غذای جامد نوزاد، سن مناسب کی است؟

برای برخی از پدر و مادرها، دادن غذای جامد برای کودکان چالش‌ برانگیز است. چه زمانی برای شروع مناسب است؟ تا چه اندازه ای باید استفاده کنیم؟ ابتدا از کدام غذاها شروع کنیم؟ برای پاسخ این سوال ها با ما همراه شوید.

چه زمانی باید مواد غذایی جامد را به کودکم معرفی کنم؟
اگر وقت آن رسیده است که کودک خود را با استفاده از مواد غذایی جامد تغذیه کنید، ممکن است شروع این کار برای شما نیز امری گیج کننده باشد. مادران جوان نمیدانند که چه چیزهایی برای تغذیه چنین نوزادانی مناسب است.
در چنین مواردی، صرف‌نظر از انجام مشاوره با یک متخصص تغذیه، بهتر است خود مادر اطلاعات کاملی در مورد نمودار غذایی کودکان در هنگام شروع تغذیه با مواد غذایی جامد دریافت کند.
با این حال، ما معتقد هستیم که اصلاً لازم نیست که مادران بیتجربه در چنین مواردی دچار ترس وحشت شوند، زیرا در ادامه این مقاله از مجله دلگرم توصیه های عمومی لازم و نمودار غذایی کودکان برای شما ارائه شده است تا بتوانید آن را برای کودک خود، بر اساس سلیقه شخصی خود تنظیم کنید.

بچه های کوچک چه زمانی میتوانند مواد غذایی جامد را بخورند؟
طبق آئیننامه پزشکی آمریکا (AAP)، WHO و UNICEF، شیر مادر یا شیر خشک به سادگی میتواند تمام نیازهای نوزادان را در شش ماه اول زندگی به طور کامل برطرف میکند؛ بنابراین، مادران نباید تا زمانی که نوزاد آن‌ها چهار ماهگی خود را تمام نکرده است، هیچ نوع مواد غذایی جامد را به برنامه غذایی فرزند خود اضافه کنند.
با این حال، لازم است بدانید که تغذیه نوزادان با چنین مواد غذایی، با شروع چهار تا شش ماهگی او امری قابل قبول است. ولی در حالت نرمال، این کار باید از چهار، پنج، شش ماهگی یا حتی بعد از این دوران شروع گرد؛ مواد غذایی جامد نیز فقط باید در اندازه بسیار کمی در برنامه غذایی نوزادان گنجانده شده و تا چند هفته این روند افزایشی ادامه یابد.
در واقع، شما میخواهید روند تغذیه فرزند خود را در کنار شیر مادر یا شیر خشک، با مصرف مواد غذایی جامد تکمیل کنید؛ بنابراین نباید این نوع مواد غذایی را به طور کامل جایگزین شیر مادر بکنید. علاوه بر این موارد، در ابتدای کار، حس کودک نسبت به مواد غذایی مختلف باید توسط مادر او بررسی شده و غذاهای بچه با توجه به ذائقه شخصی او طعم دار گردد.

