افسردگی پس از زایمان، قابل درمان است؟

افسردگی پس از زایمان بسیار جدی‌‌تر و شایع‌تر از آن است که فکرش را می‌کنید. یافته های تازه نشان می دهند، بیش از یک پنجم مادرانی که از افسردگی پس از زایمان رنج می برند، اگر بدون درمان رها شوند، استرس و اضطراب آنها از میان نمی رود و برای طولانی مدت همراه مادر خواهد بود.

افسردگی پس از زایمان چیست؟
بارداری احتمالاً یکی از بزرگ‌ترین تغییراتی است که در زندگی پشت سر خواهید گذاشت. ممکن است دوران بارداری دورانی سخت و کمی کسالت‌آور باشد، اما پاداش این نه ماه، زندگی شما را پُر برکت خواهد کرد. اکثر مادران صحبت های بسیاری درباره لحظات شاد در آغوش کشیدن و بازی با فرزندشان دارند. اما آنچه بسیاری از بانوان درباره آن صحبت نمی‌کنند، احساس غم و اندوهی است که پس از زایمان آنرا تجربه می کنند.
اگر پس از زایمان، نمی‌توانید با نوزادی که نه ماه او را حمل کرده‌اید ارتباط برقرار کنید، اگر اولین هفته‌های پس از زایمان را با گریه سپری می‌کنید و ترجیح می دهید از این شرایط فرار کنید، باید بدانید که تنها شما نیستید که چنین احساسی دارید. اکثر مادرانی که به این مشکل دچار می‌شوند، برای گفت و گو درباره آن یا حتی برای درمان، به شدت احساس گناه می‌کنند. اما این بیماری که افسردگی پس از زایمان PND (postnatal depression) نام دارد، مشکلی پزشکی است و براحتی می تواند با مراجعه به پزشک درمان شود.

تعریف افسردگی پس از زایمان
افسردگی پس از زایمان افسردگی‌ای است که طی شش ماه پس از زایمان آغاز می‌شود. نشانه‌های آن کم حوصلگی، اضطراب و عدم کنار آمدن با وضعیت جدید است.
البته بین افسردگی خفیف و عمومی پس از زایمان با افسردگی پس از زایمان تفاوت آشکاری وجود دارد. بیش از 80 درصد از مادران برای چند روز پس از زایمان به افسردگی خفیف دچار می‌شوند. معمولاً پس از سپری کردن زایمان و بهبود بدن تان برای مراقبت از نوزاد، کمی گریان، خسته و ناراحت خواهید بود. اگر چنین احساسی دارید، آماده باشید که حتی با جزئی‌ترین موردی، از کوره در بروید و خود را غرق در گریه بیابید. اما، اگر به شکلی مداوم احساس بی‌حوصلگی می‌کنید و احساس می‌کنید که قادر به مراقبت از خودتان یا فرزندتان نیستید، این مسئله می‌تواند اولین نشانه ابتلا به افسردگی پس از زایمان باشد. اگر این احساس بیش از دو هفته طول کشید، نشان‌دهنده‌ی مشکلی بیش از افسردگی خفیف پس از زایمان است.
بیش از ۳۰ درصد از مادران به افسردگی پس از زایمان دچار می‌شوند. این مشکل همیشه به شکل آشکاری خود را نشان نمی‌دهد و اغلب به شکل پنهانی شما را درگیر می‌کند. ممکن است احساس کنید که به شدت خسته می‌شوید و همان‌طوری‌که اولین سال زندگی فرزندتان سپری می‌شود برای کنارآمدن با فرزندتان توانایی کمتری دارید.

علت بروز افسردگی پس از زایمان چیست؟
متاسفانه دنیای پزشکی هنوز نتوانسته علت اصلی افسردگی پس از زایمان را پیدا کند. این مشکل می‌تواند به چند دلیل آغاز شود. ممکن است بسیاری از بانوان به علت نوسانات هورمونی دوران باردری به افسردگی پس از زایمان دچار شوند، در واقع این تنها علت نیست، زیرا حتی پدران و والدینی که کودکی را به سرپرستی قبول می‌کنند نیز ممکن است به افسردگی پس از زایمان دچار شوند.
طبق اعلام انجمن پشتیبانی از مبتلایان به افسردگی پس از زایمان، عوامل زیر می‌تواند باعث افسردگی پس از زایمان شود:
- سابقه بیماری افسردگی یا اختلالات روانی.
- مصرف الکل و مواد مخدر.
- بارداری ناخواسته.
- بارداری با تحریکات احساسی مثل بارداری پس از ناباروری.
- بارداری‌ پرخطر یا سخت.
- رخدادهای بزرگ و تنش‌زای زندگی مثل سوگواری، سقط جنین، تغییر مکان یا کار زیاد.
- مشکلات اجتماعی - اقتصادی و تنش‌های مرتبط با آن.
- نبود پشتیبان یا سوء استفاده احساسی، به ویژه از جانب خانواده یا همسر.
اگر باردار هستید و یکی از عوامل بالا را تجربه می‌کنید، ضرورتاً به این معنا نیست که بعد از تولد فرزندتان به افسردگی پس از زایمان دچار خواهید شد. بلکه باید بیشتر مراقب نشانه‌های افسردگی پس از زایمان باشید، آنرا با پزشک خود مطرح کنید و اگر برای بیش از دو هفته پس از زایمان به یکی از نشانه‌های بالا دچار بودید، سریعاً موضوع را با پزشک یا مامای خود در میان بگذارید.

