سندرم آسپرگر در کودکان، علائم و نحوه درمان

شاید برای شما هم پیش آمده باشد که در مراودات روزانه و یا بین دوستان و همکلاسی ها و یا همکاران خود با افرادی مواجه شده باشید که زود کلافه می‌شوند، توانایی کمی در برقراری ارتباط اجتماعی دارند، از آدم‌ها فرار می کنند و حضور دیگران بیش از هر چیز آنها را آزار می دهد، به شکل وسواسی به یک موضوع خاص بیش از اندازه اهمیت می دهند. آیا تابحال به این مسئله فکر کرده اید که چرا این افراد اینگونه رفتار می کنند؟ حتی ممکن است این علائم را در نزدیکانتان ببینید و به همین دلیل علت یابی و به دنبال یافتن راه حل مناسب برای درمان مهمتر می روید. در این شرایط امکان تشخیص اختلال آسپرگر وجود دارد. تشخیص نهایی توسط متخصص صورت می گیرد. در این مطلب درباره آسپرگر، علل و درمان این بیماری اطلاعات بیشتری کسب می کنید.

آسپرگر چیست؟
سندرم آسپرگر یا اختلال آسپرگر نوعی اختلال زیستی- عصبی است که با تاخیر در انجام مهارت‌های حرکتی تظاهر می‌یابد. اولین بار در سال ۱۹۴۴ دکتر اتریشی به نام هانس آسپرگر با انتشار مقاله‌ای آن را توصیف کرد. این اختلال شکل خفیف اختلال اوتیسم(در خود ماندگی) است. این اختلال از سنین کودکی به وجود می آید و اگر زود درمان نشود، در تمام طول عمر فرد، پیامدهای منفی خود را به جای می گذارد.
در اختلال آسپرگر، فرد از برقراری ارتباط اجتماعی و داد و ستد با دیگران، ناتوان شده و به گونه ای نامتعارف، منزوی و گوشه گیر می شود. شخص مبتلا از حیث سایر کارکردهای روانی و شناختی، سالم است اما از نظر عاطفی، سرد بوده و از تعامل با دیگران ناتوان می باشد.
به طور معمول این اختلال در بین مردان، شایع تر از زنان است و درمان آن، در سنین اولیه ی کودکی امکان پذیر است و بیشتر از طریق رفتار درمانی مقدور است.

دلایل ابتلا به اختلال اسپرگر
با وجود تحقیقات فراوان هنوز علت خاصی برای ایجاد سندرم اسپرگر مشخص نشده است. اگر چه محققان علت‌های ژنتیکی را در بروز آن نیز در کنار عوامل متعدد دیگر موثر می‌دانند اما به طور صد درصد نمی‌توانند صرفا به نقش ژن به عنوان علت اصلی این اختلال اشاره کنند. عوامل متعددی در ایجاد سندرم اسپرگر موثر هستند عواملی چون مشکلات دوران بارداری، عوامل محیطی چون آلودگی هوا نیز به عنوان عوامل احتمالی موثر مطرح شده‌اند. سال‌ها بحث‌های بسیاری در زمینه تاثیر عوامل دیگر چون واکسن، رژیم غذایی، فلوراید موجود در آب نوشیدنی، آنتی‌بیوتیک‌ها، مطرح شده به ویژه ذهن بسیاری از والدین دارای کودکان با سندرم اوتیسم و اسپرگر را به خود مشغول کرده است، در حالی که هنوز به لحاظ علمی ثابت نشده و یا بهتر بگوییم تاثیر این عوامل در این سندرم اسپرگر رد شده است.
محققان بعد از انجام آزمایش های مختلف احتمال داده اند که اگر به مغز نوزاد ضمن تولد آسیب وارد شود، نوزاد مبتلا به اختلال آسپرگر خواهد شد. آسپرگر می تواند ناشی از دشواری های شرایط زایمان نیز باشد. با مشخص نشدن علت اصلی اختلال آسپرگر هنوز هیچ راه حل خاصی جهت پیشگیری از این اختلال یافت نشده است

علائم اختلال آسپرگر
در ابتدا باید بدانیم که نمودهای بیرونی سندرم آسپرگر در افراد مختلف متفاوت است. راه و روشی که هر فرد برای درک دنیای اطراف و حل مشکلاتش در پیش می گیرد، باعث این تفاوت می شود. به علاوه علائم سندرم آسپرگر در کودکان و بزرگسالان فرق دارد. برای اطلاع از راه های شناسایی اوتیسم و اختلالات طیف اوتیسم کلیک کنید.