مادران چگونه میفهمند که کودک آن‌ها آماده مصرف مواد غذایی جامد است؟
طبق نظر پزشکان متخصص اطفال هیچ سن استانداردی برای آماده شدن بدن نوزادان جهت استفاده از مواد غذایی جامد وجود ندارد.
بعضی از این کودکان به نظر میرسد که در چهار ماهگی خود آماده دریافت این نوع مواد غذایی هستند؛ در حالی که برخی دیگر ممکن است چند ماه بعد نیز آماده تغذیه با مواد غذایی جامد نباشند.
با این حال، مادران جوان میتوانند از نشانههای کوچکی برای به دست آوردن زمان مناسب تغذیه فرزند خود با مواد غذایی جامد استفاده کنند. رایجترین این علائم عبارتند از:
- کودک، رفلکس محرک زبان خود را از دست میدهد. در واقع، محرک زبان کودک یک رفلکس طبیعی است که مانع از ماندن مواد خارجی در داخل دهان او میشود. هنگامی که یک ماده غذایی ناآشنا در دهان نوزاد قرار میگیرد، این حالت به طور خودکار، آن ماده غذایی از بین میبرد.
- معمولاً، حالت رفلکس تقریباً بین سه تا چهار ماهگی نوزادان از بین میرود؛ اما در برخی از نوزادان این حالت برای مدت طولانی نیز فعال است. به یاد داشته باشید که تا وقتی که رفلکس زبان فرزند شما کاهش یابد، شما نمیتوانید مواد غذایی جامد را به برنامه غذایی او اضافه کنید.
- همچنین، در چنین شرایطی کودک میتواند نشانه هایی از پر بودن شکم خود را از طریق ارائه حرکاتی مانند برگرداندن سر از سمت نوک پستان یا شیشه شیر و بستن کامل دهان خود به مادر نشان دهد. این کار به شما کمک میکند تا او را به اندازه کافی تغذیه نموده و زمان قطع روند تغذیه او را ارزیابی کنید.
- جالب است بدانید که این کودکان میتوانند با نشستن، سر خود را در موقعیت صحیح نگه دارند. این نکته بسیار مهم است، زیرا نوزادانی که نمیتوانند بنشینند، مجبور به تغذیه با مواد جامد نیستند؛ شانس آن‌ها برای مواجه شدن با مشکل بلع و خفگی بسیار بالا است؛
- بنابراین، میتوان ادعا کرد که توانایی نشستن و کنترل نمودن سر در یک موقعیت مناسب، یکی دیگر از نشانه هایی است که میتواند بلوغ فیزیکی و آمادگی نوزادان برای خوردن مواد غذایی جامد را به مادران آن‌ها نشان دهد.
- علاوه بر این موارد، باید وزن نوزاد نسبت به زمان تولد او دو برابر شود. این مورد، نشانه بسیار آشکاری است که آمادگی کودک را برای مصرف مواد غذایی جامد، به غیر از شیر مادر یا شیر خشک نشان میدهد.
- با این حال، باید منتظر علائم بدن نوزاد خود باشید تا او چند نشانه دیگر را هم از خود بروز دهد، زیرا مشاهده تنها یک مورد نمیتواند معیار استفاده او از مواد غذایی جامد باشد.
- در کنار این علائم، تحولات دیگری نیز وجود دارد که به طور سنتی تصور میشود نشانه آمادگی کودک برای استفاده از مواد غذایی جامد است؛
- اما این موارد زیاد قابل اعتماد نیستند! کودک بعد از گذشت چند ماه از تولد خود مشتاق است تا مواد غذایی جامد را از مادر خود بگیرد. مادربزرگها این علامت را به عنوان یک نشانه برای آمادگی کودک جهت دریافت مواد غذایی جامد بیان میکنند؛
- اما نمیتوان تنها به این دلیل تکیه نموده و افزودن مواد غذایی جامد را برنامه غذایی نوزادان شروع کرد، زیرا کودک از حدود چهار تا شش ماهگی خود، به گرفتن هر شی‌ء اشتیاق نشان داده و همواره همه چیز را در دهان خود قرار میدهد.
- کودک در وسط خواب بیدار میشود. اگر چه بیدار شدن مکرر نوزادان میتواند علل مختلفی داشته باشد، اما ما حدس میزنیم که او گرسنه شده است. البته وجود دلایل دیگری مانند بیماری spurt رشد و teething نیز میتواند دلیل بیدار شدن فرزند شما از خواب طولانی مدت باشد.
- در نهایت، به خاطر بسپارید که اگر کودک شما هیچکدام از این نشانه ها را از خود بروز نداد، شما باید صبر کنید تا او به سن شش ماهگی خود برسد.

