مصرف دارو در بارداری، اجازه هست؟

مصرف دارو در بارداری از مسائلی است که باید دقت کافی در مورد آن اعمال شود تا سلامت مادر و فرزندش به خطر نیوفتد. بارداری دوران حساسی است که بروز چالش‌هایی در این دوران مادر را مجبور به مصرف دارو می‌کند. این چالش‌‌ها می‌توانند مشکلات جسمانی و یا افسردگی و اضطراب باشند. برخی به صورت خودسرانه داروهایی را مصرف می‌کنند که از عوارض آن‌ها بر خود و جنین، آگاهی ندارند. هر آنچه که مادر باردار مصرف می‌کند از طریق بند ناف وارد بدن جنین می‌شود و رشد و نموی او را تحت تأثیر قرار می‌دهد. آگاهی از انواع داروهای مجاز و غیر مجاز در دوران بارداری شما را جهت پیشگیری از عوارض و آسیب‌های آن‌ها و گذراندن بارداری سالم یاری می‌دهد.

مصرف دارو در بارداری
با وجود اینکه پزشکان مصرف داروها، مخصوصا داروهای مسکن را در دوران بارداری توصیه نمی‌کنند، اما گاهی شرایط آنقدر ناگوار می‌شود که مادران باردار مجبور به استفاده از انواع داروهای مسکن می‌شوند. البته برخی از داروها ضرر چندانی ندارند و شما می‌توانید در دوران بارداری از آن‌ها استفاده کنید، اما برخی از آن‌ها برای مادر و جنین آسیب‌زا هستند. در ادامه داروهای مجاز و غیرمجاز در دوران بارداری را معرفی کرده‌ایم تا به واسطه‌ی آن‌ها از عوارض داروها باخبر شوید و از سلامت خود و فرزندتان محافظت کنید. در این زمینه می‌توانید مقاله‌ی بایدها و نبایدهای دوران بارداری را مطالعه کنید.

طبقه بندی داروها در دوران بارداری
به صورت کلی مصرف داروها در دوران بارداری به ۶ دسته تقسیم می‌شوند و هرکدام از آن‌ها تاثیرات مختلفی بر بدن مادر باردار می‌گذارد. در ادامه هر طبقه را به صورت جداگانه بررسی می‌کنیم. داروهایی که در دسته‌ی A قرار دارند کمترین خطر را برای مادر و جنین به همراه دارند. همچنین داروهایی که در دسته‌ی X قرار دارند بیشترین آسیب را در دوران بارداری وارد می‌کنند.
داروهای گروه A
داروهایی که در این دسته قرار دارند، داروهای مجاز هستند و در سه ماه اول بارداری خطری برای جنین ندارند. داروهایی مثل فروس سولفات، کلسیم فورت جوشان، لووتیروکسین، مولتی ویتامین مینرال، ویتامین B و ویتامین B۶ از جمله داروهای این طبقه محسوب می‌شوند.
داروهای گروه B
طبق آزمایشاتی که روی حیوانات باردار انجام شده است این داروها تاثیر منفی بر روی جنین نمی‌گذارند. هرچند مطالعات کافی برای تاثیر این دارو بر زنان باردار صورت نگرفته است و نمی‌توان در رابطه با تاثیر آن نظر قطعی داد. داروهایی مثل آموکسی سیلین، آریترومایسین، ایبوپروفن، پنی‌ سیلیسن، تتراسایکلین موضعی، دکسترومتورفان و ... از جمله داروهایی هستند که در این دسته قرار می‌گیرند و برای مصرف آن‌ها حتما باید تحت نظارت پزشک قرار بگیرید.
داروهای گروه C
این گروه از داروها نیز همانند داروهای گروه B تأثیرات نامشخصی دارند و آزمایشات زیادی روی زنان در سه ماهه اول بارداری انجام نگرفته است. تفاوت داروهای این گروه با داروهای گروه B در این است که داروهای این طبقه اثرات جانبی روی جنین دارند. داروهایی مثل استامینوفن کدئین، امگا ۳، امپرازول، بتامتازون، پروپرانولول، استامینوفن، ترامادول، پیروکسیکام و ... از جمله داروهایی هستند که در این طبقه جای می‌گیرند.
داروهای گروه D
داروهای این طبقه ممکن است خطراتی برای جنین داشته باشند ولی گاهی بنا به وضعیت وخیم مادر و جنین، پزشک تصمیم می‌گیرد این دارو را تجویز کند چرا که اثرات مصرف نکردن آن از عوارض بیشتر است. داروهایی مثل آسپرین، آ اس آ، آلپرازولام، ایمی پرامین، تتراسایکلین خوراکی و ... از جمله داروهای این گروه هستند.
داروهای گروه X
این گروه از داروها خطرناک ترین نوع داروها برای جنین هستند، و باعث ایجاد اختلالات، آسیب‌ها و نا بهنجاری‌هایی در جنین می‌شوند. به دلیل خطرات بالای این داروها، مصرف آن‌ها در دوران بارداری ممنوع است و تجویز نمی‌شود. از جمله داروهایی که در این گروه قرار می‌گیرند ارگوتامین سی، استروژن کونژوگه، ایزوترتینوئین، لفلونومید، تالیدومید، تامازپام، ترانکسامیک اسید، دانازول، وارفارین و ... هستند.

