درمان بیماری آندومتریوز، روش های موثر

آندومتریوز یک بیماری شایع است که در آن بافتی مانند پوشش داخلی رحم (اندومتر) در سایر قسمت‌های بدن نیز یافت می‌شود. اندومتریوز ممکن است در قسمت‌های مختلف بدن، از جمله تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ، داخل شکم و داخل یا اطراف مثانه یا روده ایجاد شود. این بافت نابجا، به تومور و یا ضایعه‌ای تبدیل می‌شود که عکس العملی شبیه بافت رحم به چرخه قاعدگی نشان می‌دهد. هر ماه بافتی ایجاد شده، شکسته می‌شود و فرو می‌ریزد. خون قاعدگی از رحم جریان پیدا کرده و از طریق واژن از بدن خارج می‌شود، اما خون و بافتی که در اثر رشد اندومتر ایجاد می‌شود هیچ راهی برای ترک بدن ندارد، در نتیجه باعث خونریزی داخلی، تخریب بافت و خون در اثر وجود ضایعه و التهاب و همچنین باعث درد، نازایی، ایجاد زخم در بافت ، چسبندگی و مشکلات روده می‌شود. این مشکلی بلند مدت بوده و تاثیر قابل توجهی بر زندگی شما خواهد گذاشت، اما روش‌های درمانی برای کمک به بهبود فرد وجود دارند.
اندومتریوز بیشتر در دختران و زنانی که در سن بارداری هستند ایجاد می‌شود و در زنان یائسه کمتر دیده می‌شود. اندومتریوز شرایط فیزیکی و روانی سختی را برای فرد ایجاد می‌کند. برخی از زنان مبتلا به اندومتریوز، هیچ علامت و نشانه‌ای ندارند. یکی از عوارض اصلی اندومتریوز، مشکل در بارداری یا ناباروری است. بدن هر فرد نسبت به درمان‌های مختلف، از جمله دارو و جراحی، عکس العمل متفاوتی نشان می‌دهد.

علل ضخیم شدن دیواره رحم
دلیل اصلی ایجاد اندمتریوز شناخته شده نیست اما علل احتمالی ایجاد اندومتریوز عبارتند از:
سیستم ایمنی بیمار از سلول‌های اندومتر خارج از رحم خلاص نمی‌شود.
خونریزی شدید در دوران پریود یا ساختار غیر طبیعی رحم، دهانه رحم یا واژن باعث می‌شود سلول‌های اندومتر از طریق لوله‌های فالوپ به بالا رفته و وارد شکم شوند. (این اتفاق را قاعدگی برگشتی می‌نامند).
ممکن است خون یا مایع لنفاوی، سلول‌های اندومتر را به دیگر قسمت‌های بدن ببرند. یا ممکن است سلول‌های اندومتر از طریق جراحی‌هایی مانند اپیزیوتومی یا سزارین به قسمتهای دیگر بدن برده شوند.
ممکن است سلول‌های شکم و لگن به سلول‌های اندومتر تبدیل شوند.
ممکن است در دوران جنینی، سلول‌های اندومتر در خارج از رحم تشکیل شده باشند.
خطر ابتلا به اندومتریوز در صورتی بیشتر است که:
بیمار بین سن بلوغ و یائسگی قرار دارد (حدود ۵۰ سالگی). پس از اینکه در یائسگی میزان استروژن کاهش پیدا کرد، خطر ابتلا به اندومتریوز نیز از بین می‌رود.
خواهر یا مادر فرد به اندومتریوز مبتلا باشند. در این صورت احتمال این که فرد دچار علائم شدید اندومتریوز شود بسیار زیاد است. این خطر از طریق مادر به فرزند به ارث می‌رسد.
سیکل قاعدگی فرد کمتر از ۲۸ روز باشد.
قاعدگی فرد بیش از ۷ روز طول بکشد.
قاعدگی قبل از سن ۱۲ سالگی شروع شده باشد.
فرد هرگز باردار نشده باشد.
رحم، دهانه رحم و واژن فرد، ساختاری غیر طبیعی داشته و باعث ایجاد انسداد یا کندی جریان قاعدگی گردد.

