دیابت دوران بارداری، راه های تشخیص و درمان
در دوران بارداری برخی زنان به دیابت دچار می‌شوند و مانند سایر انواع دیابت، دیابت بارداری بر نحوه استفاده سلول‌های شما از قند (گلوکز) تأثیر می‌گذارد.
در دوران بارداری برخی زنان به دیابت دچار می‌شوند و مانند سایر انواع دیابت، دیابت بارداری بر نحوه استفاده سلول‌های شما از قند (گلوکز) تأثیر می‌گذارد. دیابت بارداری باعث ایجاد قند خون بالا می‌شود که می‌تواند بر حاملگی و سلامت کودک تأثیر بگذارد. در این مطلب قصد داریم به طور مفصل درباره دیابت در بارداری صحبت کنیم.
علت ابتلا به دیابت بارداری
محققان دقیقا نمی‌دانند چرا برخی از زنان مبتلا به دیابت بارداری می‌شوند. درک اینکه دیابت بارداری چگونه اتفاق می‌افتد، می‌تواند به درک اینکه چگونه بارداری روند پردازش گلوکز بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد کمک کند.
بدن شما برای تولید گلوکزی که وارد جریان خون شود، غذایی که می‌خورید را هضم می‌کند. پانکراس در پاسخ به این کار، انسولین تولید می‌کند. انسولین هورمونی است که کمک می‌کند گلوکز از سلول‌های خون وارد جریان بدن شود یعنی جایی که به عنوان انرژی مورد استفاده قرار بگیرد.
هنگام بارداری، جفت که از طریق بند نافت به جنین متصل شده است، سطوح بالایی از هورمون‌های مختلف را تولید می‌کند. تقریبا تمامی این هورمون‌ها فعالیت انسولین را در سلول‌های شما کاهش می‌دهند، در نتیجه قند خون افزایش می‌یابد. کمبود قند خون پس از وعده‌های غذایی در دوران بارداری طبیعی است.
همان‌طور که جنین رشد می‌کند، جفت در حالت عادی هورمون‌های ضد انسولینی بیشتر و بیشتری را تولید می‌کند. در دیابت بارداری، هورمون‌های جفتی موجب افزایش قند خون تا میزانی می‌شوند که بتواند رشد کودک شما را تحت تأثیر قرار دهد. دیابت بارداری معمولا در نیمه دوم بارداری رخ می‌دهد.
علائم
در اکثر زنان باردار، این نوع دیابت علائم و نشانه‌های قابل‌توجهی را ایجاد نمی‌کند.
چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر برای اولین بار است که قصد باردارشدن دارید حتما به پزشک مراجعه کنید. پزشک می‌تواند خطر ابتلا به دیابت بارداری را به عنوان بخشی از طرح کلی سلامت فرزند شما ارزیابی کند. هنگام بارداری، پزشک این نوع دیابت را به عنوان بخشی از مراقبت‌های قبل از زایمان بررسی خواهد کرد. اگر دیابت بارداری در شما به وجود آمده باشد، ممکن است نیاز به بررسی‌های بیشتری داشته باشید. این بررسی‌ها بیشتر در سه ماهه آخر بارداری انجام می‌شوند، زمانی که پزشک سطح قند خون و سلامت کودک شما را کنترل می‌کند.
پزشک ممکن است شما را به متخصصان سلامت دیگری که در زمینه دیابت تخصص دارند مانند متخصص غدد درون‌ریز، متخصص تغذیه یا کارشناس دیابت ارجاع دهد. آن‌ها می‌توانند به شما یاد دهند که چگونه در دوران بارداری میزان قند خون خود را کنترل کنید.
برای اطمینان از اینکه سطح قند خون شما پس از تولد نوزاد به حالت عادی برگشته است، گروه مراقبت‌های بهداشتی سطح قند خون شما را بلافاصله پس از زایمان و شش هفته بعد از زایمان بررسی می‌کند. اگر دیابت بارداری داشته‌اید، بهتر است که سطح قند خونتان را به طور مرتب آزمایش کنید.
میزان نیاز به تست قند خون به نتیجه تست بلافاصله بعد از زایمان بستگی خواهد داشت.
