انتخاب نوع زایمان، اعتباری می خواهید یا دائمی؟

سالیانی است که بسیاری از مادرها تمایل کمتری به زایمان طبیعی دارند. اگر تا چند دهه قبل مادرها پنج، شش نوزاد را در خانه و بدون پزشک به دنیا می‌آوردند، اما موج تجدد گرایی که آغاز شد، مادرهای مدرن بدون توجه به نسبت سزارین در غرب، با کمک پزشک در اتاق عمل جراحی، نوزادان را با تیغ و جراحی و به صورت سزارین به دنیا می‌آورند. اتفاقی که سال‌هاست مسؤولان وزارت بهداشت را به فکر انداخته تا طرحی تشویقی برای ترویج زایمان طبیعی در کشور ایجاد کنند. در این میان اما برخی از بیمارستان‌ها برای بالا بردن آمار زایمان طبیعی، از اتباع خارجی استفاده می‌کنند. بالا بردن آمار زایمان طبیعی این‌ قدر برای بیمارستان‌ها مهم است که حتی برخی از بیمارستان‌های خصوصی هم به رایگان، نوزادان را به دامن مادران غیرایرانی می‌گذارند.
شاخص سزارین طبق نظر سازمان بهداشت جهانی باید به اندازه ۱۵ درصد باشد. در کشورهای پیشرفته آمار بالای بیش از ۱۵ درصد برای سزارین قابل‌ قبول نیست. در ایران اما این شاخص در پایان سال ۹۲ حدود ۵۶ درصد بوده است.
طبق همین شاخص، ایران در انجام عمل‌های سزارین جهان، در رتبه دوم قرار دارد. همه چیز از میانه دهه ۷۰ شروع شد و همان زمان بود که طرح ترویج زایمان طبیعی در ایران که متولی آن وزارت بهداشت بود، شروع شد.
در برنامه ترویج، آموزش‌های رایگان هم در زمان حاملگی و هم پس از زایمان در دستور کار قرار گرفت. طرح زایمان طبیعی رایگان در مراکز دولتی از سال ۹۳ و طرح ساخت مراکز NBR (اتاق‌های تک‌نفره)‌ و زایمان اپیدورال (زایمان بدون درد) از طرح‌های پکیج ترویج زایمان طبیعی بوده‌اند.
طبق همین طرح، تا سال ۱۴۰۰، باید عمل‌های سزارین کاهش یافته و به ۴۶ درصد برسد. به‌ جز طرح وزارت بهداشت، براساس قانون برنامه ششم توسعه نیز باید آمار زایمان طبیعی در کشور افزایش پیدا کند. همه اینها باعث شده همه برای ترویج زایمان طبیعی تلاش کنند و دست به کار شوند.

