انواع ترس در کودکان، نمی تواند در جمع صحبت کند؟

برای برخی کودکان، صحبت کردن در جمع فرصتی برای نشان دادن افکار آن‌هاست؛ ولی برای برخی دیگر، یک فشار روانی شدید است. مایکل هشت‌ساله درحالی‌که سر کلاس نشسته است، امیدوار است که معلم اسمش را نخواند. او پاسخ سؤال معلم را می‌داند؛ اما از اینکه بخواهد در برابر همۀ دانش آموزان کلاس صحبت کند، هراسان است. او در برابر دیگران نه‌تنها پاسخ سؤال را فراموش می‌کند بلکه، دچار تپش قلب و خشکی دهان می‌شود. پاسخ اشتباه با خنده‌های زیرزیرکی همکلاسی‌ها به تجربۀ بسیار تلخی می‌انجامد که اضطراب کودک را در حین صحبت کردن میان عموم، تشدید می‌کند.
بسیاری از بزرگسالان، ترس مایکل را درک می‌کنند. در صورت عدم درمان، این ترس می‌تواند به‌قدری شدت یابد که به یک فوبی واقعی بدل شود. این نوع ترس، یکی از معمول‌ترین ترس‌های کودکان و حتی بزرگسالان به شمار می‌رود که معمولاً از دبستان شروع می‌شود.
بدین‌صورت که چند بار تپق زدن هنگام خواندن متن درس با صدای بلند، آغازگر اضطراب است. بعضی از دانش آموزان، به‌عمد پشت سربلند قدترین دانش آموزان کلاس می‌نشینند تا معلم آن‌ها را نبیند. ما هنوز دانشجویانی را دیده‌ایم که برای خودداری از دفاع از پایان‌نامه که محتاج صحبت کردن در جمع است، هنوز فارغ‌التحصیل نشده‌اند.
ازآنجاکه این نوع ترس موجب فشار روانی شدیدی است و می‌تواند به‌آسانی به دورۀ بلوغ و پس‌ازآن کشیده شود، کمک به فرزندتان در غلبه بر آن، بسیار اهمیت دارد.

کسب آرامش را به کودک بیاموزید
گام آغازین در غلبه بر ترس از صحبت کردن، آموختن روشی است که واکنش‌های بدنی اضطراب را کنترل می‌کند. بر روی روش‌های کنترل تنفس بیشتر تأکید کنید. سپس کودک را مجبور کنید تا آرام تنفس کند، بدنش را شل کند و نزد خود کلمه‌ای نظیر (آرام باش) را زمزمه کند. پس‌ازآن بایستد و شروع به صحبت کند.

علت ترس را تشخیص دهید
بکوشید علت ترس کودک را از صحبت کردن در جمع، دریابید. آیا از اینکه تپق بزند نگران است و یا از اینکه احمق یا عصبی به نظر برسد؟
- عامل ترس کودک را معین کنید. برای بعضی از کودکان، خواندن یک متن با صدای بلند در حضور دیگران نگران‌کننده است؛ اما برای برخی دیگر، صحبت کردن بدون داشتن نوشته‌ای که به آن مراجعه کنند؛ عامل اصلی اضطراب است.
در اغلب موارد، تعداد حاضران هم در این میان نقش مؤثری ایفا می‌کند. هرچه تعداد آن‌ها بیشتر شود، کار کودک سخت‌تر خواهد شد. گاهی در نوجوانی این ترس به شکل ترس از صحبت کردن با نوجوانان و یا بزرگسالانی از جنس مخالف، بروز می‌کند.
- کودک را زیر نظر بگیرید. او را در موقعیت‌های گوناگون زیر نظر داشته باشید و در صورت لزوم، معلمش را در جریان بگذارید. کودک، ممکن است مانند یک هنرپیشه نقش بازی کند و شما نتوانید به نگرانی او پی ببرید؛ اما گاهی ترس او چنان شدید است که کودک آن را بروز می‌دهد.

مهارت صحبت کردن در جمع را به کودک بیاموزید
با افزایش اعتمادبه‌نفس کودک و تقویت توانایی‌هایش به او کمک کنید تا بر این ترس غالب شود.
- برای صحبت کردن، فرصت‌هایی را در اختیار کودک قرار دهید. از همان سنین کم، از او بخواهید سر میز شام چیزی را برای دیگران تعریف کند تا علاوه بر تمرین در صحبت کردن، احساس کند که افکارش برای دیگران اهمیت دارد. اکثر بچه‌های کوچک، به خودنمایی علاقه دارند. بنابراین، بکوشید از این علاقۀ آن‌ها سود ببرید. بگذارید در حضور خانواده شعر بخوانند یا لطیفه تعریف کنند. این تجربیات ازآنجاکه مفرح هستند، بهتر می‌توانند اعتمادبه‌نفس را در کودک شکل دهند.
- کودک را برای صحبت کردن در جمع، آماده کنید. اگر هنوز، مشکل کودک برطرف نشده است، مهارت‌های پایه را به او بیاموزید. او را تشویق کنید تا موضوعی را که هم دوست دارد و هم دربارۀ آن اطلاعاتی دارد، انتخاب کند. دربارۀ مواردی که یک سخنرانی یا گزارش را برای شنوندگان جالب‌توجه می‌کند، صحبت کنید. مطمئن شوید که او می‌داند دربارۀ چه موضوعی می‌خواهد صحبت کند. سپس، اطلاعات موردنیاز را بر روی کاغذ بنویسید و از او بخواهید چندین بار آن‌ها را تمرین کند.
- او را از پیش برای تپق‌ها آماده کنید. به او بگویید، درصورتی‌که مطلبی را فراموش کند و دستپاچه شود، چه‌کار کند. راه‌حل، آن است که نفس عمیقی بکشد و سپس جملۀ آخرش را دوباره تکرار کند و یا به مطالبی که بر روی کاغذ نوشته است، مراجعه کند. او می‌تواند به‌سادگی اعتراف کند که حرفش را فراموش کرده است و یا حتی با حضار چنین شوخی‌ای کند: من همیشه از صحبت کردن در جمع می‌ترسیدم.
این روش، موجب نزدیک‌تر شدن ارتباط شنوندگان با او می‌شود؛ اما درهرصورت، باید سخنرانی را ادامه دهد. برای آمادگی کودک، چندین بار بر روی این وضعیت تمرین کنید. حتی می‌توانید خودتان نقش کودک را بازی کنید و کودک نقش شنونده را.