عوامل خطر
هر زنی می‌تواند شاهد دیابت بارداری باشد، اما برخی از زنان در معرض خطر بیشتری هستند. عوامل خطر برای دیابت حاملگی عبارت‌اند از:
۱. سن بیشتر از ۲۵ سال
زنان بالای ۲۵ سال بیشتر به دیابت بارداری مبتلا می‌شوند.
۲. سابقه خانوادگی یا شخصی
خطر ابتلا به دیابت بارداری افزایش می‌یابد اگر پیش دیابت داشنه باشید (حالتی که در آن قند خون کمی بالاست و ممکن است پیشگام برای دیابت نوع ۲ باشد) یا یکی از نزدیک‌ترین اعضای خانواده شما مانند یکی از والدین یا برادر و خواهر دارای دیابت نوع ۲ باشد. اگر در بارداری قبلی خود دیابت داشته‌اید، اگر نوزادی را به دنیا آورده‌اید که وزنش بیشتر از ۴.۱ کیلوگرم است یا اگر یک نوزاد مرده را به دنیا آورده‌اید، احتمال ابتلا به دیابت بارداری در شما بیشتر است.
۳. اضافه‌وزن
اگر شما دارای شاخص توده بدنی ۳۰ (BMI) یا بالاتر باشید و میزان قابل‌توجهی اضافه‌وزن در خودتان مشاهده کنید، احتمال ابتلا به این نوع دیابت در شما بیشتر است
۴. نژادی غیر از سفید
به دلایل نامشخصی، زنان سیاه، اسپانیایی، آمریکایی هندی یا آسیایی بیشتر در معرض خطر ابتلا به دیابت بارداری هستند.
عوارض جانبی
اکثر زنان مبتلا به دیابت بارداری نوزادان سالمی را به دنیا می‌آورند. با این حال، اگر این نوع دیابت با دقت مدیریت نشود می‌تواند منجر به سطح قندخونی شود که نمی‌توان آن را کنترل کرد و موجب مشکلاتی برای کودک و برای مادر خواهد شد.
عوارض جانبی که ممکن است بر کودک تأثیر بگذارد
اگر مبتلا به این نوع دیابت هستید، ممکن است کودک شما در معرض خطر عوامل زیر قرار بگیرد:
۱. وزن بیش از حد هنگام تولد
گلوکز اضافی در جریان خون شما از جفت عبور می‌کند که باعث می‌شود پانکراس کودک، انسولین اضافه تولید کند. این امر باعث می‌شود نوزاد بیش‌ازحد رشد کند (کروموزومی). نوزادان بسیار چاق یعنی کسانی که وزن آن‌ها بیشتر از ۴.۱ کیلوگرم است، جراحات زایمان را بیشتر متحمل می‌شوند.
۲. زایمان زودرس و سندروم دیسترس تنفسی
قند خون بالا در مادر ممکن است خطر ابتلا به زایمان زودرس را افزایش دهد و نوزاد زودتر از موعد مقرر متولد شود. گاهی اوقات ممکن است پزشک به دلیل بزرگ بودن نوزاد، زایمان زودرس را توصیه کند.
نوزادان زودرس ممکن است سندروم دیسترس تنفسی را تجربه کنند که یک وضعیت دشوار تنفسی است. نوزادان مبتلا به این سندرم ممکن است تا زمانی که ریه‌هایشان کامل و قوی می‌شوند، در تنفس نیاز به کمک داشته باشند. البته فراموش نکنید نوزادان مادران مبتلا به دیابت بارداری ممکن است سندرم دیسترس تنفسی را تجربه کنند، حتی اگر زودرس نباشند.
۳. قند خون پایین (هیپوگلیسمی)
گاهی اوقات نوزادانی که مادرانشان مبتلا به دیابت حاملگی هستند، قند خون پایین را مدت کمی پس از تولد شاهد هستند زیرا تولید انسولین خونشان بالا است. موارد شدید هیپوگلیسمی ممکن است موجب تشنج در نوزادان شود. تزریق وریدی محلول‌های حاوی گلوکز می‌تواند سطح قند خون کودک را به حالت طبیعی بازگرداند.
