بیماری شایع در کودکان، چگونه است؟

نفرولیتیازیس، یک بیماری شایع در کودکان است. علائم نفرولیتیازیس کودکان متفاوت است که اغلب درد ناگهانی و شدید که در بزرگسالان ایجاد می شود، را ظاهر نمی کنند. در نتیجه، کودکان قبل از تشخیص بیماری نفرولیتیازیس بارها برای وجود شرایط دیگر بررسی می شوند.

علائم نفرولیتیازیس کودکان
بیشتر کودکانی که مبتلا به نفرولیتیازیس هستند، علائمی به صورت درد پهلو یا شکم ظاهر می کنند. تقریبا ۱۵ تا ۲۰ درصد از کودکان مبتلا به این بیماری بدون علائم هستند، خصوصا کودکانی که با تشخیص سنگ کلیه در تصویربرداری های شکمی، بیماری نفرولیتیازیس در آن ها تشخیص داده می شود. در کودکان یکی از مهمترین علائم نفرولیتیازیس، درد است. سایر علائم نفرولیتیازیس کودکان شامل هماچوری، درد و فوریت در ادرار و تهوع و استفراغ هستند.
1- درد:
درد ناشی از نفرولیتیازیس کودکان در پهلوها یا شکم ایجاد می شود. در بسیاری از موارد، درد در ۵۰ تا ۷۵ از کودکان مبتلا به نفرولیتیازیس مشاهده می شود. میزان درد به سن بیمار بستگی دارد. همچنین تفاوت های وابسته به سن در درد می تواند به موقعیت سنگ در بیمار نیز مرتبط باشد. کودکان زیر ۵ سال در مقایسه با کودکان در سنین مدرسه و نوجوانان کمتر دچار سنگ های حالب می شوند. سنگ های حالب عموما دردناک هستند، زیرا موجب انسداد حالب می شوند در حالی که سنگ های کلیه اغلب بدون علامت بوده و ممکن است به صورت اتفاقی تشخیص داده شوند.
همانند نفرولیتیازیس در بزرگسالان، شدت درد نفرولیتیازیس کودکان ممکن است از درد خفیف تا درد ناتوان کننده شدید باشد. در کودکان زیر 5 سال، اگر درد وجود داشته باشد خفیف و غیر اختصاصی است. علاوه بر این، کودکان کوچک تر عموما نمی توانند محل و شدت درد ناشی از نفرولیتیازیس را تعیین کنند. در نتیجه، کودکان کوچک تر قبل از تشخیص نفرولیتیازیس بارها برای سایر علل درد شکمی معاینه می شوند.
علاوه بر این، نفرولیتیازیس کودکان ممکن است عاملی برای درد شکمی برگشت پذیر باشد که به بستری شدن یا انجام آپاندکتومی برای رفع درد شکمی نیاز دارد.
2- هماچوری:
هماچوری یکی از علائم نفرولیتیازیس کودکان در ۳۰ تا ۵۵ درصد موارد است. هماچوری ممکن است تنها علامت نفرولیتیازیس کودکان باشد و یا به همراه درد شکمی ظاهر شود.
3- درد و فوریت در ادرار کردن:
حدود ۱۰ درصد از کودکان مبتلا به بیماری نفرولیتیازیس، علائم درد و فوریت در ادرار کردن را نشان می دهند که نشانه ای از عفونت مجاری ادراری هستند. در برخی موارد، عفونت مجاری ادراری وجود داشته و یک عامل موثر در تشکیل سنگ خصوصا در کودکان با سن کمتر است. در موارد دیگر، درد و فوریت ادرار در نفرولیتیازیس کودکان زمانی که سنگ در مثانه یا میزراه وجود دارد دیده می شوند، بدون این که عفونت مجاری ادراری وجود داشته باشد.
علاوه بر این علائم، تهوع و استفراغ نیز در 10 درصد کودکان مبتلا به بیماری نفرولیتیازیس دیده می شوند.
نکته مهم:
همان طور که بالا اشاره شد، کودکان خردسال مبتلا به نفرولیتیازیس در مقایسه با کودکان بزرگ تر و بزرگسالان کمتر درد شکم یا پهلو را ظاهر می سازند. کودکان با سن کمتر همچنین در مقایسه با کودکان بزرگ تر بیشتر دچار سنگ های کلیه می گردند تا سنگ های حالب.
در یکی از بزرگ ترین مطالعات انجام شده، درد شکمی و هماچوری علائمی بودند که تقریبا در نیمی از کودکان زیر ۶ سال مبتلا به نفرولیتیازیس دیده شدند.
نیمی دیگر به عفونت مجاری ادراری یا سنگ که به طور اتفاقی تشخیص داده شده بود، دچار بودند.

