علت ناباروری در مردان، نقش تحرک اسپرم چیست؟

تحرک اسپرم به معنی توانایی اسپرم برای حرکت کردن به صورت موثر است. این عامل در باروری نقش بسیار مهمی دارد. زیرا اسپرم ها باید برای رسیدن به تخمک و بارور کردن آن بتوانند در دستگاه تولید مثل زنان حرکت کنند. تحرک اسپرم ضعیف می تواند علت ناباروری در مردان باشد.
در این مقاله، ما به بررسی تاثیر حرکت اسپرم بر روی باروری، و همچنین علل کاهش تحرک اسپرم و آنچه که می توان برای بهبود آن انجام دهید، خواهیم پرداخت.

تحرک اسپرم چیست؟
دو نوع تحرک اسپرم وجود دارد که اشاره به نحوه شنا کردن اسپرم می کند.
- حرکت پیشرونده اسپرم که در آن اسپرم روی یک خط مستقیم شنا می کند.
- حرکت غیر پیشرونده اسپرم به حالتی اطلاق می شود که در آن اسپرم روی خطوط مستقیم حرکت نمی کند.
برای اینکه اسپرم بتواند به تخمک برسد، نیاز به تحرک پیشرونده حداقل ۲۵ میکرومتر در ثانیه دارد. هنگامی که کمتر از ۳۲ درصد از اسپرم ها قادر به حرکت موثر باشند، تحرک ضعیف اسپرم و یا آستانهوسوپرمی تشخیص داده می شود.

چرا اسپرم شنا می کند؟
اسپرم حاوی سلول های حرکتی است. این به این معنی است که اسپرم حاوی سلول هایی است که خود به خود جرکت می کنند. این عامل برای بارداری بسیار مهم است. معمولا هنگامی که یک زوج مقاربت جنسی واژینال دارند، مرد در انتهای کانال واژینال، دچار انزال می شود. اسپرم ها طوری برنامه ریزی شده اند که در مسیری قرار گیرند که بتوانند به مقصد نهایی که همان محل قرار گیری تخمک است برسند.
این در حالی است که تخمک پس از تولید در تخودان توسط موهای نازکی به نام مژه وارد لوله های فالوپ می شود. بنابراین تخمک مانند اسپرم شناور نیست و تحرک ندارد. از سوی دیگر، اسپرم، خود را حرکت می دهد و از دهانه رحم خود را به لوله فالوپ می رساند. این جا جایی است که اسپرم می تواند با تخمک ملاقات کند.

تحرک اسپرم و دیگر فاکتورهای مرتبط با سلامت اسپرم
تحرک فقط یکی از عواملی است که نشان دهنده سلامت اسپرم است. عوامل دیگری که در طول تجزیه و تحلیل اسپرم مورد توجه قرار می گیرند عبارتند از:
- حجم اسپرم (در میلی لیتر یا مقدار مایع معنی در هر بار انزال)
- تعداد کل اسپرم (۳۳ تا ۴۶ میلیون اسپرم به صورت متوسط)
- غلظت اسپرم (تعداد اسپرم در یک میلی لیتر از مایع منی)
- vitality (درصد اسپرم زنده)
- مورفولوژی اسپرم (شکل اسپرم)
- زمان لازم برای مایع شدن اسپرم (مایع منی هنگامی که آزاد می شود غلیظ است. اما بعد از ۲۰ تا ۳۰ دقیقه رقیق می شود)
- pH اسپرم (مایع منی که بیش از حد اسیدی است می تواند اسپرم را از بین ببرد)
- سلول های سفید خون (افزایش تعداد آن ها می تواند عفونت را نشان دهد)
اگر مشکل ناباروری تحرک اسپرم باشد و دیگر عوامل نرمال باشند، شانس بارداری طبیعی است.