پزشک متخصص پیشنهاد داد
اینجا یکی از بیمارستان‌های خصوصی تهران است؛ بیمارستانی که چند ماهی می‌شود دست به کار شده و برای بالا بردن آمار زایمان طبیعی در کشور، از مادران تبعه افغانستان استفاده می‌کند. در تعطیلات سال نو، روزانه پنج تا شش مادر افغان در این بیمارستان، زایمان طبیعی انجام دادند.
پس از تعطیلات هم این روند ادامه پیدا کرد. دو، سه مادر افغان با شکم‌های برآمده، پشت در اتاق سونوگرافی نشسته‌اند. راهروی باریک و کوتاهی که به اتاق سونوگرافی منتهی می‌شود بیش از اندازه شلوغ است.
به همراه مادری که تا چند دقیقه دیگر، باید نوزادش را به صورت طبیعی به دنیا بیاورد، چند مرد هم به‌عنوان همراه درون راهرو دیده می‌شوند.
پدر نوزاد، عموی نوزاد و پدربزرگ‌های نوزاد همگی برای انجام سونوگرافی همراه مادرند. اتفاقی که حداقل در سایر بیمارستان‌ها مرسوم نیست.
مریم، روی صندلی چرخدار بخش زایمان نشسته تا برای سونوگرافی نوبتش شود. پاها، صورت و دستان او ورم کرده‌اند. او ۴۰ هفته است که باردار است و همه شرایط زایمان طبیعی، مانند اندازه لگن مادر و نوع قرار گرفتن سر نوزاد (در صورتی که سر نوزاد پایین باشد، Cephalic باشد، مادر می‌تواند به صورت طبیعی زایمان کند) را دارد.
این اولین نوزاد مریم ۱۹ ساله است. مریم زیاد نمی‌تواند صحبت کند، درد زایمان صورتش را ملتهب کرده و همسرش، علی با این که نگران مریم است، اما از این که برای زایمان همسرش، هزینه زیادی نباید پرداخت کند، خوشحال است.
علی کارگر است و هزینه‌های زایمان برای مریم رایگان تمام می‌شوند. به‌جز هزینه‌های جزئی، همه چیز برای به دنیا آمدن نوزاد، بدون پرداخت فراهم می‌شود. مریم و علی خیلی اتفاقی با پزشک متخصص‌شان آشنا شدند. پزشکی که زایمان طبیعی و بدون‌هزینه را به آنها پیشنهاد داده. زهرا، مادر افغان دیگری است که روی صندلی چرخدار به انتظار نشسته است. پزشک زنان و زایمان زهرا و مریم یکی است.
زهرا هم مانند مریم، به توصیه پزشک متخصص زنان و زایمان، تن به زایمان طبیعی داده است. هر چند که زهرا دومین زایمان طبیعی‌اش است. دو سال پیش، او پسری به دنیا آورد. حالا هم منتظر نوزاد پسر دیگری است. زهرا توضیح می‌دهد که این پزشک متخصص از همان ابتدا، زایمان طبیعی را به او پیشنهاد داده و او را تشویق کرده است.

به خاطر طرح اعتبارسنجی
اغلب بیمارانی که در این بیمارستان خصوصی زایمان طبیعی می‌کنند، بیمار یک متخصص زنان و زایمان هستند. این را یکی از کارمندان این بیمارستان خصوصی می‌گوید.
از نظر او استفاده از مادران اتباع خارجی برای بالا بردن آمار زایمان طبیعی در بیمارستانش به‌دلیل طرح اعتبار‌بخشی است؛ طرحی که به صورت سالانه و توسط وزارت بهداشت، برای رتبه‌بندی بیمارستان‌ها و ارائه خدمات‌شان انجام می‌شود. بعد از کمی تحقیق و بررسی میدانی مشخص می‌شود که برخی از بیمارستان‌های دولتی و خصوصی برای بالا بردن آمار زایمان طبیعی دست به تشویق مادران اتباع خارجی زده‌اند. مامای یکی از بیمارستان‌های خصوصی درجه یک پایتخت که در خیابان ولیعصر تهران است به ما می‌گوید: «در بخش زنان، بخشی که من کار می‌کنم، تعداد مادرانی که زایمان طبیعی می‌کنند خیلی کم است. ماهانه شاید یکی دو مادر هم تن به زایمان طبیعی ندهند.»
همین باعث شده که در آخرین بازدید مأموران اعتباربخشی، بخش زایمان این بیمارستان رتبه قابل‌ قبولی نگیرد. این ماما توضیح می‌دهد اگر آمار زایمان طبیعی در بیمارستانی کم باشد، رتبه منفی می‌گیرند. مسؤول اعتباربخشی این بیمارستان خصوصی به ما می‌گوید: «بسیاری از بیمارستان‌های خصوصی درجه یک تهران، برای این که در ارزشگذاری سالانه، رتبه بالا بگیرند، از اتباع خارجی استفاده می‌کنند.»
هرچند که این بیمارستان خصوصی، هنوز دست به کار نشده و برای بالا بردن آمار زایمان طبیعی به تشویق اتباع خارجی دست نزده است اما مسؤول اعتباربخشی بیمارستان توضیح می‌دهد که بارها استفاده از اتباع خارجی را به مدیران بیمارستان پیشنهاد داده و مدیران بیمارستان، تمایلی به انجام این عمل ندارند.

