سرطان در دوران بارداری، درمان به کودکم آسیب می‌رساند؟

آیا همزمانی سرطان و بارداری ممکن است؟ شاید کمتر به چنین سوالی در افراد باردار برخورد داشته باشیم اما این بدان معنی نیست که هیچ وقت مادران باردار مبتلا به سرطان نیستند!
سرطان مادر در دوران بارداری چندان شایع نیست، اما ظهور آن می‌تواند شرایط را برای مادر و تیم مراقبتی پیچیده کند. خود سرطان به ندرت بر رشد کودک تأثیر مستقیم می‌گذارد، اما پزشک باید در مورد نحوه تشخیص و معالجه زنان باردار مبتلا به سرطان کمترین اشتباه را مرتکب شود. از این رو یافتن یک تیم پزشکی که پیشتر تجربه معالجه سرطان زنان باردار را داشته اند حائز اهمیت است. در این مقاله نکات مراقبتی و روش‌های درمان سرطان در طول بارداری را باهم مرور خواهیم کرد.

انواع سرطان‌هایی که ممکن است در دوران بارداری رخ دهند
سرطان سینه شایع‌ترین سرطان تشخیص داده شده در دوران بارداری است. در این دوره به سبب تغییر ظاهری سینه، تشخیص علائم سرطان دیرتر از زنان غیر باردار صورت می‌گیرد. سایر سرطان‌هایی که احتمال وقوع آن‌ها در دوره بارداری و اکثرا در افراد جوان وجود دارد، عبارت‌اند از:
- سرطان دهانه رحم
- سرطان تیروئید
- لنفوم هاجکین
- لنفوم غیرهاجکین
- سرطان ملانوما (نوعی سرطان پوست خطرناک)
- تومور تروفوبلاستیک بارداری

روند درمان سرطان در دوران بارداری
برنامه ریزی درمان سرطان در طول بارداری نیازمند کار گروهی چندین پزشک مجرب شامل متخصص سرطان و پزشک ماما است.
کارهای زیر در روند درمان مادر باردار مبتلا به سرطان توسط پزشک انجام می‌شود:
- بهترین گزینه‌های درمانی به همراه خطرات احتمالی برای زن مبتلا به سرطان بررسی می‌شود.
- مادر تحت نظارت قرار گرفته و از سالم بودن کودک اطمینان حاصل خواهد شد.
- گاهی اوقات پزشکان تصمیم می‌گیرند که معالجه را به تاخیر انداخته و یا از آن چشم پوشی کنند. برای مثال در طول ۳ ماه اول بارداری، برخی از روش‌های درمانی سرطان به احتمال قوی به جنین آسیب می‌رسانند؛ بنابراین تیم مراقبتی ممکن است درمان را تا سه ماهه دوم یا سوم به تعویق بیاندازد.
- زمانی که سرطان در اواخر دوره بارداری تشخیص داده شود، تیم پزشکی ممکن است برای شروع درمان تا تولد نوزاد منتظر بمانند.
- برخی از روش‌های درمانی‌ در تمام طول بارداری به جنین آسیب می‌رسانند. به عنوان مثال در پرتودرمانی، از اشعه ایکس با انرژی بالا برای از بین بردن سلول­ های سرطانی استفاده می‌شود که برای جنین پرخطر است.

مراقبت‌های فردی
مادر باردار مبتلا به سرطان قطعا تحت فشار اضطراب بسیار زیاد بوده و دائما نگران سلامت خود و کودکش است. برخی از خانم‌ها به نوعی خود را مقصر می‌دانند در حالی که هیچ اشتباهی مرتکب نشده‌اند. به جای نگرانی دائم، بر مراقبت از خود و مهربان بودن با اطرافیان متمرکز شوید. کمک دیگران را بپذیرید و بگذارید کنارتان باشند. کسب آشنایی کلی با روش‌های درمان سرطان در دوران بارداری می‌تواند به فرد احساس کنترل بیشتر ببخشد. برخی از این روش‌ها عبارت‌اند از:
۱. عمل جراحی
در حین عمل جراحی، پزشک تومور سرطانی و برخی از بافت‌های سالم اطراف آن را از بدن خارج می‌کند تا خطر کمتری جنین در حال رشد را تهدید کند. عمل جراحی در تمام مراحل بارداری کم خطرترین درمان برای سرطان محسوب می‌شود.
۲. شیمی درمانی
برخی از پزشکان از شیمی درمانی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کنند؛ اما تیم پزشکی شما ممکن است تصمیم بگیرد که از این روش درمانی فقط در مواقع معینی در دوره بارداری استفاده کند. برای مثال انجام شیمی درمانی در ۳ ماه اول بارداری که اندام‌های جنین در حال شکل گیری است و در ۳ ماه دوم بسیار پرخطر است؛ به همین دلیل احتمالا در ۳ ماه میانی تجویز شود. مادرانی که شیمی درمانی می‌شوند، نمی‌توانند به نوزاد خود شیر دهند.

