تربیت صحیح کودکان، چگونه مقاومتشان را بشکنیم؟

خانواده‌هایی که فرزندان خردسال دارند هر روز و شب با مقاومت‌، چالش و جدال‌هایی برای انجام روتین های روزمره کودکان رو به‌ رو هستند. این نوع مقاومت از خصوصیات طبیعی رفتار کودکان در سنین خردسالی است. مقاومت کودکان در برابر حمام رفتن، لباس پوشیدن، غذا خوردن و بسیاری موارد دیگر از جمله این رفتارها هستند.
انتقال وظیفه یا موقعیتی‌ به وظیفه یا موقعیت دیگر برای کودکان خردسال راحت نیست، به‌خصوص صبح و شب‌ها هنگام خواب. متخصصان دلایل بسیاری برای مقاومت کودکان مطرح می‌کنند که در ادامه به تعدادی از رایج ترین آن‌ها اشاره شده است.

دلایل مقاومت کودکان
- خردسالان دوست دارند رئیس دنیای خود باشند. میل کودکان به در دست گرفتن کنترل دنیای پیرامون باعث می‌شود هر زمان از او بخواهید کاری انجام دهد، به طور ذاتی و طبیعی با آن مخالفت کند؛
- گاهی کودکان نمی‌توانند تمام اطلاعاتی را که شما گفته‌اید و به مغز او وارد شده است در همان لحظه پردازش و اجرا کنند؛
- بعضی کودکان کاری را آغاز می‌کنند، اما در نیمه راه تمرکز خود را از دست می‌دهند و آن را نیمه تمام می‌گذارند؛
- روتین های روزمره صبحگاهی و شبانه که با فرآیند جدایی همراه است‌، مانند رفتن به مدرسه و شب بخیر گفتن، برای کودکان از نظر عاطفی چالش‌برانگیز می‌شود.
با اقداماتی که در ادامه به آن‌ها اشاره شده است، فرآیند انتقال وظایف و انجام روتین های روزمره زندگی کودک را برای او تسهیل کنید. در این مقاله کودکت، به معرفی برخی راهکارهای رایج انتقال روتین ها به دور از چالش و مقاومت پرداخته می‌شود.

خداحافظی را برای او آسان کنید
احساسات ممکن است رفتار کودکان را تغییر دهد. هرچه بیشتر با احساسات آن‌ها همراه و همدل باشید، احتمال مقاومت کودک در برابر انجام کارهای روزمره و تغییر وضعیت پیشین کمتر می‌شود. برای مثال، به او بگویید: «می‌دونم صبح زود بیدار شدن برات خیلی سخته، درک می‌کنم، اما ما باید برای کار و مدرسه آماده بشیم. موقع شام دوباره کنار هم هستیم.»
وقتی با فرزندتان همدلی می‌کنید و به او نشان می‌دهید احساس و شرایطش را درک می‌کنید، در واقع، به فرزندتان کمک می‌کنید بر مقاومت خود غلبه کند و با شرایط جدید مواجه شود. «همه ما کارهای مهمی داریم که باید در طول روز انجام بدیم. مثلا کار شما اینه که با مامان‌بزرگ بازی کنی، مدرسه بری و کلی کارای خوب یاد بگیری. کارهای مهم من هم ــــــ است. (جای خالی را براساس شرایط خود پر کنید)» گفتگو با کودک و صرف زمان دو نفره کافی قبل از جدا شدن برای او بسیار کمک‌کننده است.
همچنین، بیان برنامه‌های مشترک بعد از بازگشت به خانه نیز در کاهش مقاومت کودک اثربخش خواهد بود. «چطوره قبل اینکه بری مدرسه، چند صفحه از کتابی که دوست داری رو با هم بخونیم؟ وقتی هم برگشتیم خونه، اول از همه کتاب رو تموم می‌کنیم.» در واقع، چنین گفتگویی سبب می‌شود کودک فضایی بین ساعت‌های غیبت و حضور شما در ذهنش بسازد و از بازگشت به خانه و گذراندن وقت در کنار شما اطمینان یابد.

یک برنامه یا تقویم تصویری بسازید
با این کار می‌توانید برنامه‌های مهم روزهای آینده را مشخص کنید تا کودک بتواند با آمادگی قبلی با آن‌ها مواجه شود. می‌توانید تقویم را به کمک تمام اعضای خانواده بسازید. از روتین های روزمره کودک عکس بگیرید؛ کارهایی مانند بیدار شدن از خواب، صبحانه خوردن، لباس پوشیدن و مسواک زدن. افرادی را که در انجام این کارهای روزمره‌ به کودک کمک می‌کنند از یاد نبرید.
برای مثال، عکس مادر خانواده در حالی که لباس‌های کودک را می‌پوشاند و پدر که او را به پیش‌دبستانی می‌برد و با او خداحافظی می‌کند. سپس به او کمک کنید تقویم خودش را بسازد. او را راهنمایی کنید عکس‌های مرتبط با هر مرحله را انتخاب کند و آن‌ها را با ترتیب زمانی روی مقوا بچسباند. این فرآیند را برای روتین های روزمره عصر و شب نیز تکرار کنید.