۴. دیابت نوع ۲ در طول زندگی
نوزادانی که مادرانشان مبتلا به دیابت حاملگی هستند، در معرض خطر ابتلا به چاقی و دیابت نوع ۲ قرار دارند.
دیابت بارداری بدون درمان ممکن است منجر به مرگ نوزاد، قبل یا بعد از تولد شود.
عوارض جانبی که ممکن است بر مادر تأثیر بگذارد
دیابت حاملگی ممکن است خطر ابتلا به موارد زیر را در مادران افزایش دهد:
۱. فشارخون بالا و پره اکلامپسی
دیابت بارداری، خطر ابتلا به فشارخون بالا و همچنین پره اکلامپسی را افزایش می‌دهد. پره اکلامپسی عارضه‌ای جدی در دوران بارداری است که موجب فشارخون بالا و سایر علائمی می‌شود که می‌تواند زندگی مادر و نوزاد را تهدید کند.
۲. ابتلا به دیابت در بارداری بعدی
اگر دیابت حاملگی دارید، احتمال زیادی وجود دارد که آن را در بارداری بعدی نیز مشاهده کنید. همچنین احتمال زیادی وجود دارد که در سالمندی به دیابت نوع ۲ مبتلا شوید. با این حال، انتخاب شیوه زندگی سالم مانند خوردن غذاهای سالم و ورزش، می‌تواند خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را کاهش دهد.
آن دسته از زنان دارای سابقه خانوادگی دیابت حاملگی که بعد از زایمان به وزن ایده آل خود می‌رسند، از هر ۴ نفر کمتر از ۱ نفر آن‌ها دیابت نوع ۲ را شاهد خواهند بود.
پیشگیری
هیچ تضمینی برای پیشگیری از این نوع دیابت وجود ندارد، اما دنبال کردن عادت‌های سالم قبل از بارداری می‌تواند کمک‌کننده باشد. اگر دیابت بارداری دارید، دنبال کردن عادت‌های سالم همچنین ممکن است خطر ابتلا به آن را در بارداری‌های آینده کاهش دهد.
۱. مصرف غذاهای سالم
غذاهایی را که فیبر بالا و چربی و کالری کمی دارند انتخاب کنید. میوه، سبزیجات و غلات زا فراموش نکنید
۲. فعال باشید
ورزش کردن قبل از بارداری یا در دوران بارداری، می‌تواند از شما در برابر دیابت بارداری محافظت کند. در بیشتر روزهای هفته ۳۰ دقیقه فعالیت متوسط داشته باشید. پیاده‌روی روزانه داشته باشید. دوچرخه‌سواری کنید. شنا کنید. اگر نمی‌توانید روزانه ۳۰ دقیقه تمرین داشته باشید، چندین نوبت کوتاه می‌تواند به همان اندازه خوب عمل کند.
۳. اگر اضافه‌وزن دارید، قبل از بارداری وزن کم کنید
پزشکان توصیه نمی‌کنند قبل از بارداری وزن کم کنید؛ اما اگر در حال برنامه‌ریزی برای باردارشدن هستید، از دست دادن وزن اضافی ممکن است به شما کمک کند بارداری سالمی داشته باشید.
۴. در عادات غذایی خود تغییراتی دائمی اعمال کنید
با مزایای فراوان از دست دادن وزن مانند قلب سالم‌تر، انرژی بیشتر و اعتمادبه‌نفس بیشتر خودتان را تحریک کنید.
تشخیص
کارشناسان پزشکی در دستورالعمل غربالگری دیابت بارداری با هم اتفاق‌نظر ندارند. برخی میگویند اگر سن کمتر از ۲۵ سال باشد آیا غربالگری دیابت بارداری خطری را به دنبال نخواهد داشت؟ برخی دیگر معتقدند که غربالگری همه زنان باردار بهترین راه برای شناسایی دیابت بارداری است.
چه موقع باید غربالگری انجام داد
پزشک شما عوامل خطر ابتلا به دیابت بارداری را در اوایل بارداری شما ارزیابی خواهد کرد.
