تاثیر طلاق بر کودکان، چند نکته که باید بدانید

رابطه کودکان و طلاق پیچیده است. کودک در آستانه طلاق والدین سوالات زیادی در مورد این تغییر بزرگ برایش پیش می‌آید. در اینجا در مورد چگونگی صحبت با کودک درباره طلاق بحث خواهیم کرد.
وقتی برای طلاق اقدام می‌کنیم و جدا از هم زندگی می‌کنیم، سوالات زیادی ذهن کودکمان را به خود مشغول می‌کند. توضیح دادن طلاق برای کودکان واقعا مشکل است. تنها زمانی‌که کودکمان وقت کافی برای پردازش این اطلاعات جدید داشته باشد، قادر به پرسش برای دانستن جزئیات بیشتر خواهد بود. وقتی کودکمان شروع به سوال کردن بی‌وقفه در مورد طلاق کرد، می‌توانیم از توصیه‌های کارشناسان که در زیر با هم می‌خوانیم استفاده ‌کنیم.

صبور باشیم
فرایند طلاق استرس شدیدی بر ما تحمیل می‌کند. پس کاملا طبیعی و قابل درک است که وقتی برای بار هزارم، کودکمان از ما می‌پرسد «چرا»، از کوره در برویم. «چرا باید طلاق بگیرید؟»، «چرا با هم زندگی نمی‌کنید؟» صد البته، کودکمان واقعا قصد عصبی کردن ما را ندارد، قصد این‌که با تکرار سوالش، جواب اشتباهی به او بدهیم هم ندارد. (هر چند حق دارد که امیدوار به شنیدن جواب متفاوتی باشد.)
همان‌طور که اشاره شد، رابطه کودکان و طلاق پیچیده است. طلاق برای کودکان مسئله‌ای گیج‌کننده است. یک روز به نظر می‌رسد کودک با این مسئله کنار آمده و فردای آن روز انگار باز هم گیج و مردد است. ذهنش در تلاش است که با واقعیت جدید وفق پیدا کند.

هنگام صحبت با کودک درباره طلاق گروه سنی فرزندمان را در نظر بگیریم
همان قوانین و دستورالعمل‌هایی که برای موضوعات حساسی مانند روابط جنسی برقرار است، در ارتباط با طلاق نیز صدق می‌کند. هنگام صحبت با کودک درباره طلاق لازم است که پاسخ‌هایی مناسب سنش به سوالاتش بدهیم. همچنین باید در نظر داشته باشیم که موقع صحبت کردن با کودکان کوچکتر، جزئیات کمتری را مطرح می‌کنیم. در حالی‌که کودکان بزرگتر متناسب با سنشان، نیاز به جزئیات بیشتری دارند.
پاسخ‌های طولانی، کودک را گیج می‌کند، پس بهتر است سوالات کودکمان را کوتاه پاسخ دهیم و مطالبی را به او بگوییم که از قبل با همسرمان توافق کردیم. مثلا هر دو به او بگوییم چون خیلی دعوا می‌کنیم، تصمیم گرفته‌ایم جدا از هم زندگی کنیم.

به کودکمان صادقانه پاسخ دهیم
مسئله کودکان و طلاق نیازمند صداقت است. بعضی از جزئیات خاص مانند خیانت یکی از والدین باید از کودکان مخفی نگه داشته شود، اما جواب صادقانه حق آنهاست. هیچ ایرادی ندارد که به کودک بگوییم جواب سوال خاصی را نمی‌دانیم. به عنوان مثال، اگر هنوز تکلیف حضانت کودکمان مشخص نشده است، می توانیم به او بگوییم: «مامان و بابا هنوز دارند در مورد این موضوع فکر می کنند، فعلا تنها چیزی که می دانیم این است که می‌توانی به هر دوی ما سر بزنی. هر وقت تصمیم بگیریم، تو اولین کسی هستی که از تصمیم ما با خبر می‌شوی.»

