غذای جامد نوزاد، یک دو سه حمله!

این توصیه به این خاطر است که سیستم گوارشی نوزاد پیش از ۶ ماه هنوز نابالغ است و قادر به هضم غذاهای دیگر جز شیر نمی باشد. برخی از مادران یا به توصیه پزشک و یا به خاطر اینکه فکر می کنند کودکشان آمادگی شروع غذای جامد را دارد، غذای کمکی را از ۴ ماهگی آغاز می کنند.
اگر این کار به دستور پزشک باشد هیچ ممانعتی ندارد در غیر این صورت باید دقت بسیار کنید با انتخاب درست غذای کمکی فشاری به سیستم گوارش فرزندتان وارد نیاورید، پس از 6 ماهگی دیگر شیر برای نیازهای کودک در حال رشد کافی نیست و شما کم کم، باید به او غذاهای تکمیلی نیز بدهید تا پاسخگوی رشد سریع او باشید.

سن مناسب برای دادن غذای جامد به کودکان از چه زمانی است؟
یکی از دلایل مهمی که کودک به غذای تکمیلی یا جامد پس از ۶ ماهگی نیاز دارد، این است که آهن ذخیره شده در بدن نوزاد که از دوران بارداری شما از بدن شما گرفته است تنها تا ۶ ماه پاسخگوی نیاز کودک است و پس از ۶ ماه نوزاد دیگر آهن ذخیره شده در بدن ندارد لذا باید آنرا از منابع غذایی دریافت کند.
شروع غذای جامد دیرتر از 7-6 ماهگی نیز مناسب نمی باشد زیرا که هرچه کودک شما به خوردن شیر بیشتر عادت کند سخت تر پذیرای غذای جامد خواهد بود.
در ابتدا با چند قاشق پس از هر وعده شیر شروع کنید و کم کم به انواع غذاها اضافه کنید تا اینکه در هنگام یک سالگی کودکتان بتواند غذای سفرۀ خانواده میل کند.

راهنمایی برای آسان و ایمن ترکردن شروع غذای جامد
همواره بر طبق میل کودکتان و با سرعت او پیش روید. زمان غذا دادن را تا جائیکه او تمایل دارد ادامه دهید. ممکن است در ابتدا فرزند شما مدت زمان زیادی را صرف غذا خوردن کند. او باید یاد بگیرد که غذای جامد را از محلول دهانش، توسط زبان به عقب دهان براند و برای اینکه او در این کار خبره شود ممکن است طول بکشد.
میزانی که فکر می کنید او می تواند بخورد را برایش کشیده و گرم کنید. اگر برای او زیاد بکشید، غذا را حرام کرده اید زیرا که غذای دست خورده نوزاد را هیچ گاه نباید نگه داشته و دوباره گرم کنید.
دلیل آن این است که آنزیم هایی که در بزاق دهان نوزاد وجود دارد با هر قاشق با باقی غذا آمیخته شده و این آنزیم ها با سرعت بسیار کم شروع به تجزیه غذا می کنند (همان عمل هضم شدن که در بدن انجام می گیرد) بنابراین اصلاً نباید غذای دست خورده را دوباره گرم کرد. همچنین گرم کردن غذایی که پیشتر گرم شده است مضر می باشد.
همواره در هنگام غذا خوردن کودکتان کنارش باشید تا خدای ناکرده غذا به گلوی او نپرد و اگر پرید سریع بتوانید عکس العمل نشان دهید.
در صورت امکان زمانی را برای غذا دادن او انتخاب کنید و که هر دو شما سرحال و در حال آرامش باشید.
هیچگاه کودکتان را به غذا خوردن مجبور نکنید. اکثر کودکان خود ظرفیت معده شان را می دانند و می دانند کی به اندازه کافی غذا بخورند. اگر مدت زمان زیادی صرف کنید تا او را وادار به غذا خوردن کنید کم کم او یاد می گیرد که با نخوردن غذا کلی می تواند توجه شما را به خود جلب کند.
پس از اینکه کودکتان به خوردن غذای جامد عادت کرد، سعی کنید غذاهای متنوعی را که خانواده اتان می خورید برای او نیز درست کرده و با همزن برقی و یا پشت قاشق آنرا کاملاً نرم کرده و به کودک خود بدهید.
بدین ترتیب کم کم او به همه طعم ها عادت کرده و در خوردن غذا وسواسی نمی شود.
برای گرم کردن غذای کودک از مایکروویو استفاده نکنید زیرا غذا را یکنواخت گرم نمی کند.

