درمان آندومتریوز با لاپاراسکوپی، نحوه انجام

اندومتریوز رشد غیر طبیعی بافت داخل رحم، یعنی اندومتر، در خارج از رحم است. بافت اندومتر هر ماه در زمان قاعدگی خون ریزی می‌کند. به اندومترهایی که در خارج از رحم وجود دارند ایمپلنت‌های اندومتر گفته می‌شود. این بافت‌ها معمولا در تخمدان‌ها، لوله فالوپ ( شیپور رحمی) ، سطح رحم، روده، و غشای حفره ی لگن به وجود می‌آیند. و احتمال وجود آنها در واژن، گردن رحم و مثانه کمتر است. اندومتریوز خیلی به ندرت در خارج از لگن پیش می‌آید. مواردی از اندومتریوز در کبد، مغز، ریه، و در محل زخم جراحی‌های قدیمی نیز گزارش شده است. لاپاراسکوپی روشی است که با استفاده از آن اندومتریوز را تشخیص داده و عوارض ناشی از آن، مانند درد را، برطرف می‌کنند. انجام لاپاراسکوپی در بعضی موارد باعث شده است که احتمال باروری افراد نیز افزایش یابد. لاپاراسکوپی عوارض چندانی ندارد. بیشتر خانم‌ها کاملا بهبود می‌یابند.

علت وجود اندومتریوز چیست؟
علت به وجود آمدن اندومتریوز ناشناخته است.
یکی از نظریه ها درباره علت ایجاد اندومتریوز این است که در طول دوران قاعدگی با برگشت جریان قاعدگی به ناحیه شکمی، از طریق لوله‌های فالوپ، اندومترویوز اتفاق می‌افتد. علت برگشت جریان قاعدگی، به طور واضح مشخص نشده است. با این حال، برگشت جریان قاعدگی نمی‌تواند تنها علت اندومترویوز باشد، چون تمام خانم‌هایی که برگشت قاعدگی برایشان اتفاق می‌افتد، دچار اندومتریوز نمی‌شوند.
احتمال دیگر این است که لایه تشکیل دهنده ارگان‌های لگنی، دارای سلول‌های اولیه‌ای هستند، که قابلیت تغییر و تبدیل شدن به نوع دیگری از سلول‌ها، مثل سلول‌های اندومتری، را دارند.
در موارد دیگری، احتمال انتقال مستقیم سلول‌های اندومتری در حین انجام جراحی‌های دیگر وجود دارد، که می‌تواند عامل ایجاد ایمپلنت‌های اندومتری درمحل برش‌های عمل جراحی باشد. (برای مثال، برش‌هایی که در حین زایمان طبیعی انجام می‌شود و یا محل برش عمل سزارین). جابجایی سلول‌های اندومتری توسط جریان خون و یا سیستم لنفاوی، معقول‌ترین توجیه برای مواردی است که اندومتریوز در ارگان های خارج از لگن مانند مغز اتفاق می افتد.
در نهایت، شواهد نشان می‌دهد که نوع سیستم ایمنی خانم‌هایی که اندومتریوز دارند با دیگر خانم‌ها متفاوت است، به همین دلیل بدن به صورت طبیعی قابلیت تشخیص بافت‌های اندومتری خارج از رحم را، ندارد.

نشانه‌ها و علائم اندومتریوز چیست؟
در حقیقت بسیاری از خانم‌هایی که اندومتریوز دارند، با نشانه ها و علائم آن مواجه نمی‌شوند. اما خانم‌هایی که نشانه‌های اندومتریوز را دارند با موارد زیر روبرو هستند:
درد (معمولا در ناحیه لگن) که قبل از شروع عادت ماهانه آغاز شده و بعد از آن کاهش می‌یابد.
درد در هنگام آمیزش جنسی
گرفتگی در زمان آمیزش جنسی
گرفتگی در زمان ادرار و مدفوع
ناباروری
درد در هنگام معاینات لگنی
شدت درد، در زمان‌های مختلف، از یک ماه به ماه دیگر ممکن است متفاوت باشد و درد در افراد مختلف با یکدیگر فرق می‌کند. در بعضی از خانم‌ها درد هربار بیشتر و بیشتر شده در حالیکه برخی دیگر بدون انجام هیچ درمانی، هر بار، کاهش میزان درد را شاهد هستند.

