علت شب ادراری کودکان، چهار مورد مهم

شب ادراری عبارت است از دفع غیر ارادی ادرار هنگام خواب بعد از سنی که معمولاً کنترل ادرار در کودکان برقرار می‌شود. چون زمان کنترل ادرار در همۀ کودکان یکسان نیست، بنابراین شب ادراری کودکان بعد از سن پنج سالگی است.

شب ادراری کودکان معمولاً به دو صورت وجود دارد
۱- شب ادراری اولیه یعنی شب ادراری کودکان از دوران شیرخواری او ادامه یافته و کودک موفق به کنترل ادرار خود نشده است.
۲- شب ادراری ثانویه یعنی کودک‌ دچار شب ادراری نبوده و ادرار خود را کنترل میکرده است ولی در حال حاضر دچار شب ادراری شده است.

شیوع شب ادراری
شب ادراری در کودکان شایع است، به‌طوری که در سن پنج سالگی، ۷ درصد پسران و ۳ درصد دختران‌دچار شب ادراری هستند، در ده سالگی ۳ درصد پسران و ۱ درصد دختران و حتی در سن هجده سالگی ۱ درصد پسران‌دچار شب ادراری هستند ولی در دختران نادر است.
شب ادراری در پسرها بیشتر از دخترها و در اولین کودک خانواده، بیشتر دیده میشود. شب ادراری قبل از سن پنج سالگی اهمیت ندارد، ولی از زمانی که کودک به مدرسه می‌رود، باید مورد توجه قرار گیرد و برای آن چاره‌ای اندیشیده شود.

علل شب ادراری
علل زیر در پیدایش شب ادراری اهمیت دارد و باید مورد توجه پدر و مادر قرار گیرد:
۱- وراثت
اگر کودکی در خانواده‌ای‌ دچار شب ادراری می‌باشد، در بیشتر موارد شب ادراری در پدر یا مادر و یا در فامیل او وجود داشته است، بدین ترتیب که به طور ارثی ساختمان مثانۀ کودک مانند پدر و مادر یا یکی از بستگانش، کوچک است، در نتیجه ادراری را که در طول شب از کلیه‌ها ترشح می‌شود (چون مثانۀ کودک گنجایش نگهداری آن را ندارد)، دفع میکند.
اگر پدر و مادر هر دو سابقۀ شب ادراری داشته باشند، ۷۷ درصد احتمال ابتلاء شب ادراری کودکان آنها وجود دارد. اگر فقط یکی از والدین سابقۀ شب ادراری داشته باشند، ۴۴ درصد و اگر هیچ‌کدام سابقۀ شب ادراری نداشته باشند، باز هم ۱۵ درصد امکان ابتلاء فرزندان‌به شب ادراری وجود دارد.
۲- عفونت یا عیب دستگاه ادراری
حدود یک تا دو درصد کودکان مبتلا به شب ادراری، ممکن است مبتلا به عفونت ادراری باشند. از طرف دیگر افزایش حجم ادرار به‌علت بیماری دیابت قندی یا دیابت بی‌مزه ممکن است منجربه شب ادراری کودک گردد.
۳- مسائل روانی و هیجانی
اگر کودک دچار شب ادراری نبوده و ادرار خود را قبلاً کنترل میکرده و اکنون‌دچار شب ادراری شده است، عوامل روانی یعنی عدم آرامش و امنیت محیط کودک و محرومیت عاطفی، سبب شب ادراری کودک گردیده است.
به‌طور مثال، تولد و ورود نوزاد جدید به خانواده، یا بعد از ابتلاء کودک به یک بیماری و بهبودی، کودک مبتلابه شب ادراری می‌گردد. کودک با عمل شب ادراری می‌خواهد جلب توجهی را که قبلا به او می‌شده و از دست داده است، دومرتبه یه‌دست آورد.
عدم آرامش محیط داخلی کودک درنتیجۀ ناسازگاری پدر و مادر و یا جدایی آنها و یا مرگ افراد خانواده نیز سبب شب ادراری کودک میشود.
باید توجه داشت که تنبیه‌های بدنی، خجالت دادن کودک، سرزنش کردن و کج خلقی پدر و مادر نه فقط کمکی به رفع موضوع نمیکند، بلکه توجه کودک را بیشتر جلب خواهد کرد و کودک به عمل خود ادامه خواهد داد. در چنین شرایطی ممکن است احساس حقارت و خود کم‌بینی و درنتیجه نارضایتی درونی و انزوا و گوشه‌گیری در کودک به‌وجود آید.
۴- آموزش کنترل ادرار زودتر از زمان مناسب یا آموزش کنترل ادرار به روش غیرصحیح
اگر پدر و مادر زودتر از سنی که کودک قادر است و درک می‌کند با فشار و تنبیه از او بخواهند ادرار خود را کنترل کند، کودک به‌طور ناخودآگاه با ادرار کردن شبانه در رختخواب خود عکس‌العمل منفی از خود نشان میدهد.

آیا پزشک باید از کودک مبتلابه شب ادراری معاینه به عمل آورد؟
اگر یکی از مشکلات زیر در کودک شما وجود دارد، کودک باید به‌وسیلۀ پزشک متخصص مورد معاینه قرار گیرد:
الف) اگر کودک به سن شش سالگی رسیده است و هنوز مبتلا به شب ادراری است.
ب) اگر کودک نه فقط دچار شب ادراری است، بلکه روزها نیز نمیتواند ادرارخود را کنترل کند.
ج) اگر کودک قبلاً ادرار خودرا در روز و شب کنترل میکرده، ولی حالا مبتلا به شب ادراری شده است.

آیا برای کودکی که مبتلا به شب ادراری است باید اقدامات آزمایشگاهی انجام داد؟
از کودکی که‌ دچار شب ادراری است باید آزمایش کامل ادرار به عمل آید، مخصوصاً وزن مخصوص ادرار از نظر بیماری دیابت بی‌مزه باید تعیین گردد. اگر پزشک مشکوک به عفونت ادراری گردید، باید کشت ادرار انجام شود و در صورت وجود عفونت ادراری، درمان گردد.
اگر کودک علائم ادراری و علائم بالینی غیرطبیعی دستگاه ادراری تناسلی دارد، باید از دستگاه ادراری او سونوگرافی و در صورت لزوم عکسبرداری با مادۀ حاجب و آزمایشهای اختصاصی انجام گیرد.