دیابت دوران بارداری، شما سوالی ندارید؟

امروزه متاسفانه به دلیل اضافه وزن و افزایش سن باروری شیوع دیابت بارداری به شدت افزایش یافته است . در این مقاله ابتدا دیابت بارداری را تعریف کرده و سپس آن را از دیدگاه های مختلفی هم چون راه های پیشگیری و درمان و… بررسی می کنیم .

دیابت بارداری چیست؟
عدم تحمل گلوکز در دوران بارداری به عنوان دیابت شیرین حاملگی طبقه بندی می شود . مقاومت به انسولین که به دلیل تغییرات متابولیک اواخر حاملگی رخ می دعد ، نیاز به انسولین را افزایش داده و می تواند به اختلال تحمل گلوکز یا دیابت منجر شود درواقع حالتی که اولین افزایش قند خون در دوران حاملگی رخ دهد بدون سابقه قبلی ابتلا به دیابت در مادر ، به عنوان دیابت حاملگی قلمداد می شود .

علت دیابت بارداری چیست؟
اکثر زنان در دوران بارداری، به علت تغییرات هورمونی که در آن ها رخ می دهد دچار مشکلاتی در تنظیم فرایندهای متابولیک بدن می شوند که از جمله ی آن ها تنظیم قند خون است بنابراین در اغلب آن ها افزایش جزئی قند خون در دوران بارداری مشاهده می شود ولی این افزایش به اندازه ای نیست که بتوان آن را دیابت بارداری قلمداد کرد .
یکی از دلایل اختلالات هورمونی در دوران بارداری هورمون هایی است که از جفت ترشح می شوند . هدف این هورمون ها این است که از افت قند خون مادر جلوگیری کنند بنابراین اثری بر ضد انسولین دارند در نتیجه گاهی تولید بیش از حد آن ها سبب سرکوب بیش از حد انسولین شده و در ادامه افزایش بیش از حد قند خون مادر را سبب می شوند و در نهایت منجر به بروز دیابت بارداری می شوند .

شیوع دیابت بارداری
شیوع دیابت بارداری تقریبا ۴ درصد است یعنی از هر صد زن باردار حدودا ۴ تای آن ها مبتلا به دیابت بارداری می شوند .

در چه زمانی از دوران حاملگی احتمال بروز دیابت بارداری بیشتر است؟
دیابت بارداری تقریبا در سه ماه ی آخر بارداری ، حدودا در هفته های ۲۴ تا ۲۸ شیوع بیشتری دارد بنابراین در این دوران پزشک معالج باید بیمارش را از نظر این مشکل کاملا تحت نظر قرار دهد و تست های لازم را برای وی انجام دهد .

چه زمانی به فرد برچسب دیابت بارداری می زنیم؟
باید دو بار از زن باردار تست قند خون به صورت ناشتا بگیریم . اگر قند خون سیاهرگی هر دوبار در حالت ناشتا بیش از ۱۲۶ میلی گرم در دسی لیتر باشد تایید می کنیم که فرد مبتلا به دیابت بارداری است .

فاکتورهای ابتلا به دیابت بارداری
- وجود سابقه خانوادگی ابتلا به دیابت
- سابقه قبلی وضع حمل نوزاد بیش از ۴ کیلوگرم
- سابقه ی ابتلا به دیابت بارداری در بارداری یا بارداری های قبلی
- اضافه وزن در مادر قبل از بارداری

عوارض دیابت بارداری
همان طور که پیش تر گفته شد دیابت بارداری اغلب در هفته های ۲۴ تا ۲۸ رخ می دهد اما به صورت نادرممکن است در هفته های اول بارداری نیز شاهد آن باشیم و از آن جایی که رشد و نمو جنین در ماه های اول انجام می گیرد بنابراین ابتلا به دیابت بارداری باعث اختلال در رشد و نمو جنین می شود .
اما اگر دیابت بارداری در سه ماهه ی دوم یا سوم بارداری رخ دهد باعث تغذیه بیش از حد جنین می شود که این موضوع خطرات بسیاری را به دنبال دارد مثلا این که نوزاد بیش از اندازه درشت است (اغلب وزن بالای ۴ کیلوگرم دارند ) درنتیجه به صورت قطعی مادر نیازمند عمل سزارین است و به طور کل مادر زایمان سخت و دردناکی را پیش روی خود دارد .
جنین در رحم مادر مبتلا به دیابت بارداری ، بیش از حد تغذیه می کند و قند بالایی را دریافت می کند قبل از تولد این حد از قند مورد نیاز جنین از بدن مادر تامین می شود ولی بعد از تولد احتمال اینکه قند نوزاد به شدت افت پیدا کند و نوزاد دچار هیپوگلایسمی ( افت شدید قند خون ) شود بسیار زیاد است که این عارضه بسیار خطرناک می باشد . به همین منظور به محض تولد نوزاد از مادر دیابتی قند خون نوزاد اندازه گرفته می شود اگر قند خون پایین باشد به نوزاد آب قند خورانده می شود و اگر قند خون خیلی پایین باشد به صورت داخل وریدی محلول قندی به نوزاد تزریق می گردد .