آیا نوع رژیم غذایی در اندومتریوز تاثیر خواهد داشت؟
هیچ اطلاعات موثقی وجود ندارد که بتوان ثابت کرد نوع رژیم غذایی می‌تواند باعث کاهش و یا درمان اندومتریوز شود. شواهد نشان داده است که معمولا استفاده زیاد از میوه و سبزیجات با کاهش خطر ابتلا به اندومتریوز مرتبط است و بالعکس، استفاده ی زیاد از گوشت قرمز خطر ابتلا به آن را افزایش می دهد.

آیا اندومتریوز باعث نازایی می شود؟
اندومتریوز معمولا در افراد نازا بیشتر وجود دارد و در افرادی که بارداری را تجربه کرده‌اند معمولا درصد ابتلا به اندومتریوز کم‌تر بوده است. با این حال بسیاری از افرادی که اندومتریوز دارند، مخصوصا اگر سطح آن کم یا متوسط باشد، توانسته‌اند بدون هیچ مشکلی باردار شوند. بر اساس شواهد، تا ۷۰ درصد خانم‌هایی که اندومتریوز دارند بدون درمان می توانند تا ۳ سال باردار شوند. دلیل اینکه چرا در هنگام وجود اندومتریوز، ناباروری هم اتفاق می افتد، هنوز به طور کامل مشخص نشده است. به نظر می‌آید که هم دلایل هورمونی و هم دلایل ژنتیکی دست به دست هم می‌دهند تا درصد نازایی افزایش یابد. وجود اندومتریوز باعث ایجاد چسبندگی و خراش‌هایی در داخل لگن می‌شود که می‌تواند در ساختار آناتومیکی بدن تغییر ایجاد کند. همچنین، عفونت‌هایی که بر اثر اندومتریوز ایجاد می شود می تواند بر روند تخمک گذاری، باروری تخمدان ها و نحوه ی تشکیل جنین تاثیرات منفی بر جای گذارد. نازایی ناشی از اندومتریوز معمولا در خانم‌هایی اتفاق می‌افتد که سطح این بیماری در بدن آنها شدید باشد.

لاپاراسکوپی چگونه انجام می‌شود؟
لاپاراسکوپی یک عمل جراحی است که برای تشخیص و درمان بسیاری از بیماری‌ها مانند اندومتریوز انجام می‌شود. برای انجام لاپاراسکوپی یک برش کوچک در ناحیه شکم ایجاد می شود که از طریق آن وسیله ی بلند و نازکی به نام لاپاراسکوپ، که قابلیت فیلبرداری دارد، وارد محل مورد نظر می شود. این عمل به پزشک اجازه می‌دهد که بافت محل مورد نظر را بررسی کرده و برای نمونه قسمتی از بافت را بردارد (بافت برداری). دکتر همچنین می تواند کیست ها، ایمپلنت‌ها و بافت‌های زخمی ناشی از اندومتریوز را جدا کند. عمل لاپاراسکوپی عملی کم خطر و غیر تهاجمی است. این عمل معمولا توسط یک پزشک جراح یا متخصص زنان و تحت بیهوشی کامل انجام می گیرد. اکثر افراد می توانند همان روز از بیمارستان مرخص شوند اما در بعضی موارد، فرد باید یک شب در بیمارستان تحت نظارت قرار بگیرد.

