بهداشت دهان و دندان، بوی بد دهان کودک

دهان کودکان معمولاً پس از بیدار شدن از خواب یا غذا خوردن بو می‌دهد، اما اگر این بوی بد در طول روز از بین نرود، باید به فکر چاره بود. رعایت نکردن بهداشت دهان و دندان یکی از دلایل نفس و دهان بدبو است، اما عوامل دیگری نیز در بدبو بودن نفس نقش دارد؛ بنابراین باید دلیل اصلی بروز مشکل را یافت تا بتوان برای درمان مناسب اقدام نمود.

هالیتوز چیست؟
هالیتوز اصطلاحی پزشکی است که به بدبویی مداوم دهان و بینی اشاره دارد که گاهی علامت ابتلا به عارضه‌ای جدی است. کودکان به دلیل عادت‌های تغذیه‌ای و الگوهای خواب خاص خود معمولاً بیش از بزرگسالان با مشکل بوی بد دهان مواجه هستند. به همین دلیل والدین گاهی بوی بد اما طبیعی دهان را با هالیتوز اشتباه می‌گیرند و نگران می‌شوند.

از بین بردن بوی بد دهان کودکان
از دهان یا بینی کودکان مبتلا به هالیتوز معمولاً بوی بدی به مشام می‌رسد. این بو به دلیل دربرداشتن ترکیبات ایجاد کننده بوی سولفور (گوگرد) کاملاً مشخص است. علائم بوی بد دهان متغیر است و به دلیل اصلی بدبویی بستگی دارد. بعضی از علائم به شرح زیر است:
بوی ناخوشایند مشخص: بویی مانند بوی جگر خام، آمونیاک، استون، ماهی مرده، خامه ترشیده یا جوراب متعفن از نفس به مشام می‌رسد.
بد مزه بودن دهان: این طعم نامطبوع با مسواک زدن نیز از بین نمی‌رود.
کودکان عموماً متوجه بدبو بودن دهان و نفس خود نیستند، بنابراین وظیفه والدین است تا مراقب این علائم باشند.

دلایل بد بو شدن دهان کودکان
۱ـ رعایت نکردن بهداشت دهان و دندان
رعایت نکردن بهداشت دهان و دندان شایع‌ترین دلیل ابتلا کودکان به هالتوز یا بوی بد دهان است. تنبلی یا اشتباه مسواک زدن باعث می‌شود پلاک روی دندان باقی بماند. پلاک در اصل باکتری‌های انباشته شده‌ای است که از ذرات باقیمانده غذا یا پروتئین بین دندان‌ها تغذیه می‌کنند. موجودات غیرهوازی موجود در پلاک عامل اصلی بدبو شدن نفس و دهان به شمار می‌رود.
۲ـ خشکی دهان
آب دهان به از بین بردن باکتری‌هایی کمک می‌کند که معمولاً در دهان زندگی می‌کنند. چون بزاق هنگام خوابیدن ترشح نمی‌شود، نفس و دهان معمولاً پس از بیداری بدبو است. اگر آب دهان کافی تولید نشود، عارضه‌ای به نام خشکی دهان (زروستومیا) ایجاد می‌شود که با خشکی شدید دهان همراه است و بد بو شدن نفس و دهان را در پی دارد.
۳ـ باکتری‌های روی زبان
زبان محل زندگی باکتری‌ها در دهان است. بنابراین به فرزندان خود آموزش دهید تا علاوه بر مسواک زدن زبان‌شان را نیز هر روز با مسواک مخصوص تمیز کنند تا پوشش سفید رنگ روی زبان برداشته شود.
۴ـ تنفس از راه دهان
کودکان هنگام خواب یا در صورت گرفتگی بینی غالباً از راه دهان نفس می‌کشند. آب دهان در صورت باز بودن دهان ترشح نمی‌شود. این خشکی به بیماری زروستومیا می‌انجامد. تنفس از راه دهان احتمال پوسیدگی دندان را نیز افزایش می‌دهد.
۵ـ عفونت‌های دهان/ بیماری‌های لثه
مراقبت نکردن از دهان و دندان ابتلا به بیماری‌های لثه و بروز عفونت‌های دهانی را در پی خواهد داشت. عفونت گاهی نتیجه بالا بودن مقدار قند در رژیم غذایی و گاهی پی‌آمد رعایت نکردن بهداشت دهان و دندان است. جینیویت (مرحله ابتدایی بیماری‌های لثوی) نیز عارضه‌ای التهابی است که به بد بو شدن دهان کودکان می‌انجامد.
۶ـ پوسیدگی دندان یا آبسه
آبسه دندان عفونتی است که به انباشته شدن چرک در دندان می‌انجامد، حال آن که پوسیدگی آسیب دائمی دندان و همراه با ایجاد سوراخ‌هایی کوچک روی دندان است. آبسه و پوسیدگی، هر دو باعث بد بو شدن دهان می‌شود.
۷ـ اشیاء خارجی
وجود بریس یا دندان مصنوعی در دهان بدبویی طولانی مدت دهان کودکان را به دنبال دارد. البته نفس خردسالان گاهی به دلیل وجود اشیاء خارجی مانند اسباب بازی‌های کوچک یا ذرات غذا در سوارخ بینی بدبو می‌شود.
۸ـ غذا
غذایی که می‌خوریم تاثیر قابل توجهی بر بویی دارد که از دهان و نفس ما به مشام می‌رسد:
موادی مانند سیر، پیاز یا پنیر می‌تواند عامل بدبویی دهان کودک باشد.
رژیم غذایی در کنار رعایت نکردن بهداشت دهان و دندان در نهایت به ناراحتی هالتوز منجر می‌شود.
رژیم سرشار از پروتئین و با کربوهیدرات پایین بدبویی نفس و دهان را در پی دارد.
9ـ لوزه
کودکان دارای لوزه حفره‌های غده‌ای یا پاکت‌های عمیقی دارند که ذرات غذا در آنجا جمع می‌شود. سنگ‌های لوزه یا تانسیلولیت ذرات سفید رنگ کوچکی هستند که دهان خردسالان و کودکان را بد بو می‌کند.
10ـ دارو
مصرف مداوم آنتی بیوتیک‌ها به مدت یک ماه یا بیشتر به بد بو شدن دهان کودکان می‌انجامد. همچنین آنتی سایکوتیک‌ها (داروهای ضدروان پریشی)، ضد افسردگی‌ها، آنتی هیستامین‌ها، ضد اسپاسم‌ها و برونکودیلاتورها (گشاد کننده مجاری هوایی ریه) نیز به خشکی دهان یا زروستومیا منجر می‌شود.
11ـ دیگر بیماری‌ها
بوی بد دهان گاهی بیانگر ابتلا به یکی از بیماری‌های زیر است:
عارضه‌های تنفسی مانند سینوس، آسم و بزرگ شدن آدنوئید از دلایل شایع بد بویی دهان به شمار می‌رود.
ابتلا به بیماری‌هایی مانند دیابت، عفونت‌های معده، از کار افتادگی کلیه، مشکلات کبدی و سرطان دهان به بدبویی دهان می‌انجامد که البته در کودکان نادر است.
هالیتوز گاهی منشأ روانی دارد و بیمار با تصور بد بود بودن دهان خود در این مورد وسواس پیدا می‌کند. البته این ناراحتی روانی معمولاً در مورد کودکان مصداق ندارد.
درهرحال بد بو بودن طولانی مدت دهان نیاز به تشخیص صحیح و درمان مناسب دارد. طبعاً هر چه سریع‌تر برای درمان اقدام شود، برای کودک بهتر خواهد بود.