اگر در معرض خطر ابتلا به دیابت بارداری هستید برای مثال شاخص توده بدنی (BMI) شما قبل از بارداری ۳۰ یا بیشتر بوده یا مادر، پدر، خواهر یا فرزندی دارید که مبتلا به دیابت است، پزشک شما احتمالا در اولین معاینه بارداری دیابت را تست می‌کند. اگر در معرض خطر ابتلا به دیابت بارداری هستید، بین هفته ۲۴ تا ۲۸ بارداری یا در دوره سه ماهه دوم بارداری، یک آزمایش غربالگری خواهید داشت.
غربالگری روتین برای دیابت حاملگی
تست چالش گلوکز اولیه
شما یک شربت گلوکز محلول خواهید نوشید. یک ساعت بعد برای اندازه‌گیری سطح قند خون خود، یک آزمایش خون خواهید داشت. سطح قند خون پایین‌تر از ۱۳۰ تا ۱۴۰ میلی‌گرم در دسی لیتر (mg / dL) و یا ۷.۲ تا ۷.۸ میلی مول در لیتر (mmol / L)، معمولا در آزمایش چالش گلوکز نرمال در نظر گرفته می‌شود، هر چند ممکن است این مقدار در هر کلینیک یا آزمایشگاهی متفاوت باشد.
اگر سطح قند خون شما بالاتر از حد طبیعی باشد، به این معنی است که شما در معرض خطر ابتلا به دیابت بارداری قرار دارید. برای اطمینان از این شرایط، شما به آزمایش تحمل گلوکز نیاز دارید.
پیگیری تست تحمل گلوکز
شما باید یک شبانه‌روز چیزی نخورید، سپس سطح قند خون خود را اندازه‌گیری کنید. بعد از آن لازم است محلول شیرین دیگری را بنوشید (این محلول شامل غلظت بالایی از گلوکز است). در آخر سطح قند خون شما هر ساعت به مدت سه ساعت بررسی می‌شود. اگر جواب دو مورد از آزمایش‌های قند خون شما بالاتر از حد نرمال بود، تشخیص داده می‌شود که به دیابت بارداری مبتلا هستید.
اگر تشخیص داده شد که شما دیابت بارداری دارید
پزشک شما به احتمال زیاد معاینات پی‌درپی را، مخصوصا طی سه ماهه آخر بارداری توصیه می‌کند. طی این معاینات، پزشک بر قند خون شما نظارت می‌کند. همچنین ممکن است پزشک از شما بخواهد که به صورت روزانه به عنوان بخشی از برنامه درمانی خود، بر قند خونتان نظارت داشته باشید.
اگر در کنترل قند خون خود مشکل داشته باشید، ممکن است لازم باشد انسولین مصرف کنید. اگر دیگر عوارض بارداری را شاهد باشید، ممکن است برای ارزیابی سلامت کودک خود به آزمایش‌های بیشتری نیاز داشته باشید. این آزمایش‌ها عملکرد جفت را ارزیابی می‌کنند یعنی ارگانی که با متصل کردن خون نوزاد به شما، اکسیژن و مواد مغذی را به نوزاد می‌رساند.
اگر کنترل دیابت بارداری شما دشوار باشد، ممکن است جفت را تحت تأثیر قرار دهد و انتقال اکسیژن و مواد مغذی را با خطر مواجه کند. دکتر شما همچنین آزمایش‌هایی را برای نظارت بر سلامت کودک در دوران بارداری انجام خواهد داد.
آزمایش قند خون بعد از زایمان
پزشک قند خون شما را بعد از زایمان و دوباره ۶ تا ۱۲ هفته بعد بررسی می‌کند تا مطمئن شود سطح قند خون شما به حالت عادی بازگشته است. حتی اگر اکثر آزمایش‌های شما طبیعی باشند، شما باید خطر ابتلا به دیابت را هر سه سال یک‌بار بررسی کنید.
اگر آزمایش‌های آینده، دیابت یا پیش دیابت (وضعیتی که در آن قند خون بالاتر از حد طبیعی است، اما نه به اندازه‌ای که به عنوان دیابت شناخته شود) را نشان دهد، با پزشک خود در مورد تلاش برای پیشگیری یا شروع یک برنامه مدیریت دیابت صحبت کنید.