لاپاراسکوپی برای چه افرادی لازم است؟
در صورتیکه موارد زیر وجود داشته باشد دکتر انجام لاپاراسکوپی اندومتریوز را تجویز می‌کند.
زمانیکه شما به طور مداوم درد شدید را تحمل کنید که علت درد از نظر پزشک، اندومتریوز باشد.
بعد از انجام هورمون تراپی، هنوز هم اندومتریوز و نشانه‌های آن وجود داشته باشند.
اندومتریوز بر سایر دستگاه‌های بدن مانند مثانه یا روده‌ها تاثیر بگذارد.
احتمال ایجاد ناباروری بر اثر اندومتریوز وجود داشته باشد.
و بهم ریختگی شدید در عملکرد تخمدان‌ها که اندومتریوز تخمدان نامیده می‌شود.
عمل لاپاراسکوپی اندومتریوز برای همه افراد مناسب نیست. در ابتدا هورمون درمانی، که روشی کم تهاجمی تر است برای افراد انجام می گردد. اندومتیوز در شرایطی که بر دفع ادرار و مدفوع و روده ها تاثیر گذاشته باشد، برای درمان احتیاج به لاپاراسکوپی دارد.

ریکاوری بعد از لاپاراسکوپی چگونه است؟
بلافاصله بعد از انجام لاپاراسکوپی اندومتریوز شما با موارد زیر روبرو می‌شوید:
عوارض ناشی از بیهوشی شامل سستی، حالت تهوع و استفراغ
احساس ناراحتی بخاطر نفخ زیاد
کمی خونریزی در واژن
درد در محل برش های جراحی
درد در ناحیه شکم
بی حوصلگی
بعد از انجام جراحی لاپاراسکوپی اندومتریوز باید از انجام برخی فعالیت‌ها خودداری کنید مانند:
فعالیت‌های ورزشی شدید
خم شدن
کشیدن بدن
بلند کردن اجسام سنگین
آمیزش جنسی
یک هفته و یا کمی بیشتر زمان لازم خواهد بود تا شما بتوانید فعالیت‌های معمولی خود را از سر بگیرید.
۲ تا ۴ هفته بعد از عمل جراحی می توانید رابطه ی جنسی خود را از سر بگیرید، با این حال باز هم قبل از آن با دکتر خود مشورت کنید. اگر قصد دارید که باردار شوید می توانید بعد از اینکه بدن تان دوره ی ریکاوری را گذراند برای آن اقدام کنید. اولین عادت ماهانه ی شما بعد از عمل جراحی ممکن است طولانی تر، شدید تر و کمی دردناک تر باشد. سعی کنید آرامش داشته باشید و نترسید. حتی در زمانی که خودتان احساس می کنید کاملا بهبود یافته اید، بدن شما هنوز از داخل در حال بازیابی و بهبود است. اگر درد خیلی شدید بود با دکتر خود و یا با مرکز درمانی تماس بگیرید. بعد از انجام جراحی برای بهبود باید موارد زیر را انجام دهید:
به اندازه ی کافی استراحت کنید.
رژیم متعادلی داشته باشید و مایعات به مقدار فراوان استفاده کنید
حرکات آهسته ای که باعث کاهش نفخ می شوند را انجام دهید.
محل زخم های جراحی خود را تمیز و دور از تابش مستقیم آفتاب نگه دارید.
زمان لازم برای بهبودی را در اختیار بدن خود قرار دهید.
اگر با مشکلی روبرو شدید سریعا با دکتر خود تماس بگیرید
دکتر شما ۲ تا ۶ هفته بعد از انجام جراحی، برای بررسی وضعیت بهبودی، شما را معاینه خواهد کرد. اگر شما هم اندومتریوز دارید بهتر است اکنون راجع به آن با دکتر صحبت کرده و روش‌های درمان آن را بررسی کنید و در صورت نیاز برای بارداری خود اقدام کنید.

آیا لاپاراسکوپی اندومتریوز موثر است؟
۶ تا ۱۲ ماه بعد از انجام لاپاراسکوپی درد اندومتریوز کاهش خواهد یافت. درد ناشی از اندومتریوز ممکن است دوباره بروز کند.