اندازه گیری تحرک در آنالیز مایع منی
تحرک ممکن است بر اساس تجزیه و تحلیل اسپرم به روش های زیر ارزیابی شود:
- درصد حرکت: میزان درصد اسپرمی است که در مایع منی در حال حرکت است.
- درصد غلظت متحرک: چه تعداد اسپرم در مایع منی (بر اساس واحد اندازه گیری میلیون سلول در هر میلی لیتر) حرکت می کند.
- تعداد کل اسپرم مؤثر (TMSC): تعداد اسپرمی که در مایع منی شنا می کند.
- میانگین سرعت حرکت (VAP): سرعت اسپرم را در حرکت بر اساس میکرون در ثانیه (μm / s) اندازه گیری می کند.

چند اسپرم باید صحیح شنا کنند؟
در یک مرد سالم، مایع منی ممکن است حاوی بیش از ۳۹ میلیون اسپرم باشد. انتظار می رود که همه اسپرم ها کاملا سالم باشند. هنگامی که صحبت از تحرک اسپرم می شود، مایع منی طبیعی در نظر گرفته می شود که حداقل ۴۰ درصد از اسپرم ها در آن تحرک داشته باشند. این اسپرم ها می توانند شامل اسپرم هایی باشند که تحرک غیر پیشرونده دارند.
حداقل ۳۲ درصد اسپرم باید حرکت پیشرونده و رو به جلو داشته باشد.
حرکت ضعیف اسپرم معمولا بر اساس درصد اسپرم متحرک تشخیص داده می شود. با این حال، تحقیقات نشان داده اند که در نظر گرفتن کل تعداد اسپرم های متحرک برای تشخیص این حالت مناسب تر است.

تحرک اسپرم چگونه بر روی باروری تاثیر می گذارد؟
در سراسر جهان، حدود ۶۰ تا ۸۰ میلیون زوج تحت تأثیر ناباروری قرار دارند. اما نرخ ناباروری از کشوری به کشور دیگر متفاوت است. در ایالات متحده، حدود ۱۰ درصد از زوج ها مشکل ناباروری دارند. این رقم بر اساس تعریف ناباروری که به عدم توانایی در باردار شدن پس از ۱۲ ماه رابطه جنسی جلوگیری نشده اشاره دارد، به دست آمده است.
ناباروری مردان به حالتی گفته می شود که یک مسئله در بدن مردان باعث می شود که آن ها نتوانند زنان خود را باردار کنند. بین ۴۰ تا ۵۰ درصد موارد ناباروری به این علل مربوط می شوند و حدود ۷ درصد مردان مشکل ناباروری دارند.
ناباروری مردان معمولا ناشی از کمبودهای موجود در مایع منی است که شایع ترین آن ها عبارتند از:
- کاهش تعداد اسپرم یا oligospermia
- ضعف در حرکت اسپرم
- غیر طبیعی بودن شکل اسپرم یا teratospermia
حدود ۹۰ درصد از موارد ناباروری مردان ناشی از کم بودن تعداد اسپرم است، اما تحرک اسپرم عامل مهمی دیگری است.

علل کاهش تحرک اسپرم
کم شدن تحرک اسپرم علل مختلفی دارد. مثلا آسیب دیدن بیضه ها می تواند بر روی کیفیت اسپرم تاثیر بگذارد.
علل رایج آسیب دیدگی بیضه ها عبارتند از:
- عفونت
- سرطان بیضه
- جراحی بیضه
- مشکلات مادرزادی
- صدمه
استفاده طولانی مدت از استروئید آنابولیک نیز می تواند تعداد اسپرم و تحرک آن را کاهش دهد. داروها و موادی مانند کانابیس و کوکائین و بعضی از داروهای گیاهی نیز می توانند بر روی کیفیت اسپرم تأثیر بگذارند. واریکوسل که به معنی تشکیل رگ های خونی اضافه در اسکروتوم است، نیز می تواند تحرک اسپرم را کم کند.