درمان بوی بد دهان
روش‌های متفاوتی برای درمان بوی بد دهان کودکان وجود دارد که در ادامه پرکربردترین آنها را شرح می‌دهیم:
در صورت خشکی دهان از بیمار خواسته می‌شود تا مایعات بدون قند برای افزایش ترشح بزاق بیاشامد.
پزشک گاهی برای رفع خشکی دهان جایگزین‌های مصنوعی بزاق مانند کربوکسی متیل سلولز تجویز می‌کند.
چنانچه بدبویی دهان کودک ناشی از بیماری لثه یا دیگر عفونت‌های دهانی باشد، پزشک انجام عمل‌های جراحی یا دارویی را برای درمان آن پیشنهاد می‌دهد.
چنانچه دندان پوسیده باشد یا آبسه کرده باشد، جراحی یا عصب کشی در صورت لزوم برای از بین بردن عفونت انجام می‌شود.
اگر ابتلا به بیماری دلیل بدبویی دهان باشد، بوی مزمن بد دهان در نهایت با درمان بیماری از بین می‌رود.

توصیه‌هایی برای پیشگیری از بوی بد دهان کودکان
آموزش نحوه رعایت بهداشت دهان و دندان به کودکان نخستین گام برای جلوگیری از بدبو شدن دهان است. فرزندان دلبند خود را به رعایت توصیه‌های زیر تشویق کنید تا با این مشکل آزاردهنده مواجه نشوند:
مسواک زدن: از فرزند خود بخواهید دندان‌ها را روزانه حداقل به مدت دو دقیقه مسواک بزند، عادت تمیز کردن و شستن دهان: پس از هر وعده غذا را در او نهادینه کنید.
استفاده از دهانشویه‌ی بدون الکل و پیشنهاد شده از سوی دندانپزشک کودک
کمک کردن به کودکان هنگام کشیدن روزانه نخ دندان
تمیز کردن یا مسواک زدن منظم عقب زبان
تشویق کردن کودکان به نوشیدن آب فراوان، در صورت نرسیدن آب کافی به بدن دهان خشک می‌شود.
تهیه صبحانه سالم برای کودکان و استفاده از میوه و سبزی در این وعده غذایی مهم: سعی کنید فرزندتان صبحانه سالم و مغذی میل کند و مصرف مواد قندی را محدود کنید. خوردن به موقع تمام وعده‌های غذایی مهم و ضروری است.
چنانچه کودک تحت درمان ارتودنسی است، حتماً از او بخواهید تا بریس یا دیگر وسایل ارتودنسی را تمیز کند.
مراجعه منظم به دندانپزشک کودکان را از یاد نبرید.
با فرزند خود درباره اهمیت بهداشت دهان و دندان صحبت کنید تا توصیه‌ها را آگاهانه و با اشتیاق بیشتر دنبال کند.