اگر مصرف مواد غذایی جامد زودتر آغاز شود چه اتفاقی میافتد؟
همانطور که قبلاً بیان شد، شش ماهگی زمان مناسبی برای شروع تغذیه نوزادان با مواد غذایی جامد است. اگر روند افزودن چنین مواد غذایی به برنامه روزانه نوزادی زود آغاز شده باشد، نوزاد ممکن است با دو مشکل جدی مواجه شود که عبارتند از:
بروز آلرژی در بدن نوزاد
لازم است بدانید که اگر مواد غذایی جامد در اوایل زندگی نوزادی، به برنامه غذایی او اضافه شود، کودک احتمالاً با خطر آلرژی غذایی، آسم، تب یونجه، اگزما و دیگر بیماریها مواجه شده و سلامت او به طور کامل به خطر میافتد.
افزایش نیاز بدن نوزاد به آهن
نوزادان در هنگام تولد، ذخایر آهن کافی دارند؛ اما این ذخایر به تدریج از زمان تولد او تا ماههای ۶ تا ۸ بعد از تولد کاهش مییابد. اگر میزان مواد غذایی جامد در برنامه روزانه نوزادان کوچک افزایش یابد، احتمال مبتلا شدن این نوزادان به کمبود آهن بیشتر خواهد شد.
این گفته اسطورهای بیش نیست که اگر نوزادی مصرف مواد غذایی جامد را زودتر از 6 ماهگی خود شروع کند، احتمالاً در جویدن و بلع غذا دچار مشکل خواهد شد.
بر اساس این توضیحات، اگر بچهای در هشت ماهگی و در زمان آماده شدن برای مصرف مواد غذایی جامد دچار مشکل شده و از مصرف آن‌ها خودداری کند، والدین باید علت این موضوع را بررسی نموده و هر گونه مشکلات فرزند خود را در مورد مصرف مواد غذایی جامد از بین ببرند.
با این حال، اگر کودک شما در طول هشت ماهگی خود آمادگی لازم برای خوردن مواد غذایی جامد را نشان ندهد، زیاد نگران نشده و به فکر استفاده از روش تغذیه تازه برای افزایش اشتیاق او باشید.

وقتی کودکی آماده خوردن مواد غذایی جامد شد، روند تغذیه او باید چگونه شروع شود؟
وقتی کودک شما آمادگی لازم را جهت استفاده از مواد غذایی جامد، از خود نشان داد، باید دو نکته مهم را در نظر داشته باشید: نکته اول این است که انجام این تغییر در برنامه غذایی او باید به آرامی انجام گرفته و با دادن مواد غذایی ساده شروع شود. نکته دوم انتخاب نوع مواد غذایی است که یکی از وظایف مهم مادران به شمار میرود.

نمودار غذایی کودک باید بر اساس چه معیارهایی انتخاب شود؟
میوههایی مانند آووکادو، گلابی، موز، سیب شیرین، مواد غذایی پخته و صاف شده که دارای مواد مغذی ضروری برای بهبود روند رشد نوزادان هستند و روند هضم آن‌ها آسان میباشد، باید در اولویت قرار گیرند.
همچنین، سیب زمینی شیرین، لوبیا سبز و سبزیجات پخته و صاف شده که حاوی ویتامین A و C و آهن هستند، نیز باید با دقت و بدون از بین رفتن مواد مغذی ضروری، در برنامه غذایی نوزادان قرار گیرد.
علاوه بر این موارد، دانه گندم، برنج، جو سایر دانههای غلات که آلرژیزا نیستند، نیز میتوانند به همراه مواد غذایی مانند برنج قهوهای که فرایند هضم آسانی دارد، به برنامه روزانه نوزادان اضافه شود.

غذاهایی که در مرحله اول تغذیه نوزاد با مواد غذایی جامد باید به او داده شود، عبارتند از:
- غذایی که فقط با یک ماده غذایی تهیه شده و کاملاً خالص هستند.
- مواد غذایی که روند هضم آسانی دارند تا احتمال بروز هر گونه آلرژی غذایی در بدن کودکان به راحتی تحت نظر گرفته شود.
غذاهایی که در مرحله دوم تغذیه نوزاد با مواد غذایی جامد باید به او داده شود، عبارتند از:
- این نوع غذاها بیشتر شبیه غذاهای مرحله اول میباشد؛ فقط از یک نوع ماده غذایی به همراه ترکیبی از میوهها یا سبزیجات تهیه شده و پس از له شدن، به پوره تبدیل شده است.
غذاهایی که در مرحله سوم تغذیه نوزاد با مواد غذایی جامد باید به او داده شود، عبارتند از:
- مواد غذایی خرد شده که بیشتر بافت آن‌ها با فرایند خرد شدن از بین نرفته باشد.
- همچنین، غذای این کودکان باید شامل تکههای کوچکی از سبزی یا گوشت باشد، زیرا بچهها در این مرحله به سرعت غذا را جویده و میخورند.