چرا افسردگی پس از زایمان جدی است؟
افسردگی پس از زایمان تجربه‌‌‌ای وحشتناک است. این مشکل می‌تواند برقراری رابطه با فرزندتان را تحت تاثیر قرار دهد و بر سلامت فیزیکی فرزندتان تاثیر گذارد. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که نوزادان مادران مبتلا به افسردگی پس از زایمان، حتی با تغذیه کافی، رشد کمتری دارند. اگر مادر به دنبال درمان این مشکل باشد، افسردگی پس از زایمان به شکلی موثر و ایمن درمان خواهد شد. بانوان مبتلا به افسردگی پس از زایمان در خطر بیشتری برای سوء مصرف الکل و مواد مخدر هستند.
افسردگی پس از زایمان اگر درمان نشود، می‌تواند برای سال‌ها زندگی شما را تحت تاثیر قرار دهد. در صورتی که این مشکل درمان نشود، احتمال دارد با گذشت زمان شدیدتر شود. همان‌طوری که درباره ابتلا به دیابت احساس گناه نمی‌کنید، درباره افسردگی پس از زایمان نیز نباید احساس گناه کنید.

چه باید کرد؟
بانوانی که سابقه‌ی ابتلا به افسردگی پس از زایمان یا اختلالات روانی داشته اند، بانوانی که مشکل مصرف الکل و مواد مخدر دارند و یا بارداری ناخواسته ای را تجربه کرده اند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند. این بانوان باید پس از احساس بی‌حوصلگی هرچه سریع‌تر از فردی مجرب درخواست کمک کنند.
بهترین کار این است که طی بارداری و پس از زایمان تحت نظر قرار بگیرند. اگر یکی از علت‌های اصلی ابتلا به افسردگی پس از بارداری را دارید، مهم است که پیش از لقاح جنین یا طی بارداری بر اساس دستورات پزشک این مشکلات را درمان کنید. حضور در کلاس‌های بارداری و سر زدن به کلینیک‌های کودکان نیز می‌تواند یاری‌رسان باشد، زیرا در کلینیک کودکان افراد آموزش‌دیده‌ای هستند که می‌توانند افسردگی پس از زایمان را تشخیص دهند.
متاسفانه از افسردگی پس از زایمان نمی‌توان پیشگیری کرد. تمامی مادران بارداران باید مولتی‌ویتامینی مناسب با حداقل ۵ میلی‌گرم فولات و مکمل‌های امگا ۳ را مصرف کنند. زیرا کمبود آهن یا سلامت فیزیکی ضعیف نیز می‌تواند به افسردگی منجر شود، اما اگر از سلامت خوبی برخوردار هستید، مکمل‌ها را مصرف می‌کنید یا برنامه غذایی خود را به مواد غذایی سالم تغییر می‌دهید، بدانید که با انجام این کارها ضرورتا از ابتلاء به افسردگی پس از زایمان پیشگیری نخواهد شد.
براساس برخی از پژوهش‌ها، ممکن است افزودن اسیدهای چرب امگا 3 و DHA به رژیم غذایی‌تان، احتمال ابتلا به افسردگی پس از زایمان را کاهش دهد. اما این پژوهش‌ها قطعی نیستند ولی اکثر کشورهایی که در رژیم غذایی خود از DHA (اسید چرب امگا 3) بیشتری استفاده می‌کنند، به میزان کمتری به افسردگی پس از زایمان دچار می‌شوند.

درمان افسردگی پس از زایمان
تنها روش برای پیشگیری از افسردگی پس از زایمان، شناسایی به موقع این مشکل و مراجعه به پزشک است.
انجمن پشتیبانی از مبتلایان به افسردگی پس از زایمان‌ سه روش درمان را پیشنهاد می کنند:
دارو
داروهای ضد افسردگی درمان موثری برای افسردگی و اضطراب هستند و اکثراً طی بارداری و شیردهی پستانی ایمن هستند. اما فراموش نکنید که تنها متخصص روانپزشک است که می تواند افسردگی شما را تشخیص دهد و داروهای لازم و بی خطر را تجویز کند.
مشاوره
روان درمانی یا مشاوره درمانی روش موثری است که می تواند با کمک یک روانشناس متخصص انجام گیرد، اگر روان درمانی همراه با مصرف دارو باشد نیز موثرتر خواهد بود. می توانید از پزشک زنان خود بخواهید تا شما را به یک روانشناس ارجاع دهد.
پشتیبانی فردی یا گروهی
ملاقات با بانوان مبتلای دیگر، به شما کمک می‌کند تا احساس تنهایی نکنید و متوجه شوید که این مشکل مسئله‌ای غیرطبیعی نیست.
فراموش نکنید که مراجعه به روانشناس و مشاور به هیچ وجه خجالت آور نیست، بلکه این کار نشان می دهد شما برای سلامت خود، نوزاد و خانوادتان اهمیت قائل هستید.
حمایت های اجتماعی ناکافی عامل اصلی رنج بردن مادرانی است که پس از زایمان از افسردگی رنج می برند و کمک نمی گیرند.
متاسفانه برخی از مادرانی که پس از مراجعه به متخصص مشاوره و روان شناس توانسته اند افسردگی خود را برطرف کنند، به دلایل گوناگون تجربه شان را با سایرین در میان نمی گذارند.