مطمئن شوید کودک توجه می کند
گاهی کودک در روتین های روزانه و تغییر موقعیت‌ها همکاری نمی‌کند، چون توجهش به چیز دیگری جلب شده است. برای مثال، ممکن است کودک همه حواسش به مورچه‌ا‌ی باشد که روی میز راه می‌رود و به همین دلیل، به معلم توجه نکند. وقتی می‌خواهید فرزندتان حواسش را جمع کند و توجهش را به خود جلب کنید، می‌توانید از نوعی اشاره استفاده کنید. برای مثال، دستتان را روی شانه کودک قرار دهید و بگویید: « عزیزم، من باهات کار دارم. نیاز دارم باهات حرف بزنم، می‌شه به من توجه کنی؟»

درخواست خود را واضح بیان کنید
«عزیزم لطفا ظرفت رو بذار داخل سینک»، «عزیزم وقتشه که برای حمام آماده بشی». درخواست‌های واضح و مستقیم باعث می‌شود کودک منظور شما را متوجه شود و بداند دقیقا چه کاری از او انتظار می‌رود. از آنجا که بسیاری افراد درخواست مستقیم را خیلی خشک و رسمی می‌دانند، ترجیح می‌دهند درخواست خود را به شکل سؤال مطرح کنند.
برای مثال می‌گویند: «دخترم می‌شه بیای بریم حمام؟» یا «پسرم بیا بریم بخوابیم، باشه؟» این نوع عبارت‌های سؤالی در روال‌های روزمره کودک را گیج می‌کند، زیرا تصور می‌کند به او حق انتخاب داده‌اید. برای مثال، ممکن است در پاسخ به درخواست «می‌شه بیای شام بخوری؟» بگوید: «نه! هنوز بازیم تموم نشده.»

به او دو حق انتخاب دهید
«عزیزم، الان وقت اینه که بری حمام. دو تا انتخاب عالی داری، خودت تنهایی بری یا با هم بریم. تصمیم با خودته.» دادن حق انتخاب به کودک باعث می‌شود کمتر نافرمانی کند و راحت‌تر تصمیم بگیرد. در عین حال، کودک اینگونه تصور می‌کند که انتخاب‌کننده اصلی است و برای او تکلیف و دستوری مشخص نشده است. این نوع حق انتخاب در انتقال موقعیت‌ها، دست کشیدن از کاری و انجام کاری دیگر بسیار مؤثر است. برای مثال، به او بگویید: «عزیزم، باید سوار ماشین بشیم. دوست داری با خودت کتاب بیاری یا به نوار قصه گوش بدی؟»

با احساسات و خواسته های فرزند خود هماهنگ شوید
«می‌دونم عاشق رنگ‌آمیزی هستی و نمی‌تونی ازش دست بکشی، اما الان وقتشه که بریم سراغ برنامه بعدیمون؛ یعنی، لباس پوشیدن.» به یاد داشته باشید، اگر به علاقه‌مندی‌ها و احساسات کودک بها دهید و برای آن‌ها ارزش قائل شوید، احتمال اینکه در برابر خواسته‌های شما مقاومت کند بسیار کمتر خواهد بود.

لحن مثبت خود را حفظ کنید
برای مثال، از گفتن چنین جملاتی پرهیز کنید: «اگه با شماره سه مداد رنگی‌هاتو کنار نذاری، یک هفته اون‌ها رو نمی‌بینی!» و در عوض بگویید: «مامان کمکت می‌کنه مداد رنگی‌ها رو جمع کنی و بعدش صبحانه بخوری.»
در عین حال به یاد داشته باشید، کودکان با هم تفاوت دارند. این راهکارها ممکن است برای برخی کودکان مؤثر و برای برخی دیگر کاملا بی‌تاثیر باشد. برای مثال، برای بعضی کودکان، انتخاب وعده صبحانه از شب قبل روش خوبی است و باعث می‌شود هنگام صبح، برای خوردن صبحانه با اشتها حاضر شوند. اما برخی کودکان، هنگام صبح نظرشان تغییر می‌کند و همین تغییر نظر آغازی برای بدرفتاری و چالش می‌شود. شما به عنوان والدین بهتر از هرکسی فرزند خود را می‌شناسید؛ با توجه به خلق و خوی کودکتان، بهترین روش‌ها را به نفع خانواده به کار بگیرید.