بیماری زردی نوزاد، عوامل و درمان ها

زردی نوزاد نوعی اختلال است که بدلیل افزایش سطح بیلی روبین در خون موجب زردی شدن رنگ پوست، غشاء داخلی بدن و ناحیه سفید چشم ها می شود این عارضه به خودی خود بیماری نیست بلکه نشانه ای از وجود یک عارضه پنهان است که عامل تجمع بیلی روبین در خون شده است.

زردی نوزاد
بیلی روبین محصول ضایعات زرد رنگ شکستن سلول های قرمز خون است طی بارداری بیلی روبین بوسیله جفت از بدن جنین خارج میشود و بعد از زایمان این وظیفه به عهده روده هاست.
روده های نوزاد پر از مواد مخاطی قیر مانند چسبناک سبز تیره ای به نام مکونیوم است که حاوی میزان زیادی از بیلی روبین می باشد به همین لدیل تعویض اولین پوشک نوزاد می تواند شما را شوکه کندا کلستروم یا آغوز به روده ها برای پاک کردن مکونیوم کمک می کند زیرا این ماده تاثیر ملایم مسهلی دارد و حرکت روده ها را تحریک می کند.
با وجود آنکه زردی نوزاد اغلب یک علامت جسماین زودگذر و طبیعی از کبد نابالغ او بشمار می رود اما طیف وسیعی از بیماری ها نیز می توانند موجب بروز زردی حاد در نوزادان شوند به همین دلیل باید زردی نوزاد با دقت بررسی و کنترل شود زیرا افزایش بیش از حد بیلی روبین که برای مدت طولانی درمان نشود می تواند منجر به اسیب مغزی دائمی نوزاد شود.

عوامل ایجاد زردی در نوزاد
بطور کلی تجمع بیلی روبین در خون نوزاد موجب بروز زردی می شود این تجمع گاه بدلیل افزایش تولید بیلی روبین و گاهی به دلیل کاهش توانایی متابولیسم و دفع بیلی روبین از خون ایجاد می شود زمانی که گلبول های قرمز خون تجزیه و شکسته می شوند بیلی روبین شکل می گیرد، سپس بطور طبیعی در کبد تجزیه می شود و از راه ادرار و مدفوع از بدن خارج می گردد.
نوزادی که در روز اول تولد به زردی مبتلا شده باشد نیاز به درمان و اقدامات پزشکی دارد زردی نوزاد می تواند عوامل بسیاری داشته باشد اما رایج ترین علت آن که اکثر نوزادان را به آن مبتلا می کند، زردی فیزیولوژیک می باشد که معمولا گذرا و خفیف است اما عوامل بسیاری می توانند موجب بروز زردی حاد و خطرناک در دوره نوزادی شوند در ادامه به عوامل ایجاد زردی در نوزاد اشاره می کنیم:

زردی فیزیولوژیک
این نوع زردی معمولا در روز دوم یا سوم تولد نوزاد بروز می کند و اصلی ترین و شایع ترین عامل زردی دوران نوزادی بشمار میرود و گذرا و بی خطر است عدم توانایی کبد نوزاد برای اعمال سوخت و ساز بر روی بلی روبین و دفع آن از خون زردی فیزیولوژیک نامیده می شود این عامل موجب افزایش و تجمع بیلی روبین در خون می شود از آنجا که رنگ بیلی روبین زرد است پوست صورت سینه و شکم نوزاد به رنگ زرد متمایل می شود با رشد کبد نوزاد پس از یک تا ۲ هفته زردی فیزیولوژیک بطور کامل از بین می رود.

ناسازگاری خونی مادر و جنین
سازگار نبودن گروه خونی و Rh خون مادر و جنین در دوران بارداری می تواند سطح بیلی روبین خون جنین را افزایش دهد و تا پس از تولد نیز در خون او باقی بماند.
بیشتر بخوانید
نوزادان نارس عملکرد تحصیلی خوبی دارند

زردی ناشی از شیر مادر
مواد شیمیایی خاص در شیر مادر می توانند موجب زردی نوزادی شوند که از شیر مادر تغذیه می کند این نوع زردی معمولا در اواخر هفته اول تولد بروز می کند و عارضه ای بی خطر و زودگذر است در این شرایط نباید به هیچ عنوان شیردهی با شیر مادر را متوقف کرد.

زردی ناشی از تغذیه نامناسب
این نوع از زردی زمانی رخ می دهد که نوزاد میزان کافی از شیر مادر را دریافت نمی کند. گاهی علت این امر تعویق جریان شیر و یا کم بودن میزان تولید شیر مادر است اگر شیر مادر کم باشد و یا هنوز در روزهای اول جریان پیدا نکرده باشد موجب بروز کم آبی در بدن نوزاد شده و حرکت روده های او را کند می کند، در نتیجه با کاهش کار کردن شکم او، بیلی روبین کمتری از بدن او خارج می شود.

تجمع خون زر پوست سر
گاهی ممکن است سر نوزاد در طی روند زایمان دچار کشیدگی یا اسیب شود و در نتیجه ان زیر پوست سر و جمجمه او خون با لخته خون جمع شود. اگر این خون به طور طبیعی از بین برود. می تواند موجب افزاش ناگهانی میزان بیلی روبین بدن نوزاد شود در این موقعیت کبد نابالغ او توانایی مدیریت افزایش بیلی روبین را نخواهد داشت و در نهایت منجر به زردی او خواهد شد.

