عمل برداشتن رحم، چه زمانی انجام می شود؟

هیسترکتومی یا عمل جراحی برداشتن رحم یکی از روش های درمانی رایج برای درمان بیماری های دستگاه تولید مثل از طریق برداشتن رحم و برخی ارگان های همراه، به صورت کلی یا قسمتی از آن است.
شاید در برخی موارد لازم باشد علاوه بر رحم، گردنه رحم، لوله های فالوپ، تخمدان ها و سایر اندامهای اطراف نیز برداشته شود. هیسترکتومی عمل جراحی وسیعی است که می تواند به عدم تعادل هورمونی بیانجامد و یا سلامت کلی فرد را تحت تاثیر قرار دهد. از این رو می توان گفت در کنار مزایا، خطراتی نیز به همراه دارد.

عمل برداشتن رحم یا هیسترکتومی چه زمانی انجام می شود؟
هیسترکتومی معمولا در شرایطی صورت می گیرد که استفاده از سایر روش های درمانی مؤثر واقع نمی شوند. هیسترکتومی در درمان بیماری های زیر کاربرد دارد:
1- هیسترکتومی یرای درمان فیبروئیدها
فیبروئید یا فیبروم تومورهای خوش خیمی هستند که در رحم یا اطراف آن رشد می کنند. این تومورها از بافت های عضلانی و فیبری ساخته شده اند و از نظر اندازه با یکدیگر تفاوت دارند. فیبروم می تواند منجر به قاعدگی های دردناک و شدید، درد مداوم لگن، تکرر ادرار، یبوست و بروز ناراحتی در طول رابطه جنسی گردد. اگر خانمی تمایل به فرزندآوری نداشته باشد می تواند با استفاده از هیسترکتومی به رشد تومور پایان داد.
2- هیسترکتومی برای درمان آندومتریوز
آندومتریوز به معنی رشد بافت رحم به سوی خارج از آن مانند تخمدان، مثانه، لوله فالوپ یا رکتوم (راست روده) است. اگر این بافت ها مسیر های موجود را مسدود کنند، منجر به التهاب، درد، قاعدگی نامنظم و حتی ناباروری خواهد شد. هیسترکتومی برای برداشتن این بافت ها و در شرایطی مورد استفاده قرار می گیرد که روش های درمان غیر تهاجمی پاسخگو نبوده و یا فرد قصد فرزندآوری نداشته باشد.
3- هیسترکتومی برای درمان آدنومیوز
آدنومیوز زمانی اتفاق می افتد که بافت آندومتر دیواره رحم به سمت دیواره ماهیچه ای رحم رشد می کند و با قاعدگی شدیدا دردناک همراه است. در بانوان یائسه یا در شرف یائسگی هیسترکتومی تنها در صورتی انجام می شود که سایر راه های درمانی موثر نباشد.
4- هیسترکتومی برای درمان قاعدگی شدید
برخی بانوان در دوران قاعدگی خونریزی شدید دارند و میزان قابل توجهی خون از دست می دهند که موجب گرفتگی و درد معده خواهد شد. اگرچه فیبروئیدها یکی از دلایل خونریزی شدید در دوران قاعدگی به شمار می آیند، اما معمولا علت خاصی برای آن نمی توان پیدا کرد. در مواردی که خونریزی قاعدگی زندگی فرد را به شدت تحت تاثیر قرار دهد و قصد فرزندآوری نداشته باشد و یا سایر گزینه های درمانی جواب ندهند، می توان از هیسترکتومی برای درمان آن استفاده کرد.
5- هیسترکتومی برای درمان افتادگی واژن
از آنجا که بعد از زایمان معمولاً بافت های و رباط های نگهدارنده رحم در اثر فشارهای ناشی از زایمان ضعیف می شوند، افتادگی رحم رخ می دهد، به این معنی که ساختار رحم از موقعیت اصلی خود خارج می شود. افتادگی رحم با علائمی چون درد پشت، احساس خارج شدن چیزی از واژن، بی اختیاری ادرار و مشکلات حین رابطه جنسی همراه است. اگر بافت های نگهدارنده خیلی ضعیف شده و فرد قصد فرزندآوری نداشته باشد، می توان برای درمان عمل افتادگی واژن، هیسترکتومی را انجام داد.
6- هیسترکتومی برای جلوگیری از پیشرفت سرطان های مرتبط با رحم و تخمدان
اگر سرطان بر روی هر یک از ساختارهای زیر تأثیر گذاشته و یا به مرحله پیشرفته رسیده باشد، هیسترکتومی توصیه می شود:
- سرطان گردن رحم
- سرطان تخمدان ها
- سرطان لوله های فالوپ
- سرطان رحم
7- هیسترکتومی برای درمان بیماری التهابی لگن
این شرایط به علت عفونت باکتریایی دستگاه تولید مثل بانوان رخ می دهد. در مراحل اولیه، با کمک آنتی بیوتیک قابل درمان است. اما اگر عفونت گسترش یابد، می تواند منجر به درد و آسیب طولانی مدت شود. در این موارد، هیسترکتومی توصیه می گردد.

