بیماری آندومتریوز در زنان، چیزهایی هست که باید بدانیم

اندومتریوز یا همان رویش نابجای بافت رحم به چیزی گفته می‌شود که در آن بافتی همانند اندومتر یا پوشش درونی رحم در خارج از محدوده رحم پدید آمده و شروع به رشد کند. هورمونی است که دختران و زنان را در سنین باروری گرفتار می کند.

اندومتریوز کجاها رشد می کند؟
لگن شایع‌ترین محل اندومتریوز است. در این بیماری بافت اندومتر (مخاط رحم) پرکار در بیرون از محل اصلی (رحم) پایه ریزی می‌شود. این بافت در تمام بافت‌های بدن به جز طحال ممکن‌است به‌وجود آید، ولی رایج‌ترین محل پدید آمدن آن و در ۵۰ درصد موارد، لگن است که در این قسمت، تخمدان‌ها (حدود ۴۰ درصد موارد) بیش از دیگر اندام‌ها گرفتار اندومتریوز می‌شوند؛ بنابراین همزمان با پریود خانم‌ها این نقاط خونریزی می‌کنند که در نتیجه دشواری‌های فراوانی برای فرد به‌وجود می‌آید. رایج‌ترین عوارض درد موقع عادت ماهانه، نازایی و دردهای مزمن لگنی است.

احتمال سرطانی بودن اندومتریوز وجود دارد؟
اگر چه نسبتا" نادر است ولی امکان دارد که آندو سرطانی هم باشد. تحقیقات اخیر نشان داده که دختران و زنان مبتلا به آندو ، ریسک بالاتری برای ابتلا به سرطان دارند به ویژه سرطان های سینه و تخمدان و ملانوما. این دلیل و نیز طبیعت آندو که در بسیاری از موارد مختل کننده زندگی است، باعث می شود که دختران و زنان از علایم آن غافل نشوند.

عوارض آندومتریوز
همانند پوشش داخلی رحم، ضایعات آندومتریال معمولا" به هورمون های دوره قاعدگی پاسخ می دهند. هر ماه بافت ساخته شده ریزش پیدا کرده و باعث خونریزی می شود. به هر حال، بر خلاف اندومتر، بافت آندومتریال خارج رحمی راهی برای خروج از بدن ندارد و نتیجه آن خونریزی داخلی،فساد خون و ریزش بافت از ضایعات آندومتریال، تورم مناطق اطراف و تشکیل بافت اسکار است.
دیگر عوارض، بسته به نوع منطقه ضایعات می توانند بصورت پارگی ضایعات (که می تواند منجر به گسترش آندو به مناطق جدید شود) تشکیل چسبندگی ها، خونریزی روده یا انسداد (اگر ضایعات درون یا نزدیک روده ها باشند) تداخل در عمل مثانه (اگر ضایعات روی مثانه یا داخل آن باشند) و دیگر مشکلات باشند. به نظر می رسد که علایم با گذشت زمان بدتر شوند در حالیکه در برخی موارد، دوره های بهبود موقت و بازگشت دوباره وجود دارد.

علائم اندومتریوز
شاخص ترین و ابتدایی ترین نشانه اندومتریوز درد در ناحیه لگن بخصوص در دوران خونریزی ماهیانه می باشد. اما دقت کنید میزان درد ارتباط مستقیمی با شدت و وسعت ناحیه درگیر ندارد.
درد ممکن است در زمان‌ها و ‌جاهای مختلفی احساس شود، از جمله:
- درد لگن به هنگام خونریزی ماهیانه
- درد در بخش پایینی پشت و کمر
- درد زیر شکم هنگام تخلیه ادرار یا مدفوع
- درد شکم در جریان خونریزی
- در جریان نزدیکی جنسی یا پس از آن
اندومتریوز میتواند پیامدهای دیگری هم با خود به همراه داشته باشد:
- اسهال، یبوست، نفخ شکم و یا تهوع (به‌ ویژه همزمان با خونریزی)
- خونریزی سنگین یا نامنظم
- خستگی
- کم خونی ناشی از خونریزی شدید
ناباروری (اساسی‌ترین و دردسرسازترین پیامد آندومتریوز‌، نازایی است. برآورد می‌شود که ۳۰ تا ۴۰ درصد زنان مبتلا به این بیماری، نابارور هستند.

