروهای مورد نظر مقاوم بوده و تجویز این داروها نه تنها اثری در درمان بیماری ندارد بلکه می‌تواند منجر به شدیدتر شدن بیماری شود. همچنین در صورت مشاهده دو بار عفونت ادراری در یک کودک، این کودک باید از نظر ریفلاکس بررسی شود. در صورت مشاهده عفونت ادراری در نوزاد (تا یک ماه) این نوزاد باید به صورت بستری درمان شود.

مصرف اسیدفولیک سه ماه قبل از بارداری و جلوگیری از نقص نخاع جنینی
وی در ادامه نقص نخاع را از دیگر بیماری‌های شایع اورولوژی در کودکان عنوان کرد و گفت: بروز این بیماری در کشور یک تا ۳ در هزار است. این در حالی است که بروز نقص در نخاع جنین در بسیاری از کشورها به میزان قابل توجهی کاهش یافته است. مصرف اسید فولیک سه ماه قبل از بارداری تا میزان ۹۵ درصد از بروز این بیماری جلوگیری می‌کند. از طرف دیگر تشخیص این بیماری در سه ماه اول بارداری امکان‌پذیر است و سقط در این افراد مجاز است. براین اساس تاکید می‌شود برای زنانی که ریسک بروز این بیماری در جنین آنها بالاست تشخیص با آمنیوسنتز اجرا شود و در صورت محرز شدن بیماری مجوز سقط برای آنها صادر شود.

ریفلاکس شبانه در دختران پنج برابر بیشتر از پسران
وی گفت: ریفلاکس شبانه از دیگر بیماری‌های شایع در کودکان است که معمولا در دختران پنج برابر پسران بروز می‌کند. این بیماری بدون درد بوده و ممکن است علامت خاصی جز عفونت ادراری نداشته باشد. بنابراین هر عفونت ادراری در کودکان باید از این نظر نیز بررسی شود. ختنه نیز از شایع‌ترین عمل‌های جراحی است که اغلب اطبا و حتی غیرپزشکان نسبت به انجام آن اقدام می‌کنند. عدم تبحر برخی در امور ختنه سبب بروز عوارض زیادی می‌شود.
دکتر دلشاد در ادامه با اشاره به برگزاری کنگره بیماری‌های اورولوژی کودکان از 11 تا 13 دی ماه گفت: این کنگره به صورت سالانه برگزار می شود. امسال نیز کنگره‌ای با در ارتباط با مسایل و بیماری‌های دستگاه ادراری در کودکان در نظر گرفته شده است.
وی کلیه‌ها را از ارکان‌های حیاتی بدن انسان عنوان کرد و گفت: کلیه‌های ممکن است به علت ناهنجاری‌های مادرزادی دچار آسیب‌های جدی شده و ارگان‌های دیگر مانند ریه و مغز آسیب برسانند. یکی از علل عدم رشد جنین، آسیب‌های مادرزادی کلیه‌هاست. این آسیب‌ها ممکن است در دوران بعد از تولد بدون علامت پیشرفت کنند. علاوه بیماری‌های مربوط به کلیه، بیماری‌های مجاری ادراری و دستگاه تناسلی در دوران جنینی و کودکی در این کنگره مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد.
دکتر دلشاد گفت: شش پنل با عنوان‌های ارزیابی بیماری‌های اورولوژیک در جنین، نحوه ارزیابی بیماری‌های اورولوژیک در کودکان، نحوه تشخیص و درمان ریفلاکس حالب، ختنه و عوارض آن و راه‌های پیشگیری، شب ادراری، علل بروز و نحوه درمان آن و عفونت‌های ادراری در این کنگره در نظر گرفته شده است. همچنین در این کنگره مباحثی مانند ابهام جنسی، بیماری‌های دستگاه تناسلی و تشخیص‌های جنینی به بحث و تبادل نظر گذاشته می‌شود.
به گفته دکتر دلشاد، بیش از ۸۰ مقاله به دبیرخانه این کنگره ارسال شده که از این تعداد حدود ۳۹ مقاله به صورت سخنرانی و ۱۵ مقاله به صورت پوستر ارایه خواهد شد. همچنین ۱۲ امتیاز بازآموزی برای متخصصان و ۱۰ امتیاز هم برای پزشکان عمومی در نظر گرفته شده است.