علایم آمادگی برای شروع غذای جامد در کودکان
هنگامیکه علایم زیر را در فرزندتان مشاهده کنید می دانید که او برای شروع غذای جامد آمادگی دارد. البته ممکن است او همه این علایم را با هم نداشته باشد:
- او می تواند گردنش را کامل بالا بگیرد.
- به راحتی می تواند در صندلی غذای مخصوص کودک بنشیند.
- با فک و لب هایش حرکاتی مانند جویدن انجام می دهد.
- وزنش به میزان زیادی افزایش پیدا کرده است. (حدوداً دو برابر هنگام تولدش شده است).
- هنگامی که شما غذا می خورید او تمایل به گرفتن غذای شما نشان می دهد.
- هنگامی که قاشق در دهانش می گذارید، می تواند دهانش را به روی قاشق ببندد.
- می تواند غذا را از سمت جلوی دهان به عقب دهانش جابجا کند.
- حتی پس از ۸ تا ۱۰ بار شیرخوردن علایم گرسنگی نشان می دهد.

انتخاب نوع غذای کودک
شروع غذای جامد برای کودک تازه غذا خور شده را می توانید به چهار مرحله تقسیم کنید و بر طبق سن کودک این چهار مرحله را اجرا نمایید.
مرحله اول
بهترین غذا برای شروع، فرنی برنج است. نه تنها برنج بسیار مغذی و انرژی زا است بلکه هضم آن برای دستگاه گوارش نیز آسان بوده و معمولاً کودک را دچار مشکل نمی کند.
همچنین احتمال حساسیت زا بودن برنج نیز بسیار ضعیف است. یک یا دوقاشق آرد برنج را با شیری که معمولاً کودکتان استفاده می کند آمیخته و بجوشانید.
پس از اینکه برای کودک ایده خوردن غذای جامد جا افتاد می توانید موارد زیر را نیز امتحان کنید.
- پوره نرم و صاف شده سبزیجات از قبیل هویج، هویج زرد و سیب زمینی.
- پوره میوه ها از قبیل موز، سیب، گلابی و یا عنبه پخته شده.
- فرنی با آرد ذرت یا ارزن و اکنون می توانید حریره بادام نیز به فرنی اضافه کنید.
پس از هر وعده شیر به کودک چند قاشق پوره یا فرنی بدهید و منطبق با میل و اشتهای او غذا دادن را ادامه دهید.
هدف مهم در این مرحله این است که کودک به ایده خوردن غذا از طریق قاشق عادت کرده و بتواند عمل غذا را از دهان به حلق بلعیدن را یاد بگیرد. بنابراین اگر او اشتیاقی به خوردن غذای جامد نشان نمی دهد صبر و حوصله به خرج دهید و نگران نباشید برای او هنوز شیر منبع اصلی تغذیه می باشد.
مرحله دوم
در این مرحله شیر همچنان غذای اصلی کودک باقی می ماند. اما با توجه به آمادگی شما و کودکتان می توانید کم کم به حجم غذای تکمیلی اضافه کرده و بر طبق اشتهای کودکتان آنرا زیاد کنید. اکنون می توانید غذای جامد را از یک وعده در روز به دو وعده و به تدریج به سه وعده در روز افزایش دهید.
در این زمان می توانید لبنیات مانند ماست و پنیر پاستوریزه را به غذاهای کودک نیز اضافه کنید. بهتر است که تنها یک بار در روز به او فرنی داده و سعی کنید مواد غذایی دیگر را نیز به او بشناسانید. تقریباً می توانید هر آنچه را که در خانه درست می کنید به صورت پوره در آورده و نرم کرده و به کودک بدهید.
البته به خاطر داشته باشید که هیچ نوع نمک و شکری تا پیش از یک سالگی به غذای کودک اضافه نکنید.
سعی کنید تا حد امکان غذای کودک را در منزل تهیه کرده و از دادن غذای آماده مخصوص کودک پرهیز کنید.
در این صورت کودک به غذاهای خانواده عادت کرده و در آینده کمتر در غذا خوردن وسواسی می شود و همچنین شما خود از تازه و خوب بودن مواد به کار رفته در غذا اطمینان دارید. می توانید غذای کودک را به طور زیاد درست کرده و بلافاصله پس از پختن (البته اجازه دهید که خنک شود) در قابلمه های مخصوص ذخیره کردن غذای بچه در فریزر، فریز کنید.
بدین ترتیب در وقت نیز صرفه جویی کرده اید و کمتر نیز خسته می شوید. سپس هر زمان که خواستید از غذاهای فریز شده استفاده کنید، کافی است که آنرا هنگام صبح از فریزر درآورید تا زمان ناهار، آماده گرم کردن شود.