از ۶ میلیون تومان تا رایگان
به‌جز بیمارستان‌های خصوصی، بیمارستان‌های دولتی زیادی هم هستند که مادران افغانستانی، نوزادان‌شان را رایگان در آنجا به دنیا می‌آورند. بیمارستانی در استان البرز، بیمارستانی که در میدان شهدای استان البرز قرار دارد و بیمارستانی که در خیابان شریعتی تهران و بیمارستانی که در غرب تهران است، از بیمارستان‌های دولتی هستند که از مادران افغان برای زایمان طبیعی استفاده می‌کنند.
موضوع مهم درباره زایمان طبیعی اما بحث هزینه‌های آن است. طبق طرح تشویقی وزارت بهداشت، زایمان طبیعی در بیمارستان‌های دولتی رایگان است. اگر مادری بخواهد در بیمارستان خصوصی هم نوزادش را به دنیا بیاورد، با بیمه باید حدود ۷۰۰ تا ۸۰۰ هزار تومان پرداخت کند.
هر چند هزینه‌ها در بیمارستان‌های خصوصی متغیر هستند و گاهی زایمان طبیعی در آنها به یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان هم می‌رسد. در حالی که زایمان سزارین در بیمارستان‌ها و در برخی بیمارستان‌های خصوصی از سه میلیون تومان شروع و گاهی به شش میلیون تومان هم می‌رسد؛ برای جذب مادران در بیمارستان‌های خصوصی و دولتی هزینه‌های زایمان رایگان شده و از صندوقی که برای این طرح درنظر گرفته شده است، تأمین می‌شود.
صندوقی که بودجه آن برای عموم مردم است و باید برای ترویج زایمان طبیعی و توجه به سلامت نوزادان و مادران صرف شود. حال هزینه‌های این صندوق به دور زدن قانون و سوءاستفاده از بیماران برای بالا بردن آمارها استفاده می‌شوند.

هیچ بیمارستان دولتی از اتباع استفاده نمی‌کند
حدود ۲۰۰ میلیارد تومان بودجه صندوق طرح ترویج زایمان طبیعی وزارت بهداشت است. این را بهزاد کلانتری،‌ مدیر‌کل دفتر مدیریت بیمارستانی و تعالی خدمات بالینی وزارت بهداشت می‌گوید.
این بودجه برای تمام طرح‌های تشویقی در حین زایمان و پس از آن درنظر گرفته شده است. وقتی از زایمان طبیعی و آمار بالای مادران تبعه افغانستان که به رایگان در بیمارستان‌ها نوزادان خود را به دنیا می‌آورند می‌گویم، این اتفاق را انکار می‌کند.
او می‌گوید: «اگر مادر تبعه افغانستان در بیمارستانی در ایران زایمان رایگان می‌کند، یعنی شماره ملی و اجازه اقامت دارد.»
هرچند کلانتری معتقد است در هیچ‌کدام از بیمارستان‌های دولتی کشور، هیچ مادر تبعه افغانستانی، زایمان طبیعی را به رایگان انجام نمی‌دهد و برای بالا بردن شاخص زایمان طبیعی هیچ بیمارستان دولتی این کار را انجام نمی‌دهد؛ اما بیمارستان‌های دولتی هستند که این کار را انجام می‌دهند، فهرست بلندبالایی از بیمارستان‌های دولتی وجود دارد.
مدیر کل دفتر مدیریت بیمارستانی و تعالی خدمات بالینی وزارت بهداشت تأکید می‌کند تا به حال به هیچ بیمارستان خصوصی برای زایمان طبیعی، هزینه‌ای پراخت نکرده است و اگر بیمارستان خصوصی با هزینه شخصی خود این کار را انجام می‌دهد، تنها شاخص زایمان طبیعی را افزایش می‌دهند. هرچند که کلانتری می‌گوید برخی بیمارستان‌های خصوصی هم در راستای سیاست‌های کلان جمعیتی، با دریافت هزینه زایمان از بیمه‌های تکمیلی، هزینه‌های زایمان طبیعی را رایگان انجام می‌دهند. او البته به وضوح اعلام نمی‌کند این کار برای مادران ایرانی یا اتباع خارجی اجرا می‌شود.