راه های درمان دیابت بارداری
ضروری است که برای حفظ سلامت نوزاد و جلوگیری از عوارض دوران بارداری و زایمان، قند خون خود را کنترل و نظارت کنید. استراتژی‌های درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
۱. نظارت بر قند خون خود
هنگام بارداری ممکن است گروه مراقبت‌های بهداشتی برای اطمینان از اینکه سطح قند خون شما در محدوده نرمالی قرار دارد، از شما بخواهند روزانه ۴ الی ۵ بار قند خون خود را بررسی کنید. این کار اولین کاری است که هر صبح و بعد از خوردن صبحانه باید انجام دهید. این کار ممکن است ناخوشایند و مشکل باشد، اما با تمرین ساده‌تر می‌شود.
برای آزمایش قند خون خود، با استفاده از یک سوزن کوچک (لنست) یک قطره از خون انگشت خود را بیرون بکشید، سپس خون را روی نوار تستی که داخل دستگاه اندازه‌گیر قند خون تعبیه شده است، قرار دهید. دستگاه اندازه‌گیر قند خون دستگاهی است که سطح قند خون شما را اندازه‌گیری می‌کند و مقدار آن را نشان می‌دهد.
گروه مراقبت بهداشتی در طول بارداری و زایمان میزان قند خون شما را کنترل و مدیریت می‌کند. اگر قند خون شما افزایش یابد، پانکراس کودک شما ممکن است سطح زیادی از انسولین را آزاد کند که می‌تواند باعث کاهش قند خون در کودک شما پس از تولد شود.
پیگیری بررسی قند خون نیز بسیار مهم است. داشتن دیابت بارداری خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را در زندگی آینده شما افزایش می‌دهد. برای نظارت بر سطح قند خون خود، با گروه مراقبت بهداشتی همکاری کنید. حفظ عادات سبک زندگی سالم مانند رژیم سالم و ورزش منظم، می‌تواند به کاهش خطر کمک کند.
۲. رژیم غذایی سالم
خوردن مواد غذایی سالم یکی از بهترین روش‌های کنترل قند خون شما و جلوگیری از اضافه‌وزنی است که می‌تواند شما را در معرض خطرات بیشتری قرار دهد. پزشکان در دوران بارداری توصیه نمی‌کنند وزن خود را کاهش دهید اما پزشک می‌تواند به شما کمک کند اهداف وزن خود را بر اساس وزن قبل از بارداری‌تان تنظیم کنید.
تمرکز یک رژیم غذایی سالم بر میوه‌ها، سبزی‌ها و همه غلات است(یعنی غذاهایی که فیبر و مواد مغذی بالا و چربی و کالری پایینی دارند) و مصرف کربوهیدرات‌هایی مانند شیرینی را محدود می‌کند. رژیم غذایی به تنهایی مناسب هر خانمی نیست. شما ممکن است بخواهید با یک متخصص تغذیه یا کارشناس دیابت مشورت کنید تا برنامه غذایی شما را با توجه به وزن فعلی شما، اهداف افزایش وزن بارداری، سطح قند خون، عادات ورزشی، اولویت‌های غذایی و بودجه تنظیم کند.
۳. ورزش
فعالیت بدنی منظم نقشی کلیدی را در برنامه سلامتی زنان قبل از بارداری، هنگام بارداری و پس از آن ایفا می‌کند. ورزش با تحریک بدن شما برای حرکت دادن گلوکز به داخل سلول‌هایتان، قند خون را کاهش می‌دهد. ورزش حساسیت سلول‌های شما را نسبت به انسولین افزایش می‌دهد، به این معنی که بدن شما برای نقل و انتقال قند به انسولین کمتری نیاز دارد.
ورزش منظم می‌تواند به کاهش برخی ناراحتی‌های معمول بارداری، از جمله درد پشت، گرفتگی عضلانی، تورم، یبوست و خواب‌آلودگی کمک کند.
با رضایت دکتر، ورزش‌های مداومی در بیشتر روزهای هفته داشته باشید. اگر برای مدتی فعال نبوده‌اید، به آرامی شروع کنید و به تدریج پیش بروید. پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری، شنا و فعالیت‌های روزانه مانند انجام کارهای خانه و باغبانی انتخاب‌های خوبی برای دوران بارداری هستند.