غذاهای دیگری که در این مرحله می توانید استفاده کنید عبارتند از :
- گوشت و مرغ کاملاً پخته آسیاب و نرم شده.
- پوره عدس یا دال
- ماست پر چرب
- در این زمان می توانید از شیر پر چرب گاو برای پخت و پز مثل سس سفید استفاده کنید
مرحله سوم
در این مرحله غذای جامد قسمت اعظم تغذیه کودک شما را در بر می گیرد. بنابراین بسیار حائز اهمیت است که با انتخاب صحیح مواد غذایی، اطمینان حاصل کنید که همه مواد مغذی و ویتامین ها و مواد معدنی مورد نیاز بدن او به او می رسد. البته همچنان کودکتان باید شیر مادر و یا شیرخشک به میزان 500 میلی لیتر در روز نیز مصرف کند.
سعی کنید در روز دو تا سه وعده به او غذاهای نشاسته دار از قبیل نان، برنج و سیب زمینی بدهید. میوه ها و سبزیجات می توانند غذاهای انگشتی بسیار خوبی باشند که خود کودک می تواند در دست گرفته و بخورد.
حتماً 2 تا 3 وعده میوه و سبزیجات به او بدهید. حداقل یک وعده در روز به او گوشت قرمز یا سفید ، تخم مرغ و یا بنشن از قبیل لوبیا و عدس بدهید.
گوشت قرمز مانند گوشت گوسفند و گوساله منبع بسیار خوبی برای آهن می باشند. تخم مرغ که البته باید کاملاً پخته و زرده اش کاملاً سفت باشد یک غذای بسیار مقوی، آسان برای پختن و منبع ارزان برای تأمین پروتئین می باشد.
در این مرحله غذای کودک می تواند کمی غلیظ تر و دارای تکه های کمی بزرگ باشد تا کودک عمل جویدن را تمرین کرده و یاد بگیرد. حتی اگر تا این زمان کودکتان دندان در نیاورده است ولی فک کودک بسیار قوی است و می تواند عمل جودیدن را به خوبی انجام دهد.
در این مرحله دادن غذاهایی که کودک بتواند خود به دست بگیرد و خود گاز بزند بسیار مفید می باشد زیرا که نه تنها او را به جودیدن و گاز زدن ترغیب می کند بلکه به او غذا خوردن بدون کمک دیگران را نیز کم کم یاد می دهد.
تکه میوه های پوست کنده از قبیل سیب، هویج، موز، تکه پنیرهای سفت مانند پنیر پیتزا، نان می توانند غذاهای انگشتی بسیار خوبی برای کودک باشند. سعی کنید از دادن بیسکویت های شیرین و شیرینی به کودک خودداری کنید در غیر اینصورت او به خوردن شیرینیجات عادت کرده که نه تنها در آینده می تواند باعث اضافه وزن او شود بلکه به دندانهای او نیز آسیب رسانده و همچنین از رسیدن مواد مغذی لازم به بدن او جلوگیری می کند.
مرحله چهارم
هنگامی که کودکتان کاملاً به خوردن غذای جامد عادت کرد، او باید همراه شما سه وعده کامل غذا شامل صبحانه، نهار و شام داشته باشد.
البته غذای او همچنان باید له شده و یا به قطعات کوچک خورد شود. و ما بین غذاها نیز در حدود ساعت ۱۰ و ۱۵ یک غذای سبک و سالم، ترجیحاً میوه میل کند. اما همچنان خوردن شیر اعم از شیر مادر و یا شیر خشک درحدود ml ۵۰۰ باید در برنامه روزانه او باشد.
اگرکه تا به حال کودک شما شروع به چهاردست و پا رفتن و یا حتی راه رفتن کرده باشد، او به انرژی بیشتری نیاز دارد بنابراین اطمینان حاصل کنید که میزان کافی غذا به او می رسد.
هر چند که برای بزرگسالان مصرف کم چربی و یا چربی های گیاهی توصیه می شود ولی برای کودکان نباید چربی را در غذایشان کم کرد بلکه آنها به روغن حیوانی و روغن گیاهی و همچنین به لبنیات پر چرب نیاز دارند.
به او حداقل سه تا چها بار غذاهای نشاسته و هم چنین میوه و سبزیجات بدهید. از دادن تنقلات از قبیل شیرینی، پفک، چیپس و نوشابه خودداری کنید زیرا که این مواد بدون اینکه به کودکتان مواد مغذی برسانند شکم او را پر کرده و اشتهای او را برای خوردن غذاهای سالم می گیرند.