کودک را به ترس مقاوم کنید
- فهرستی تهیه کنید. فهرستی از موقعیت‌هایی را که کودک از صحبت کردن در آن‌ها می‌ترسد، تهیه کنید و آن را بر اساس میزان ترس کودک به‌کارگیرید. کار را از پایین فهرست آغاز کنید.
برای مثال، اگر فرزندتان از بلند خواندن می‌ترسد، موقعیت‌هایی را برایش مهیا کنید تا بر روی این مهارت تمرین کند. در ابتدا خواندن یک داستان با صدای بلند برای برادر کوچک‌ترش می‌تواند تمرین خوبی باشد. سپس، شما هم به جمع شنوندگان اضافه شوید تا اینکه به‌تدریج، با افزایش تعداد شنوندگان، کودک را عادت دهید.
- قبل از هر کار، کودک را وادارید تا با انجام روش‌های کسب آرامش، ازنظر روانی خود را آماده کند. در هنگام اجرای آن از او بخواهید درصورتی‌که احساس ناراحتی می‌کند، تمرین را قطع و خود را آرام کند. از او بخواهید خود را در حال صحبت میان جمعی که از آن می‌ترسد، تصور کند.
برای مثال ابتدا در ذهنش تصور کند که برای معلمش صحبت می‌کند، بعد برای معلم و یک دانش‌آموز و پس‌ازآن معلم و دو دانش‌آموز و ... . سپس به دنبال کاهش اضطراب، به تمرین ادامه دهد.
- کلاس درس را در خانه بازسازی کنید. وقتی کودک با موفقیت مراحل قبل را پشت سر گذاشت، ده سؤال از درسش طرح کنید تا در مورد آن‌ها مطالعه کند و پاسخ‌ها را بیابد. سپس، نقش معلم را در مدرسه، بازی کنید. بدین‌صورت که نام و نام خانوادگی فرزندتان را با صدای بلند بخوانید. سپس از کودک بخواهید بایستد و به سؤالات شما یکی‌یکی پاسخ دهد. صدایش را ضبط کنید و بگذارید قبل از پاسخگویی به سؤال بعدی، چندین بار آن را گوش دهد.
به‌تدریج از کودک بخواهید خلاصۀ یک کتاب داستان و یا بخشی از کتاب درسی‌اش را به‌صورت سخنرانی در حضور افراد خانواده ارائه دهد. همیشه او را تشویق کنید تا به‌جای تکرار جمله‌های منفی، بر راه‌حل‌ها تمرکز کند. به‌جای اینکه بگویید: من نمی تونم، حتماً خراب می‌کنم، بگویید: می دونم که سخته، اما باید سعی کنم. کودک را تحت‌فشار نگذارید بلکه بکوشید اعتماد به‌ نفسش را افزایش دهید.

حساسیت کودک را نسبت به اشتباهات گفتاری کاهش دهید
وقتی کودک بتواند خود را در حال صحبت کردن در جمع، تصور کند، بکوشید حساسیت او را به اشتباهات گفتاری‌اش کاهش دهید. به کودک بگویید که همه مردم از آنکه احمق یا کودن به نظر بیایند، می‌ترسند؛ اما گفتار هیچ‌یک از آن‌ها عاری از اشتباه نیست.
- توجه او را به اشتباهات گفتاری دیگران جلب کنید. از کودک بخواهید با دقت به صحبت کردن معلم، شخصیت‌های تلویزیونی، بستگان و سایر کودکان، گوش دهد.
- اگر کودک از لرزش صدا یا دست‌هایش در حضور دیگران می‌ترسد، از او بخواهید قبل از سخنرانی یا صحبت کردن در حضور دیگران، در تنهایی حالات فوق را به صورتی مبالغه‌آمیز از خود نشان دهد و در حین صحبت کردن نیز با خود بگوید: هرکسی ممکن است اشتباه کند، اگه یه چیزی رو اشتباه بگم و اگه دستام بلرزه، بازم همه دوستم دارن. این روش رابطۀ احساسی کودک را با جمعی که در حال صحبت کردن با آن‌ها است، تقویت می‌کند.