علائم آسپرگر در کودکان
کودکان مبتلا به آسپرگر مدام جیغ می کشند. ممکن است اطرافیان خود را بزنند و به آن ها آسیب جدی وارد کنند و در آن لحظات نسبت به احساسات اطرافیانشان کاملا بی توجه باشند.
این کودکان سر مسائل بسیار پیش پا افتاده مدام جر و بحث می کنند. وقتی به یک موضوع علاقه مند می شوند آنقدر سرگرمش می شوند که به طور کلی ارتباطشان با دنیای بیرون قطع می شود در این حالت اگر صدایشان کنید پاسخی دریافت نخواهید کرد. به دلیل این ویژگی ها این کودکان به ندرت می توانند دوستی برای خود دست و پا کنند.

علائم آسپرگر در بزرگسالان
شواهدی وجود دارد که نشان می دهد درصدی از کودکان دارای آسپرگر با افزایش سن کمی بهبود می یابند. اما این به نوعی ریسک محسوب می شود و نمی توانیم علائم را نادیده بگیریم. بنابراین اگر این علائم در سنین کم تشخیص داده نشوند و درجهت کنترل و بهبود آن ها تلاشی صورت نگیرد، متاسفانه این اختلال در تمام عمر همنشین فرد باقی می ماند و او را آزار می دهد.
بزرگسالان دارای آسپرگر علاقمند به پیروی از هنجارهای اجتماعی نیستند، دایره دوستانشان بسیار کوچک است و ترجیح آن ها به انزواطلبی است. ضمن اینکه فاقد مهارت های اجتماعی لازم جهت ارتباط نیز هستند. این افراد تا پایان عمر معمولا تنها زندگی می کنند و به مرور دچار کم توانی حرکتی می شوند. اختلال حرکتی در انجام امور ساده مانند راه رفتن یا دویدن مشخص نیست، اما در حرکات کمی پیچیده تر مثل؛ دوچرخه سواری یا توپ بازی خودش را نشان می دهد. این افراد ممکن است به همین دلیل از طرف اجتماع به لحاظ فیزیکی آسیب فراوانی ببینند. مبتلایان به آسپرگر در برابر استرس حساسیت بیش از اندازه دارند. طول عمرشان کوتاه است و در شرایط سخت بیش از حد افسرده و خشمگین می شوند.
برخی از علایم شایع در اختلال اسپرگر به شرح زیر است:
- تاخیر در تکلم و محدودیت در بکار بردن کلمات
- عدم تماس چشمی و یا تماس چشمی کم با والدین و اطرافیان
- حساسیت نسبت به صدا و سایر مشکلات حسی: این کودکان به شدت نسبت به صدا حساس هستند و این حساسیت در برخی از کودکان شامل دردهای فیزیکی، حساسیت به لمس، بو، طعم و مزه هم می‌شود.
- معمولا کلمات را طوطی وار تکرار می‌کنند تا اینکه از خودشان جمله‌ای بسازند.
- کمبود تمرکز و دقت
- ناتوانی در پیش‌بینی رفتار، این کودکان معمولا مشکلاتی در زمینه درک و فهم(علت و معلول) دارند و پاسخ‌های عاطفی‌شان مانند افراد دیگر نیست.
- گاهی اوقات برخی از رفتارهای کودکان اسپرگر ناشی از خشم نیست و بخشی از طبیعت و یا واکنش‌های عادی آنها محسوب می‌شود در حالی که افراد دیگر آنها را به اشتباه خشم و پرخاشگری تعبیر می‌کنند.
- ناتوانی در درک استعاره و مثال‌ها؛ کودکان اسپرگر قادر به درک جوک، طعنه، طنز، استنباط نیستند.
- مشکل در بروز احساسات و عواطف؛ راه رفتن در اتاق و یا ایستادن و با صدای بلند فریاد‌زدن، تکان‌دادن دست‌ها.
- عدم تمایل به تعامل اجتماعی
- کودکان اسپرگر به تاریخ، جغرافیا، نقشه، جانور شناسی و جمع آوری اشیا ء علاقمند هستند و برعکس به ریاضیات علاقه چندانی ندارند.
- معمولا مشکلاتی در مهارت‌های حرکتی ریز دارند مانند بستن دکمه‌ها و بند کفش، از طرفی حافظه خوبی برای اطلاعات دارند و واژگان لغات خوبی دارند که گاهی آوقات از هوش متوسط آنها بالاتر است.( البته در کودکان اسپرگر متفاوت است).