کمبود آنزیم های خونی
نوعی بیماری کم خونی وراثتی مانند نقص آنزیم گلوکز و فسفات دهیدروژناز یا کمبود پروات کیناز می تواند موجب افزایش بیلی روبین خون نوزاد شود.
همچنین برخی عوامل دیگر مانند نارس بودن نوزاد داشتن خواهر یا برادری که دچار زردی شده باشند و یا مادر مبتلا به دیابت می تواند احتمال بروز زردی در نوزاد را بالا ببرد.

علائم زردی نوزاد
زردی دوره نوزادی با توجه به میزان افزایش بیلی روبین علائم متفاوتی دارد اما پزشکان و پرستاران در ابتدا با مشاهده رنگ زرد نوزاد به این عارضه مشکوک می شوند، و علائم زیر را بررسی می کنند:
مدفوع روشن
تغذیه نامناسب
خواب بیش از حد
تغییر حرکت عضلات (خم کردن پشت و …)
گریه با صدار بلند
تشنج

زردی نوزاد چگونه درمان می شود؟
بطور میانگین ۶۰ درصد نوزاد دچار زردی می شوند اما برخی از انواع زردی ها در صورت تداوم و درمان نشدن می توانند خطرات بسیاری به دنبال داشته باشند و موجب فلج مغزی، کری و عقب ماندگی ذهنی نوزاد شوند.
نیاز به درمان زردی نوزاد به سن او و میزان افزایش بیلی روبین در طول یک ساعت بستگی دارد، اگر سطح بیلی روبین بسیار بالا یا سرعت افزایش آن بسیار سریع باشد، درمان نوزاد ضروری است گاهی تنها روش درمان اندازه گیری و کنترل میزان بیلی روبین است گاهی نیز می توان نوزاد را به خانه برد و درمان را در خانه انجام داد اما در موارد حاد باید در بیمارستان بستری شود.
اگر شدت تجمع بیلی روبین بالا باشد و علت وجود بیماری یا اختلال خاصی باشد می توان از روش های مختلفی برای درمان آن بهره برد مانند:
فتوتراپی یا نور درمانی
فتوتراپی به معنای نوردرمانی است که در بیشتر مواقع در درمان زردی اکثر نوزادان کاربرد دارد. درا ین روش نوزاد را بدون لباس و تنها با پوشک زیر نور مصنوعی آبی قرار می دهند و چشمان او را با ماسک مخصوصی می پوشانند. این نور می تواند با واکنش شیمیایی بلی روبین خون را به لومیروبین تبدیل کند. با این کار نوزاد می تواند براحتی بیلی روبین اضافی را از بدن خود خارج کند در موارد خفیف می توان این کار را در خانه انجام داد.
شیردهی
با تشویق نوزاد به خوردن شیر بیشتر در دفعات بالاتر می توان به افزایش حرکت روده های او کمک کرد تا با دفع مدفعوت وادرار بیشتر، بیلی روبین بیشتری را دفع کند. نوزاد روزانه به ۱۲ نوبت شیردهی نیاز دارد به همین دلیل هنگام زردی نباید او را گرسنه نگه داشت، کم آب شدن بدن نوزاد در این شرایط خطرناک است. گاهی در موارد زردی حاد باید نوزاد در بیمارستان بیستری شود تا همراه با شیردهی از طریق سرم مایعات بیشتری به بدنش برسد و تحت مراقبت ویژه قرار گیرد.
جلوگیری از گرما
در اختلال زردی نباید اجازه داد نوزاد گرمای زیادی را احساس کند زیرا آب بدن خود را از دست می دهد به همین دلیل باید لباس های او را در آورد و تنها از پوشک استفاده کرد به هنگام از نور درمانی نیز باید بطور مرتب دمای هوای اتاق و محفظه نوزاد را اندازه گیری کرد.
تعویض خون نوزاد
در مواردی که زردی حاد و شدید باشد، تعویض خون نوزاد ضروری بشمار می رود اما در ابتدا پزشکان ترجیح می دهند از نور درمانی استفاده کنند.
با معاینه فیزیکی منظم و مکرر نوزاد توسط پزشک اطفال و ادامه شیردهی با شیر مادر به سلامت کودک خود کمک کنید.
اگر زردی در مقابل فتوتراپی مقاومت نشان دهد و هیچ بهبودی حصال نشود و یا نوزاد از شدت زردی علائم اسیب مغزی بروز دهد، باید خون او را تعویض کرد در این شرایط از خون اهدایی سالم به نوزاد تزریق می شود که روند بسیار حساسی دارد.
تزریق ایمونوگلوبین وریدی
اعمال این روش درمان به علت بروز زردی نوزاد بستگی دارد در مواردی که زردی ناشی از ناسازگاری گروه خونی مادر و جنین باشد ماده ای بنام ایمونوگلوبین را از طریق رگ وارد بدن نوزاد می کنند این روش درمانی در برخی موارد مییتواند نیاز به تعویض خون را کاهش دهد.

آیا می توان از ابتلا نوزاد به زردی پیشگیری کرد؟
درجات پایین زردی در دوره نوزادی کاملا طبیعی است و قابل پیشگیری نیست. اما می توان از زردی حاد و پیشرفت تعداد بیلی روبین ها جلوگیری کرد تا مانع از ابتلا نوزاد به مشکلات و بیماری های خطرناک شد با انجام نکات زیر می توان از بروز زردی حاد در نوزاد پیشگیری نمود:
غربالگری منظم با اندازه گیری بیلی روبین خون
بررسی علائم زردی خفیف در سفیدی چشم ها ، پوست سینه و شکم نوزاد
شناسایی زودهنگام زردی پیشرونده
مراقبت ویژه در صورت زردی خفیف
شیردهی منظم بدون حذف حتی یک وعده
پیگیری درمان تجویز شده در زردی خفیف