دلیل ایجاد اندومتریوز چیست؟
تابحال دلیل اصلی ایجاد اندومتریوز مشخص نشده است ولی براساس یک سری تئوری ها میتوان به چند فاکتور اساسی اشاره کرد.
قاعدگی برگشت کننده
یک تئوری بنام قاعدگی برگشت کننده یا تئوری مهاجرت از راه لوله های رحمی می باشد که هنگام قاعدگی مقداری از بافت های موجود در خون قاعدگی از میان لوله های رحمی برگشت نموده داخل حفره شکم کاشته شده و رشد می کنند.
با گذشت سال‌ها و پیشرفت علم، پژوهشگران دریافتند که با وجود اینکه خونروش برگشتی در 90 درصد زنان رخ می‌دهد، اما بیشتر زنان به اندومتر دچار نمی‌‌شوند. برخی پزشکان این نظریه را مطرح می‌کنند که ممکن است عامل دیگری (مانند مشکلی در دستگاه ایمنی یا نارسایی هورمونی) سبب آندومتریوز گردد. نظریه‌ی خونروش برگشتی از توضیح این که چگونه اندومتر در زنانی که رحمشان را برداشته‌اند یا لوله‌های رحمشان را بسته‌اند نیز رخ می‌دهد و این که چرا گاهی مردانی که پس از جراحی پروستات در روند درمانی خود هورمون استروژن دریافت می‌کنند، به آندومتریوز دچار می‌شوند، نیز ناتوان است.
پخش لنفاوی یا رگی
در تئوری دیگر چنین بیان می شود که بافت آندومتریال از رحم به دیگر بخش های بدن از راه لنف یا خون گسترش می یابد.
ژنتیک
یک تئوری ژنتیکی هم می گوید که در خانواده های خاص ممکن است فاکتورهای مستعد کننده برای این بیماری وجود داشته باشد. تحقیقات انجام شده توسط انجمن از سال 1992 نشان داده که سموم محیطی مثل دیوکسین که در بدن همانند هورمون ها عمل می کنند و به سیستم ایمنی آسیب می رسانند، باعث آندو در حیوانات می شوند. در تئوری دیگر بیان می شود که بقایای بافت دوران جنینی ممکن است بعدا" به آندو گسترش یابد یا اینکه برخی بافت های بالغ، توانایی خود را که در مرحله جنینی داشته اند حفظ کرده و تحت شرایطی خاص به بافت های تولید مثلی تغییر شکل دهند.

روش تشخیص اندومتریوز
تشخیص آندومتریوز معمولا" قطعی نیست مگر آنکه بوسیله لاپاراسکوپی ثابت شود. لاپاراسکوپی یک روش جراحی است که تحت بیهوشی عمومی انجام می گیرد و شکم بیمار توسط گاز دی اکسید کربن متسعمی شود تا امکان بررسی راحت تر ارگان ها توسط لاپاراسکوپ (یک لوله با نوری داخل آن) که از طریق یک شکاف کوچک در شکم قرار داده می شود، وجود داشته باشد. با حرکت دادن لاپاراسکوپ گرداگرد شکم، جراح می تواند وضعیت ارگان های شکمی را چک کرده و کاشته های آندومتریال را مشاهده نماید، اگر دقت به خرج دهد. گاهی یک پزشک با معاینه لگنی می تواند کاشته های آندومتریال را تشخیص دهد و علائم اغلب وجود آندو را آشکار می سازند ولی کار شایسته ای نیست که بدون اثبات توسط لاپاراسکوپ به درمان آندو پرداخت (برای مثال سرطان تخمدان برخی مواقع علائمی مانند آندو دارد.) لاپاراسکوپی همچنین محل، وسعت و اندازه ضایعات را نشان می دهد و می تواند به پزشک و بیمار در تصمیم گیری آگاهانه و بلند مدت در مورد درمان و حاملگی کمک کند.