علائم آندومتریوز
اندومتریوز علائم مختلفی دارد. در برخی از زنان علائم آندومتریوز شدیدتر است در حالی که در برخی دیگر علائم قابل توجهی دیده نمی‌شود. علائم اندومتریوز عبارتند از:
درد دوران قاعدگی که با داروهای مسکن تسکین پیدا نمی‌کند.
قاعدگی شدید به شکلی که فرد مجبور می‌شود پد یا تامپون زیادی استفاده کند (یا گاهی هر دو را با هم استفاده کند) یا لباس فرد نیز به خون آلوده می‌شود.
درد لگن، این درد ممکن است فقط نزدیک دوران قاعدگی ایجاد شود یا همیشه وجود داشته باشد.
درد هنگام مقاربت یا بعد از آن
درد یا احساس ناراحتی در زمان استفاده از سرویس بهداشتی
وجود خون در مدفوع یا ادرار
احساس خستگی همیشگی
در برخی از زنان، وجود اندومتریوز رحم مانع انجام فعالیت‌های روزمره شده و گاهی منجر به افسردگی می‌شود.

تشخیص
برای تشخیص اینکه آیا علائم موجود در اثر ابتلا به اندومتریوز ایجاد شده یا خیر، پزشک در ابتدا دو کار انجام می‌دهد که عبارتند از:
در مورد سوابق پزشکی و خانوادگی، علائم و دوران قاعدگی سوالاتی می‌پرسد.
لگن را معاینه می‌کند. معمولا در معاینه لگن، واژن و مقعد نیز معاینه می شوند.
اگر معاینه‌ها، علائم و عوامل خطرساز همگی وجود اندومتریوز رحم را تایید کردند، پزشک قبل از تجویز داروهای دیگر، هورمون درمانی و داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAID) را برای بیمار تجویز می‌کند. اگر پس از چند ماه علائم بیماری بهبود یافت، پزشک از وجود اندومتریوز اطمینان حاصل می‌کند.

لاپاراسکوپی
لاپاراسکوپی یک روش جراحی است که برای تشخیص و درمان اندومتریوز استفاده می‌شود. اگر پزشک انجام لاپاراسکوپی را برای بیمار تجویز کند، به این معنی است که قصد دارد ضایعه‌ها و بافت‌های زخم را یافته و آنها را بردارد. اما همیشه نیاز به لاپاراسکوپی نیست. معمولا لاپاراسکوپی زمانی انجام می‌شود که فرد بخاطر ناباروری به درمان سریع و احتمالا جراحی نیاز دارد، یا زمانی که روش‌های درمانی دیگر باعث کاهش درد و درمان ناباروری نشده‌اند.

آزمایش‌های مورد نیاز برای یافتن کیست‌های تخمدان یا مشکلات دیگر
اگر پزشک در حین معاینه لگن متوجه وجود توده غیر عادی شود، ممکن است بیمار کیست تخمدان (اندومتریومای تخمدان) یا مشکل دیگری داشته باشد. در صورت وجود کیست تخمدان، بیمار نیاز به سونوگرافی ترانس واژینال، سی تی اسکن یا ام آر آی خواهد داشت.

درمان آندومتریوز
داروهای ضد درد
بیماران می‌توانند از داروهای ضد دردی که بدون نسخه به فروش می‌رسند، مانند ایبوپروفن و ناپروکسن استفاده کنند اما این داروها همیشه موثر نیستند.
هورمون درمانی
گاهی مصرف هورمون‌های مکمل باعث کاهش درد شده و از پیشرفت درد جلوگیری می‌کنند. این درمان آندومتریوز به بدن کمک می‌کند تا تغییرات ماهیانه هورمون‌ها که باعث رشد بافت در افراد مبتلا به اندومتریوز می‌شود را تنظیم و تعدیل کند.