ارزیابی اولیه نفرولیتیازیس
از آن جایی که سنگ های کلیه موجب انسداد مجاری ادراری می شوند و اغلب با عفونت مجاری ادراری در ارتباط هستند، کودکانی که علائم نفرولیتیازیس را نشان می دهند، باید سریعا مورد ارزیابی قرار گیرند.
1- سابقه:
ارزیابی نفرولیتیازیس کودکان با بررسی سابقه آغاز می شود که تعیین کننده فاکتورهای زیر هستند که خطر احتمالی نفرولیتیازیس کودکان را افزایش می دهند:
سابقه سنگ کلیه در گذشته
سابقه خانوادگی نفرولیتیازیس (در یک مطالعه ۱۶ درصد از کودکان مبتلا به نفرولیتیازیس در اقوام درجه یک و ۱۷ درصد آن ها در اقوام درجه دو خود افراد مبتلا به سنگ کلیه داشتند)
سابقه ناهنجاری های ساختاری مجاری ادراری و کلیه
سابقه شرایط متابولیک زمینه ای مرتبط با نفرولیتیازیس مانند مشکل در جذب که موجب افزایش جذب روده ای اگزالات و هیپراگزالوری می شود یا استفاده از رژیم غذایی کتوژنیک برای درمان صرع.
سابقه مصرف داروهایی که موجب تشکیل سنگ می شوند، مانند سولفاسالازین.
سابقه عفونت مجاری ادراری مکرر خصوصا با یک میکروب تولید کننده اورئاز مانند پروتوس یا کلبسیلا
2- معاینه فیزیکی:
معاینه فیزیکی در کودکی که مشکوک به بیماری نفرولیتیازیس می باشد، شامل موارد زیر است:
معاینه شکمی برای درد یا توده (شواهدی از انسداد مجاری ادراری یا علت دیگری برای درد شکمی مانند آپاندیسیت)
معیارهای رشد (وزن گیری کم یا مشکل در رشد ممکن است، نشانه ای از یک وضعیت مادرزادی یا مزمن باشد که با نفرولیتیازیس مرتبط است، مانند اسیدوز توبولار کلیه یا سندرم دنتس)
اندازه گیری فشار خون و بررسی تورم (وجود فشار خون و یا ادم در کودکان مبتلا به هماچوری می تواند نشان دهنده وجود بیماری نفرولیتیازیس کودکان باشد)
اندازه گیری دمای بدن (وجود تب ممکن است نشانه ای از عفونت مجاری ادراری باشد)
3- ارزیابی آزمایشگاهی:
ارزیابی اولیه آزمایشگاهی برای کودکان مشکوک به نفرولیتیازیس، شامل موارد زیر می باشد:
آنالیز ادرار: آزمایش نمونه ادرار می تواند در بررسی وجود کریستال ها کمک کننده باشد. به عنوان مثال، کریستال های سیستئین که بدون رنگ، مسطح و شش ضلعی هستند، نشانه ای از سیستینوری محسوب می شوند. سایر کریستال ها که در نمونه ادرار قابل مشاهده هستند، شامل کلسیم اگزالات، کلسیم فسفات، اوریک اسید و فسفات می باشند. داروهایی چون سولفاسالازین نیز می تواند عامل وجود کریستال در ادرار باشند.
کشت ادرار: کشت ادرار برای تشخیص نفرولیتیازیس به منظور بررسی عفونت مجاری ادرار انجام می گیرد. عفونت مجاری ادرار از دیگر شرایط شایع است که در تشخیص افتراقی نفرولیتیازیس کودکان کمک کننده می باشد.
کراتینین سرم: اندازه گیری کراتینین سرم می توند معیاری برای عملکرد کلیه باشد و بدین ترتیب در ارزیابی بیماری نفرولیتیازیس کودکان به کار گرفته شود.