حکم صبر کردن چهار روزه مادران در هنگام شروع تغذیه نوزادان با یک ماده غذایی جدید
به یاد داشته باشید که اگر میخواهید فرایند مصرف غذای جدیدی را برای کودک خود شروع کنید، بهتر است این غذا فقط با مواد غذایی اصلی تهیه شود. همچنین، شما باید تنها یک نوع غذا را در یک زمان خاص، به برنامه غذایی فرزند خود اضافه کنید.
در واقع، لازم است که مادران هر بار که غذای جدیدی را به برنامه روزانه فرزند کوچک خود ارائه میدهند، چهار روز صبر کنند تا اطمینان حاصل شود که بدن کودک به مواد غذایی موجود در آن حساسیت ندارد.
همچنین، اگر در خانواده خود سابقه ابتلا به آلرژی در مورد مصرف یک ماده غذایی خاص را دارید، تا زمانی که کودک شما به سن یک سالگی نرسیده است، از افزودن آن غذا به برنامه روزانه کودک خود صرف‌نظر کنید.
بعضی از پزشکان متخصص اطفال پیشنهاد میکنند که والدین کودکانی که در خانواده آن‌ها سابقه ابتلا به آلرژی غذایی مانند آلرژی به مصرف ماهی، تخم‌مرغ، گندم و بادام زمینی وجود دارد، باید بیش از یک سال صبر نموده و قبل از معرفی هر گونه مواد غذایی تازه به برنامه روزانه کودک خود با پزشک معالج او مشورت کنند.
با همه این توصیفات، زمانی که کودک به نه ماهگی خود میرسد، بیشتر مادران تغذیه او را با همه مواد غذایی جامد تکمیل کرده و از ایده های خود در مورد تهیه غذاهای مورد علاقه کودک استفاده میکنند
یادتان باشد که در چنین مواردی نیز مواد غذایی که آلرژیکی هستند، نباید مورد استفاده قرار گیرند. درست است که حکم صبر کردن چهار روزه در این مرحله ضروری نیست، اما شما باید در هنگام معرفی هر ماده غذایی جدید به برنامه روزانه فرزند خود مراقب باشید.

چگونه میتوان کودکان را با مواد غذایی جامد تغذیه کرد؟
افزودن مواد غذایی جامد به برنامه روزانه فرزند خود را با کمتر از نصف قاشق چایخوری شروع کنید؛ سعی کنید از این طریق واکنش بدن او را به تغذیه با هر ماده غذایی جامد جدید بررسی نمایید.
البته برخی از کودکان ممکن است در ابتدا مصرف یک نوع غذا را به طور کلی رد کنند، اما این مادر است که باید بهترین راه را برای تغذیه فرزند خود با هر ماده مغذی تشخیص دهد. جالب است بدانید که یک راه درست برای شروع تغذیه نوزادان با مواد غذایی جامد این است که در ابتدای کار، کودک را با شیر مادر یا شیر خشک تغذیه نموده؛
سپس نصف قاشق چایخوری از ماده غذایی جامد را به برنامه غذایی او اضافه کنید. در پایان نیز دوباره از شیر مادر یا شیر خشک استفاده کنید. این روند به شما کمک خواهد کرد تا کودکتان سریعاً مواد غذایی وارد شده به معده خود را هضم کند.
در نهایت، اندازه مواد غذایی جامد در برنامه روزانه کودکان باید به تدریج افزایش یابد. اگر کودک در هنگام دریافت مواد غذایی جامد گریه کرد یا از خوردن آن خسته شده باشد، یک بار دیگر برنامه تغذیه او را با شیر مادر یا شیر خشک، مانند قبل، از سر گرفته و برای دادن مواد غذایی جامد به او مجدداً تلاش کنید.
یادتان باشد که زمان و روند معرفی نمودن مواد غذایی جامد به برنامه روزانه هر کودکی متفاوت از سایر همسالان او است؛ بنابراین، در صورت مشاهده آمادگی لازم، مواد غذایی جامد را به برنامه غذایی کودک خود اضافه کنید.
غذای کودک باید با مراحل رشد او هماهنگ باشد
همانطور که میدانید میزان رشد کودکان متفاوت است. بر همین اساس، برخی از آن‌ها سریعتر رشد کرده، در حالی که برخی دیگر زمان زیادی را برای رسیدن به نقاط قوت خود باید پشت سر بگذارند. به طور مشابه، میل هر کودکی برای دریافت مواد غذایی جامد نیز ممکن است متفاوت با سایر همسالان او باشد.
بر این اساس، برخی از نوزادان در ماه چهارم از زندگی خود به مصرف مواد غذایی جامد مانند پوره ها علاقه نشان داده، برخی دیگر تا پایان ماه هشتم زندگی خود اشتیاقی به دریافت این نوع مواد غذایی ندارند.