درمان آندومتریوز
با گذشت سالها، درمان اندومتریوز گوناگون شده ولی هنوز درمان مطمئنی پیدا نشده است. برداشتن رحم و تخمدان به عنوان یک درمان قطعی در نظر گرفته می شود ولی تحقیقات انجمن و دیگر محققان میزان بالایی از ادامه بیماری یا بازگشت دوباره را نشان داده است و به این دلیل زنان نیاز به داشتن آگاهی به مراحلی دارند که برای محافظت از خود باید آنها را اجرا نمایند.
برای تسکین درد، به عنوان معمول‌ترین نشانه‌ی این بیماری در بسیاری از زنان، مصرف مسکن‌های ساده‌ای مانند پاراستامول، ایبوپروفن، دیکلوفناک یا آمیزه‌ای از ترکیبات مختلف تجویز می‌شود. دقت کنید که هیچ کدام از این داروها را نباید خودسرانه مصرف کرد.
درمان با هورمونها با هدف توقف تخمک گذاری برای هر مدت ممکن انجام می شود و می تواند آندومتریوز را گاهی طی دوره درمان و گاهی برای ماه ها یا سالها به خاموشی ببرد. درمان های هورمونی شامل قرص های جلوگیری، داروهای پروژسترونی مانند مدروکسی پروژسترون، یک مشتق تستوسترون بنام دانازول و آگونیست های هورمون آزاد کننده گنادوتروپین مانند لوپرولاید می باشند. عوارض جانبی برای برخی زنان در همه انواع درمان های هورمونی مشکل آفرین است. از آنجا که حاملگی اغلب موجب بهبودی و تخفیف موقتی علائم می شود و نیز چون اعتقاد بر این است که هر چه بیماری بیشتر طول بکشد احتمال نازایی بیشتر است، به زنان مبتلا به آندو اغلب توصیه می شود که حاملگی را عقب نیندازند. از سوی دیگر، مشکلات زیادی هم در مورد تجویز حاملگی برای درمان آندو وجود دارد.
هورمون‌درمانی پیامدهایی نیز دارد و متأسفانه در بیشتر بیماران حتی اگر درد فروکش کند، پس از زمان کوتاهی بار دیگر باز می‌گردد.
جراحی سنتی
جراحی سنتی چه بصورت جراحی شکمی و چه از راه لاپاراسکوپ بصورت برداشتن یا تخریب ضایعات انجام می شود و میتواند باعث فرونشاندن علائم شده و باعث شود که در برخی موارد حاملگی اتفاق افتد. همانند دیگر درمان ها، به هر حال عود بیماری شایع است. جراحی از راه لاپاراسکوپ به سرعت جانشین جراحی بزرگ شکمی باز، شده است. موفقیت جراحی در برداشتن بخش های درگیر و آسیب دیده تا اندازه‌ی زیادی بستگی به مهارت جراح و انجام درست روش جراحی دارد.

غذاهای مفید و مضر برای اندومتریوز
غذاهای مفید: ماهی , برنج , ماکارونی , نان سبوس دار , انواع سبزیجات , کلم بروکلی , خیار , بادام .
موارد پرهیزی برای آندومتریوز: غذاهای پرچرب , نمک , شکر , گوشت قرمز , کافئین
از خوردن‌ کافئین‌ اجتناب‌ کنید زیرا به‌ نظر می‌رسد درد را در بعضی‌ از خانم‌ها بدتر کند.