در صورت ابتلا به دیابت بارداری، چگونه آن را کنترل کنیم؟
خانم بارداری که مبتلا به دیابت بارداری شده است باید به صورت منظم با پزشک معالج خود ، به منظور انجام پایش های لازم در ارتباط باشد . از جمله موارد دیگری که باید رعایت شود کنترل دقیق قند خون طی ساعات مختلف شبانه روز است که باید یک بار به صورت ناشتا اندازه گیری شود و بعد از آن پس از صرف هر وعده ی غذایی مجددا اندازه گیری شود که میزان آن در حالت ناشتا باید کم تر از۹۵ میلی گرم در دسی لیتر ، یک ساعت بعد از غذا کمتر از ۱۴۰ میلی گرم بر دسی لیتر و دو ساعت بعد از غذا کمتر از ۱۴۰ میلی گرم بر دسی لیتر باشد . از جمله مراقبت های دیگر کنترل وزن و جلوگیری از افزایش شدید وزن است . البته به صورت طبیعی طی بارداری ۷ تا ۱۴ کیلوگرم اضافه وزن طبیعی می باشد ولی مادران مبتلا به دیابت بارداری باید بیش از سایرین مراقب افزایش وزن خود باشند.
مورد دیگری که از اهمیت به سزایی برخوردار است کنترل فشارخون و جلوگیری از افزایش آن است چرا که افزایش فشار خون ( هایپرتانسیون ) برای این مادران و جنین آن ها بسیار خطرناک است .
انجام فعالیت بدنی سبک به صورت پیاده روی روزانه به این مادران توصیه میگردد البته باید در ارتباط با این مورد حتما با پزشک مربوطه مشورت شود .
رژیم غذایی در این مادران ، با مشکل مذکور از اهمیت به سزایی برخوردار است لذا باید با مشاور تغذیه در ارتباط باشند تا هم مواد غذایی مورد نیاز برای حفظ سلامت مادر و هم مواد غذایی مورد نیاز برای حفظ سلامت و رشد و نمو جنین در برنامه غذایی روزانه گنجانده شود و هم از افزایش قند خون مادر جلوگیری شود .
در صورت افزایش زیاد قند خون فرد می تواند با مشورت پزشک خون از انسولین استفاده کند و این اطمینان را داشته باشد که انسولین هیچ گونه منع مصرفی در دوران بارداری ندارد زیرا هیچ خطری نه برای مادر و نه برای جنین ندارد .

نقش ژنتیک در ابتلا به دیابت بارداری چقدر است؟
به لحاظ ژنتیکی نژاد های هیسپانیک ، سیاه پوستان و بومیان آمریکایی و آسیایی بیش از سایرین مبتلا به دیابت بارداری می شوند هم چنین سابقه ی خانوادگی مثبت در وابستگان درجه یک ( یکی از والدین یا هر دو ، خواهر ، برادر ) احتمال ابتلا به این بیماری را به شدت افزایش می دهد .

آیا بعد از وضع حمل، باز هم خطری مادر مبتلا به دیابت بادراری را تهدید می کند؟
در اکثر این زنان ، تحمل گلوکز پس از زایمان به حالت طبیعی باز می گردد ، ولی خطر قابل ملاحظه ای (۳۵ تا ۶۰ درصد ) برای بروز دیابت شیرین طی ۱۰ تا۲۰ سال آینده وجود خواهد داشت .

چگونه از ابتلا به دیابت بارداری جلوگیری کنیم؟
- کاهش وزن قبل از اقدام به باردار شدن ( در صورت داشتن اضافه وزن )
- داشتن تحرک کافی و ورزش کردن
- استفاده از رژیم غذایی مناسب
- ترک سیگار
لازم به ذکر است که پیشگیری از این بیماری بهترین راه درمان است.