مصرف داروهای ضد افسردگی در دوران بارداری
داروهای ضد افسردگی بسیاری وجود دارد که هرکدام تاثیرات متفاوتی بر بدن می‌گذارند. در دوران بارداری بهتر است به جای استفاده از داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای، از داروهایی مثل نورتریپتیلین ، دزی پرامین ، آمی تریپتیلین و ایمی پرامین استفاده کرد. اما برای استفاده از داروهای آمی تریپتیلین و ایمی پرامین در دوران شیردهی هشدارهایی وجود دارد. تا جایی که امکان دارد نباید آن‌ها را در دوران بارداری استفاده کنید چرا که داروها از شیر مادر وارد بدن نوزاد می‌شوند.
مصرف فلوکستین در دوران بارداری و شیردهی توصیه نمی‌شود زیرا ممکن است باعث اختلال در تنفس نوزاد، سیانوزه شدن (تغییر رنگ پوست نوزاد) در زمان شیر خوردن و لرزش نوزاد شود. بنابراین برای مصرف این دارو حتما با پزشک خود مشورت کنید تا از عواقب آن در امان بمانید. همچنین مصرف داروی پاروکستین در دوران بارداری با خطر نقایص قلبی جنین همراه است و در سه ماهه سوم ، خطر ایجاد هیپرتنشن پایدار ریوی در نوزاد را افزایش می‌دهد. برای درمان افسردگی خود توصیه می‌شود به جای مصرف داروهای عوارض دار از مشاوره افسردگی استفاده کنید.

مصرف داروهای ضد اضطراب در بارداری
داروهای ضد اضطراب مانند بنزودیازپین‌ها ممکن است باعث ایجاد شکاف لب در جنین شوند ولی تاثیر این نوع از داروها روی کودک شیرخوار مشخص نیست. ممکن است داروهای ضد اضطراب تاثیرات نامطلوبی بر روی نوزاد داشته باشند. به همین خاطر از مصرف خودسرانه‌ی این داروها بپردازید.

مصرف داروهای ثابت کننده خلق در بارداری
داروهایی مثل لیتیوم ، والپروات و کاربامازپین تراتوژن ثابت کننده‌ی خلق هستند. مصرف لیتیوم در دوران بارداری باعث ایجاد دیابت بی‌مزه در جنین می‌شود و در دوران شیردهی نیز استفاده از این دارو توصیه نمی‌شود. استفاده از داروهای والپروات سدیم و کاربامازپین در دوران بارداری، باعث ایجاد نقایص لوله عصبی در جنین می‌شود. توجه داشته باشید که در صورت استفاده از این داروها باید در سه ماهه ی دوم بارداری سونوگرافی هدفمند و غربالگری انجام دهید. برخی از داروهای آرام بخش ایجاد وابستگی می‌کنند و اعتیاد آور هستند؛ در برخی موارد علائم اعتیاد در جنین نیز بروز پیدا می‌کنند.

نحوه‌ی تاثیر دارو بر جنین
جنین از راه بند ناف با بدن مادر در ارتباط است بنابراین هر آنچه که مادر مصرف می‌کند بر جنین تاثیر می‌گذارد. زمانی که مادر در دوران بارداری دارویی مصرف می‌کند، ذرات داروها که بسیار ریز هستند و از هر مانعی رد می‌شوند، با عبور از جفت وارد جریان خون نوزاد می‌شوند. میزان خطری که جنین را تهدید می‌کند به عواملی مثل نوع دارو، شرایط بارداری، دوز دارو، وضعیت جسمانی مادر و سن جنین بستگی دارد. برای مصرف هر دارویی در زمان بارداری لازم است تا با پزشک خود مشورت کنید تا بتوانید فرزند خود را از آسیب‌ها و عوارض مصون نگه دارید.

نکات مهم در رابطه با مصرف دارو در بارداری
قبل از مصرف هر نوع دارویی در دوران بارداری با پزشک خود مشورت کنید و هرگز دست به مصرف خود سرانه‌ی دارو نزنید. برخی داروها می‌توانند عوارض جبران‌ناپذیری بر جنین و مادر باردار داشته‌باشند. همچنین نباید از داروهای ترکیبی برای درمان علائم متعدد استفاده کنید، زیرا ممکن است داروها با یکدیگر سازگاری نداشته‌باشند و تداخلات دارویی باعث بدتر شدن شرایط شود. همچنین این نکته را در نظر داشته باشید که اگر پزشک برای شما دارویی تجویز کرده است، نسبت به عوارض آن درگیری ذهنی نداشته باشید. پزشک شما تمام جوانب را می‌سنجد و با توجه به شرایط شما و فرزندتان دارویی را تجویز می‌کند که منافع بیشتری نسبت به عوارض داشته‌باشند.
بسیاری از مردم گمان می‌کنند که تنها مصرف داروهای شیمیایی در دوران بارداری ضرر دارد و مصرف داروهای گیاهی آسیبی به جنین نمی‌رساند. برخی از داروهای گیاهی بسیار خطرناک‌ترند. مصرف داروهای گیاهی در دوران بارداری توصیه نمی‌شود. رزماری، جینسینگ، دارچین، فلفل، زعفران، کوهوش، کرم چوب و حتی روغن کرچک که برای درمان یبوست استفاده می‌شود، در دوران بارداری ممکن است باعث زایمان زودرس شود.