درمان سندرم آسپرگر
درمان‌گر درصورت تشخیص دقیق می‌تواند درک بهتری از چالش‌هایی که بیمار با آنها روبه‌روست، پیدا کند و بیمار نیز در این‌ صورت شانس بیشتری برای بهبود خواهد داشت.
رمان‌های مختلفی وجود دارند که فرد را برای تعاملات اجتماعی و مبارزه با اضطراب آماده می‌کنند و به او یاد می‌دهند که از انزوای اجتماعی بیرون بیاید. برخی از این درمان‌ها عبارت‌اند از:
آموزش مهارت‌های تحصیلی و آکادمیک:
درمان‌های کمک‌آموزشی می‌توانند برای کودکانی که مبتلا به سندرم آسپرگر تشخیص داده می‌شوند، بسیار مفید باشند. در این نوع درمان مهارت‌هایی ازجمله سازمان‌دهی یادداشت‌ها، مدیریت اهداف تکالیف و سایر نیازهای خاص یادگیری به کودک آموزش داده می‌شوند. اغلب کودکان مبتلا به سندرم آسپرگر می‌توانند با دانش‌آموزان مدارس عادی ادغام شوند.
آموزش مهارت های اجتماعی:
مبتلایان به سندرم آسپرگر درنتیجه‌ی آموزش مهارت‌های اجتماعی یاد می‌گیرند که تعاملات‌شان با دیگران را از طریق درک نشانه‌های اجتماعی و بروز واکنش مناسب بهبود ببخشند.
آموزش مهارت های ارتباطی: مبتلایان به سندرم آسپرگر به‌ کمک گفتار درمانی و آموزش‌های زبانی خاص برای مثال یاد می‌گیرند که چطور مکالمه‌ با دیگران را آغاز و ادامه دهند. فرد در این‌ دسته از آموزش‌ها همچنین یاد می‌گیرد که لحن صدا هنگام سؤال‌پرسیدن، تأییدکردن، ابراز مخالفت یا فرمان‌دادن چگونه باید باشد. از دیگر آموزش‌های مرتبط می‌توان به چگونگی تفسیر نشانه‌های کلامی و غیرکلامی و نحوه‌ی پاسخ صحیح به این نشانه‌ها اشاره کرد.
رفتار درمانی شناختی (CBT):
مبتلایان به سندرم آسپرگر از طریق رفتار درمانی شناختی یاد می‌گیرند که احساسات‌شان را کنترل کنند و از علایق وسواسی و روتین‌های تکرارشونده‌ بکاهند.
تغییر و اصلاح رفتار:
تغییر و اصلاح رفتار شامل استراتژی‌هایی است که موجب تقویت رفتارهای مثبت و کاهش رفتارهای بیهوده می‌شود.
کار درمانی و فیزیوتراپی:
کار درمانی و فیزیوتراپی در مبتلایان به سندرم آسپرگر موجب بهبود مشکلات یکپارچگی حسی و تقویت هماهنگی‌های حرکتی می‌شود.
دارو درمانی:
هیج دارویی برای سندرم آسپرگر وجود ندارد، اما ممکن است برخی داروهای خاص برای رفع علائم و درمان اضطراب تجویز شوند.
طب جایگزین:
برخی مطالعات نشان داده‌اند که رژیم های غذایی سالم خاصی ازجمله رژیم‌های فاقد گلوتن و مکمل‌های ویتامین می‌توانند در درمان سندرم آسپرگر مفید باشند.
شواهد روایی حاکی از آن‌اند که مصرف منظم روغن ماهی در کمک به رفع اضطراب و برخی مشکلات شناختی مؤثرست. همچنین پژوهشگران با مروری بر مطالعات انجام‌شده در زمینه‌ی درمان‌های جایگزین برای سندرم آسپرگر دریافتند که براساس شواهد روایی گویا موسیقی درمانی، درمان یگپارچگی حسی، طب سوزنی و ماساژ درمانی نیز تاحدودی مؤثرند. با این‌ حال پژوهشگران تأکید دارند که هنوز شواهد قطعی و محکمی که اثرگذاری طب جایگزین و مکمل در درمان سندرم آسپرگر را ثابت کند، در دست نیست.

وظیفه والدین در قبال فرزند مبتلا چیست؟
در وهله اول پذیرش این افراد به همان گونه ای که خلق شده اند می تواند تا حد بسیار زیادی باعث احساس امنیت و آرامش آنان شود. اگر بیمار و اطرافیانش متوجه اختلال او هستند و در جهت درمانش کوشش می کنند شما نیز در همین راستا با آنان پیش بروید. اما اگر تشخیص دادید که بیمار و اطرافیانش متوجه اختلال او نیستند با احترام و احتیاط آنان را به یک متخصص ارجاع دهید.
فرد مبتلا به این اختلال در گذر زمان با نقاط قوت و ضعف خود بیشتر و عمیق تر آشنا می شود و تحت تاثیر آموزش صحیح و کسب تجربه می تواند بهبود یابد. آموزش می تواند از زمان طفولیت توسط والدین شروع شود و تا محیط های اجتماعی دیگر نیز ادامه یابد. ضمن اینکه مداخلات دارویی نیز می تواند موثر باشد. در هر صورت روند بهبود زیر نظر یک متخصص امن ترین روش است. والدین کودکان آسپرگر مانند والدین کودکان اوتیسم باید از نحوه برخورد صحیح با این کودکان آشنا باشند.