انواع روش های عمل برداشتن رحم یا هیسترکتومی
هیسترکتومی انواع مختلفی دارد و به روش های متفاوتی انجام می شود.
تصمیم گیری در مورد روش هیسترکتومی، بسته به وضعیت بیمار و اینکه رحم و بافت های اطراف آن تا چه اندازه باید برداشته شوند و تا چه اندازه پزشک سعی در حفظ بافت های بدن دارد، صورت می گیرد.
انواع اصلی هیسترکتومی عبارتند از:
- هیسترکتومی کامل: شایعترین روش هیسترکتومی است و طی آن کل رحم و گردنه رحم برداشته می شود.
- هیسترکتومی نیمه کامل: در نوع نیمه کامل، بخش اصلی بدنه رحم برداشته می شود اما گردنه رحم در جای خود باقی می ماند.
- هیسترکتومی کامل با قطع دو طرفه لوله فالوپ و تخمدان ها: در این نوع هیسترکتومی، رحم، گردن رحم، لوله های فالوپ و تخمدان ها برداشته می شوند.
- هیسترکتومی گسترده (رادیکال): در این عمل جراحی، رحم، گردنه رحم، لوله های فالوپ و تخمدان، و همچنین بخشی از واژن، بافت چربی و غدد لنفاوی برداشته می شود.
روش های متفاوت برای انجام عمل برداشتن رحم یا هیسترکتومی در ادامه شرح داده شده است.
۱- هیسترکتومی شکمی
هیسترکتومی شکمی زمانی است که کل دستگاه تولید مثل باید برداشته شود، دراین روش یک شکاف عرضی در دیواره شکم، بالای استخوان خاصره تقریبا به اندازه برش سزارین ایجاد می گردد و به این ترتیب امکان دسترسی به کل دستگاه تولید مثل فراهم می آید. طول درمان در هیسترکتومی شکمی 4 تا 6 هفته برآورد می شود زیرا زخم ایجاد شده در دیواره شکم برای بهبودی کامل به این بازه زمانی نیاز دارد.
۲- هیسترکتومی واژینال
در هیسترکتومی واژینال، تمامی فرایند عمل از طریق کانال واژن انجام می گیرد و رحم نیز از طریق برشی که در انتهای فوقانی کانال واژینال ایجاد می شود، خارج می گردد. این روش نسبت به جراحی باز که پیشتر توضیح دادیم، خطرات و عوارض کمتری دارد، احتمال بروز عفونت در آن کمتر و زمان بستری و نقاهت نیز در آن کوتاهتر است.
۳- هیسترکتومی لاپاروسکوپی
هیسترکتومی واژینال با استفاده از دستگاه لاپاروسکوپ رویکردی است که در آن برش های کوچک در شکم ایجاد شده و از طریق آن می توان ابزارهای لاپاروسکوپی را برای مشاهده اندام های داخلی وارد بدن کرد. در گذشته این نوع جراحی با نام عمل جراحی کلید سوراخ یا جراحی کم تهاجم معروف بوده است زیرا در آن اندازه برش کوچکتر و خطر ابتلا به آسیب های بعد از عمل نسبت به جراحی شکمی کمتر بوده و نیز با سرعت بیشتری بهبود می یابد.
هیسترکتومی واژینال با کمک لاپاروسکوپی نسبت به روش واژینال، به جراح امکان می دهد تا معاینه دقیق تری به عمل آورده و جراحی پیچیده تری انجام دهد. این روش با فرایندهای لاپاروسکوپی آغاز می شود و با برداشتن رحم از طریق کانال واژینال به پایان می رسد. رویکردی جدیدتر در زمینه هیسترکتومی، هیسترکتومی فوق گردنی با کمک لاپراسکوپی است، در این روش که اختصاراً (ال ای اس اچ) خوانده می شود، برای برش رحم به صورت قطعاتی که بتوان آن را از سوراخ لاپراسکوپی ایجاد شده در شکم خارج کرد، از دستگاه مورسلاتور استفاده می شود.
مورسلاتور (دستگاه خرد کن) ابزار پیشرفته و خاصی است که در داخل شکم برای خارج کردن تکه ها از همان سوراخ هایی که برای ابزار ها تعبیه می شود، مورد استفاده قرار می گیرد. مورسلاتورها ساختار ویژه ای دارند و در حقیقت مانند مته های برقی بسیار ظریفی عمل می کنند که با تیغه های استوانه ای موجود در نوک خود اقدام به برش بدن بیمار می کند. زمانی که این دستگاه از طریق حفره بسیار باریک ایجاد شده وارد بدن شد و به منطقه مورد نظر رسید، با استفاده از چنگک های تعبیه شده درون خود بخش مورد نظر از داخل بدن را گرفته و آن را خرد می کند سپس در همان داخل بدن اقدام به مکیدن تکه های خرد شده خواهد کرد. به این ترتیب رحم بدون برداشتن گردنه رحم، برداشته می شود.