جلوگیری از بارداری با استفاده از داروهای هورمونی
روش جلوگیری از بارداری با استفاده از داروهای هورمونی، از رشد ماهیانه بافت اندومتری جلوگیری کرده و مانع بارداری می‌شود. قرص‌ها، پچ‌ها و حلقه‌های واژینال ضد بارداری می‌توانند درد ناشی از اندومتریوز را کاهش داده یا حتی در مواردی کاملا درد را برطرف کنند. تزریق مدروکسی پروژسترون (دپوپرورا) نیز برای متوقف کردن قاعدگی موثر است. مدروکسی پروژسترون رشد سلول‌های اندومتری را متوقف ساخته و درد و دیگر علائم را کاهش می‌دهد. اما به دلیل عوارضی همچون پوکی استخوان، افزایش وزن، و در برخی موارد افزایش احتمال افسردگی، استفاده از این روش به عنوان اولین روش درمان آندومتریوز توصیه نمی‌شود.
آگونیست‌هایGnRH
زنان آگونیست‌ها و آنتاگونیست‌های هورمون آزاد کننده‌ی گنادوتروپین (GnRH) را مصرف می‌کنند تا تولید استروژن‌های محرک تخمدان را متوقف کند. استروژن هورمونی است که مسئول ایجاد ویژگی‌های جنسی زنانه است. این روش مانع قاعدگی و باعث یائسگی می‌شود و عوارضی همچون خشکی واژن و گر گرفتگی دارد. مصرف همزمان مقدار کمی استروژن و پروژسترون می‌تواند بروز عوارضی مانند خشکی واژن و گر گرفتگی را کاهش داده یا از ایجاد چنین عوارضی جلوگیری کند.
دانازول
دانازول داروی دیگری است که برای متوقف کردن قاعدگی و کاهش علائم استفاده می‌شود. ممکن است در حین مصرف دانازول نیز بیماری به پیشرفت خود ادامه دهد. دانازول باعث ایجاد عوارضی از جمله ایجاد جوش و نابجارویی مو، یعنی رویش غیرطبیعی مو در صورت و بدن زنان می‌شود. اگر هورمون درمانی موثر نباشد یا اگر تومورها در حال تاثیرگذاری بر اندام‌های دیگر باشند، بیمار باید جراحی شود. در جراحی، تومورها و بافت‌های زخمی اندومتری برداشته می‌شوند.
لاپاراسکوپی
لاپاراسکوپی (ورود یک تلسکوپ باریک نوری به داخل حفره شکمی) عملی است که در آن با برداشت (برش) یا سوزاندن (گرما درمانی) تکه‌ها ، کیست‌ها، گره‌ها و چسبندگی‌ها، علائم بیماری اندومتریوز کاهش یافته و باروری ایجاد می‌شود. لاپاراسکوپی درد را بهبود بخشیده و احتمال باروری فرد را افزایش می‌دهد.
لاپاراتومی
لاپاراتومی (عمل باز که نیاز به ایجاد شکاف بزرگی در شکم دارد) جراحی مهمی است که برای افراد مبتلا به اندومتریوز شدید انجام می‌شود. همچنین ممکن است به دلیل جراحی شکم در گذشته نیز انجام شود و این یعنی لاپاروسکوپی گزینه مناسبی برای درمان این موارد نیست.
هیسترکتومی
در مواردی که بیماری آندومتریوز شدید باشد، پزشک انجام هیسترکتومی (برداشت رحم) و اوفورکتومی (برداشت تخمدان) را پیشنهاد می‌کند. جراحی هیسترکتومی باعث یائسگی زودرس می‌شود. هیسترکتومی تنها زمانی انجام می‌شود که فرد قصد بارداری نداشته و درمان‌های دیگر برای او مفید نبوده باشند.