روش های تشخیص
تجزیه و تحلیل مایع منی اساسی ترین و مفید ترین آزمایشی است که می تواند ۹ مرد از ۱۰ مردی که مشکل ناباروری دارند را شناسایی کند. این آزمایش، نحوه تشکیل اسپرم و نحوه تعامل آن در مایع منی را ارزیابی می کند.
نمونه گیری معمولا توسط استمناء گرفته می شود. از مرد خواسته می شود از ۲ تا ۷ روز قبل از جمع آوری نمونه، برای افزایش حجم مایع منی، رابطه جنسی نداشته باشد. لازم است که کل مایع منی در ظرف استریل ریخته شود تا اطمینان حاصل شود که نتایج آزمایش صحیح است.
نمونه معمولا در یک اتاق خصوصی در آزمایشگاه گرفته می شوند، هرچند در برخی موارد می توان در خانه نیز نمونه برداری کرد. اگر در خانه نمونه برداری کنید، نمونه باید ظرف یک ساعت برای تجزیه و تحلیل تحویل آزمایشگاه داده شود.
نمونه نباید در یخچال نگهداری شود. پزشکان توصیه می کنند در حین حمل و نقل، ظرف نمونه را به بدن نزدیک کنید تا هم دما با بدن شود. این کار باعث می شود که مایع منی زمانی که برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه می رسد کیفیت خود را حفظ می کند.
گاهی نمونه را می توان از طریق مقاربت جنسی و در کاندوم مخصوص طراحی شده جمع آوری کرد. مهم این است که از کاندوم مخصوص برای این کار استفاده کنید. زیرا کاندوم های معمولا دارای روان کننده هایی هستند که می توانند اسپرم ها را بکشند.
نمونه های تهیه شده در زمان های مختلف می توانند به دلایل مختلفی از جمله مدت زمان دور بودن از رابطه جنسی با هم متفاوت باشند. در نتیجه، دو نمونه با فاصله ۲ تا ۴ هفته معمولا جمع آوری می شود.
اگر درصد اسپرم مؤثر در حال حرکت کمتر از ۳۲ درصد باشد، کم تحرکی اسپرم تشخیص داده می شود.

روش های بهبود حرکت اسپرم
انتخاب افراد برای سبک زندگی می تواند باعث بهبود کیفیت اسپرم شود. سیگار کشیدن می تواند باروری را کاهش دهد و بر روی تحرک اسپرم تاثیر بد بگذارد. موادی مانند شاهدانه، آمفتامین، و مواد مخدر و مصرف الکل بیش از حد نیز باعث کاهش کیفیت اسپرم می شوند. پزشکان به افرادی که مشکل ناباروی دارند تویه می کنند که از مصرف این مواد خودداری کنند.
داشتن اضافه وزن یا شاخص توده بدنی ۲۵ یا بیشتر می تواند بر روی کیفیت و کمیت اسپرم تاثیر بگذارد.
ارتباطی نیز بین افزایش دمای اسکروتوم و کاهش کیفیت اسپرم وجود دارد. در حالت ایده آل، دمای تولید اسپرم حدود ۹۴ درجه فارنهایت است. بنابراین پوشیدن لباس زیر گشاد و اقدامات ساده برای سرد کردن بیضه ها مانند شستن آن ها با آب یخ و چند بار در روز می تواند کمک کننده باشد.
شواهدی وجود ندارد که نشان دهد مکمل درمانی در بهبود حرکت اسپرم موثر است.

چشم انداز
کم تحرکی اسپرم می تواند منجر به ناباروری در مردان شود. اما درمان های زیادی برای این مردان در دسترس است. برخی از گزینه های درمان عبارتند از:
تلقیح داخل رحمی اسپرم (IUI)
این روش به نام تلقیح مصنوعی نیز شناخته می شود. روش IUI شامل جمع آوری اسپرم و شستن آن هاست. سپس سریع ترین اسپرم در حال حرکت با استفاده از یک لوله پلاستیکی به رحم وارد می شود.
لقاح آزمایشگاهی (IVF)
در طی IVF، تخمک آماده از بدن زن و اسپرم متحرک و سالم از بدن مرد در آزمایشگاه با هم لقاح داده می شوند و سپس جنین حاصل برای رشد به رحم باز می گردد.
به همه افرادی که پس از ۱۲ ماه رابطه جنسی محافظت نشده موفق به بارداری نشده اند توصیه می شود با پزشک متخصص مشورت کنند.