۴. دارودرمانی
اگر ورزش و رژیم غذایی کافی نباشد، ممکن است برای کاهش قند خون به تزریق انسولین نیاز داشته باشید. بین ۱۰ تا ۲۰ درصد از زنان مبتلا به دیابت بارداری برای کاهش سطح قند خون خود لازم است انسولین تزریق کنند. برخی از پزشکان یک داروی کنترل قند خون خوراکی را تجویز می‌کنند، در حالی که بقیه معتقدند تحقیقات بیشتری لازم است تا اثبات شود که داروهای خوراکی ایمن‌تر و مؤثرتر از انسولین تزریقی برای کنترل دیابت بارداری هستند.
۵. نظارت دقیق روی کودک شما
بخش مهمی از برنامه درمانی شما، نظارت دقیق بر کودک است. پزشک ممکن است رشد و تکامل کودک شما را با تکرار اولتراسوند یا آزمایش‌های دیگر ارزیابی کند. اگر در موعد مقرر یا گاهی اوقات زودتر درد زایمان نداشته باشید، پزشک ممکن است درد زایمان را به شما القا کند. زایمان بعد از موعد مقرر ممکن است خطر عوارض را برای شما و برای کودکتان افزایش دهد.
سؤالاتی که باید از پزشک بپرسید
فهرستی از سؤالاتی را که به شما کمک می‌کند هنگام مراجعه به پزشک، از وقت خود به بهترین نحو ممکن استفاده کنید را اینجا آورده‌ایم. در مورد دیابت بارداری، برخی از سؤالات اساسی که می‌توانید از پزشک بپرسید عبارت‌اند از:
برای کنترل وضعیت خود چه‌کاری می‌توانم انجام دهم؟
آیا می‌توانید یک متخصص تغذیه یا کارشناس دیابتی را که بتواند در رژیم غذایی، برنامه ورزشی و استراتژی‌های مقابله‌ای به من کمک کند معرفی کنید؟
چه چیزی تعیین می‌کند که برای کنترل قند خونم به دارو نیاز دارم یا خیر؟
وجود چه علائمی موجب می‌شود به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشم؟
آیا بروشور یا دفترچه راهنمایی وجود دارد که بتوانم استفاده کنم؟ چه وب‌سایت‌هایی را توصیه می‌کنید؟
از پرسیدن سؤالات دیگر دریغ نکنید.
آنچه از پزشک انتظار می‌رود
پزشک به احتمال زیاد سؤالاتی از شما خواهد پرسید؛ به ویژه اگر برای اولین بار است که شما را می‌بیند. پزشک ممکن است سؤالات زیر را از شما بپرسد:
آیا احساس تشنگی یا ادرار بیش از حد را تجربه کرده‌اید؟ اگر چنین است، این علائم از کی شروع شده است؟ چند وقت یک‌بار این علائم را تجربه می‌کنید؟
آیا متوجه نشانه‌های غیرمعمول دیگری شده‌اید؟
آیا یکی از والدین یا خواهر و برادرتان مبتلا به دیابت بوده است؟
آیا سابقه بارداری قبلی دارید؟ آیا در بارداری قبلی دیابت بارداری داشته‌اید؟
آیا مشکلات دیگری در بارداری قبلی داشته‌اید؟
آیا فرزند دیگری دارید؟ وزن او هنگام تولد چقدر بوده است؟
آیا در دوران زندگی خود افزایش یا کاهش وزن قابل‌توجهی داشته‌اید؟
آنچه در حال حاضر می‌توانید انجام دهید
به محض تشخیص، می‌توانید اقدامات لازم را برای کنترل دیابت بارداری انجام دهید. اگر دکتر شما نیاز به ارزیابی‌های بیشتری دارد، پیگیری‌های خود را در اسرع وقت انجام دهید. هر هفته برای شما و نوزاد شما فرصتی طلایی محسوب می‌شود.
توصیه‌های پزشک را دنبال کنید و از خودتان به خوبی محافظت کنید. غذاهای سالم بخورید، ورزش کنید و هر چه بیشتر در مورد دیابت بارداری اطلاعات کسب کنید.