غذاهایی که برای کودک باید اجتناب شود
از بدو تولد فرزندتان یکی از مهم ترین مشغلیات ذهنی شما غذا دادن و سیر نگه داشتن او می باشد. که البته این دقت بسیار لازم و ضروری می باشد.
زیرا اگر شما از همان ابتدا در انتخاب نوع غذا برای فرزندتان دقت به خرج ندهید می توانید او را به عادات تغذیه ای نادرست عادت داده و یا بدتر از آن به سیستم گوارش و سیستم ایمنی بدن او آسیب برسانید. بیشتر پزشکان معتقدند که قبل از یک سالگی از دادن غذاهای زیر به کودکتان خودداری کنید.
- سفیده تخم مرغ
- شکلات
- غذاهای دریایی مانند میگو و خرچنگ
- اسفناج
- نمک
- عسل
- شیره قند یا شکر
- آجیل درسته
- پاپکورن
- آب نبات
- انگور درسته
- هویج خام
- کشمش
- تکه بزرگ گوشت یا مرغ
نکته: اگر در خانواده شما سابقه حساسیت وجود دارد در دادن مرکبات و ماهی نیز احتیاط به خرج داده و اول مقدار کمی به کودک بدهید تا مطمئن شوید که فرزند شما به آنها حساسیت ندارد.

کدام غذاها در کودکان میتواند باعث خفگی شود؟
در مورد غذاهایی که می تواند باعث خفگی شوند، در هنگام دادن این غذاها به کودک اطمینان حاصل کنید که آنها را به اندازه های کوچک بریده و یا خورد یا رنده کنید.
غذاهایی که ارزش غذایی ندارند و باید از دادن آنها به کودک پرهیز کرد و یا به میزان خیلی کم به او داد:
- آب نبات
- پفک
- چیپس
- نوشابه های گازدار