سوالات متداول
۱. رایج ترین عوارض مربوط به درمان سرطان در دوره بارداری و عوارض جانبی آن چیست؟
برخی از عوامل شیمی درمانی با آسیب به اندام‌های حیاتی از جمله کلیه‌ها، قلب و ریه‌ها همراه است. بیمار غیر باردار شاید با چنین آسیب‌هایی کنار بیاید؛ اما برخی از ارگان‌هایی که طی شیمی درمانی آسیب می‌بینند، ممکن است نتوانند نیازهای فیزیولوژیکی بارداری را برآورده کنند. فرضاً آسیب شیمی درمانی به غده تیروئید، با تغییر سطح هورمون موردنیاز برای رشد عصبی جنین همراه است یا پرتودرمانی در ناحیه لگن می‌تواند بر رحم و در نتیجه تامین خون تاثیر بگذارد. زنانی که برای سرطان دهانه رحم تحت عمل جراحی قرار می‌گیرند، باید تمام یا بخشی از دهانه رحم خود را بردارند. این روش درمانی خطر سقط جنین یا زایمان زودرس را افزایش می‌دهد.
۲. پزشک و بیمار جهت مدیریت سرطان در طول بارداری چه اقدامات پیشگیرانه‌ای می‌توانند انجام دهند؟
پزشکان برای یک ارزیابی دقیق، باید تاریخچه پزشکی بیمار شامل روند تشخیص بیماری، سابقه درمان و بهبودی را به طور دقیق بررسی کرده و توصیه‌هایی را پس از آغاز درمان به بیمار ارائه دهند. عملکرد قلب، ریه و کلیه می‌بایست با دقت ارزیابی و نظارت شده و در صورت لزوم، دارو تجویز شود. مانند همه بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن، بیماران سرطانی نیز باید پیش از باردار شدن سلامت خود را بهبود بخشند.
۳. چه زمانی حضور یک متخصص طب مادر و جنین ضروری است؟
زمانی که فرد مبتلا به سرطان در معرض خطر عود یا عوارض احتمالی ناشی از درمان سرطان است، باید با یک متخصص جنین و مادر مشورت کند. این متخصص نظارت، ارزیابی و مشاوره را برای بیماران پرخطر در زمان قبل، حین و بعد از بارداری فراهم می‌کند.
۴. توصیه شما برای مدیریت بارداری‌های آینده برای بازماندگان سرطان چیست؟
بسیاری از مراکز پزشکی برای کمک به بیماران سرطانی و حفظ باروری آن‌ها پس از روند درمان، یک سری برنامه‌های باروری را ارائه می‌دهند؛ این برنامه‌ها شامل انجماد تخمک یا بافت تخمدان (از جمله انجماد شیشه‌ای تخمدان) و همچنین روش‌های مختلف آزمایشگاهی یا سایر روش‌های لقاح است. باید توجه داشت که تمرکز فقط بر توانایی بارداری بیمار نیست، مسئله مهم ارزیابی توانایی بیمار در داشتن یک بارداری سالم و بدون عوارض پرخطر است.

کلام آخر
تشخیص سرطان در دوران بارداری امری نادر اما امکان پذیر است. مدیریت بیماران باردار مبتلا به سرطان به سبب نیازهای مادر و ضررهای احتمالی برای جنین، همواره برای پزشکان و بیماران چالش برانگیز به نظر می‌رسد. با این حال، خوب است بدانیم که با مراقبت‌های مناسب دوره بارداری برای مادر مبتلا به سرطان با کمترین خطر به اتمام رسیده و کودک در سلامت کامل به دنیا خواهد آمد.