پس از طلاق، پدر یا مادر کودکمان را بد جلوه ندهیم
باید فقط به سوالی که کودک می‌پرسد، پاسخ دهیم. وقتی یک کودک سه‌ساله می‌پرسد چرا مامان یا بابا رفته، جوابی که باید بشنود این است که چون مامان و بابا طلاق گرفتند و از این به بعد در خانه‌های جدا از هم زندگی می‌کنند. پاسخمان باید ساده و سرراست باشد. نباید بار سنگین جزئیات تلخ طلاق را به دوش کودکمان بیفکنیم. همچنین نباید جلوی کودکمان، به پدر (یا مادرش) توهین کنیم و ناسزا بگوییم. باید بگوییم: «پدرت نیاز داشت تنها زندگی کند.» نه این‌که بگوییم: «پدر خودخواهت فقط فکر خودش است.»

نیازهای کودکمان را پیش‌بینی کنیم
تاثیر طلاق بر فرزندان بسیار عمیق است، پس طبیعی است که بخواهند تاثیر طلاق را بر زندگی‌شان بدانند. می‌توانیم برنامه‌ای خاص برای کودکمان ترتیب دهیم و به این ترتیب از سوالات بی‌شمارش بکاهیم. چگونه؟ می‌توانیم روی تقویم، روزهایی را که کودکمان می‌تواند با هر کدام از والدین بگذراند مشخص کنیم. مثلا روز مادر را با یک رنگ خاص مشخص کنیم و روز پدر را با رنگی دیگر.
همچنین کودکمان را در نزدیکی زمان هر مناسبت تعطیل آماده کنیم و به او بگوییم قرار است با که بماند. همچنین همیشه او را در جریان آخرین اتفاقات بگذاریم، مثلا اگر یکی از والدین به دلیل سفر، خارج از شهر است، کودک باید مطلع باشد.

در رابطه با کودکان و طلاق شنونده خوبی باشیم
تاثیر طلاق بر فرزندان به گونه‌ای است که در فرایند طلاق و پس از آن، احساسات و عواطف مختلفی را تجربه می‌کنند. متاسفانه، کودکان همیشه توانایی ابراز احساساتشان را ندارند. می توانیم با سوالاتی که کودک می‌پرسد احساساتش را شناسایی کنیم و پاسخ‌های اطمینان‌بخش که هر کودکی نیاز دارد بشنود، به او بدهیم. چندنمونه از سوالاتی که در مسئله کودکان و طلاق ممکن است مطرح شود، در ادامه آمده است.

چرا باید طلاق بگیرید؟
«می‌دانم خیلی ناراحت‌کننده است که خانواده ما دچار همچین مشکلی شده. مادر (یا پدرت) و من خیلی سعی کردیم تا تغییراتی ایجاد کنیم، اما نتوانستیم مشکلاتمان را حل کنیم. ما همیشه پدر و مادرت خواهیم بود و همیشه دوستت خواهیم داشت.»

قرار است در خانه‌ای جدید زندگی کنیم؟
اگر هنوز جواب این سوال را نمی دانیم، می‌توانیم بگوییم:‌ « نمی‌دانم. می‌توانم درک کنم برایت ترسناک است که نمی‌دانی کجا قرار است زندگی کنی. اما پدرت (یا مادرت) و من تمام سعی‌مان را می‌کنیم که در همین محله خانه بگیریم تا به همین مدرسه بروی و از دوستانت جدا نشوی.»

بعدا دوباره با هم زندگی می‌کنید؟
«برای من قابل درک است که می‌خواهی ما با هم زندگی کنیم. متاسفم که این جدایی باید اتفاق بیفتد. برای اینکه پدر و مادر خوبی برایت باشیم، من و پدرت (یا مادرت) باید از هم جدا شویم.»

من کار بدی کردم؟
«ظاهرا تو عذاب وجدان داری و نگرانی که شاید تو کار بدی کردی که ما داریم از هم جدا می‌شویم. اما اصلا تقصیر تو نیست، فقط و فقط تقصیر ماست. این اشتباهات بزرگسالان است که حل کردنشان برایمان سخت است. تو پسر (دختر) فوق‌العاده‌ای هستی و ما افتخار می‌کنیم که پدر و مادر تو هستیم و دوستت داریم.»

چرا مامان (یا بابا) دیگر دوستم ندارد؟
«مامان (یا بابا) و من هر دو خیلی خیلی دوستت داریم. می دانم که ناراحتی که مامان (یا بابا) را هر روز نمی‌بینی، اما ما هر دو هر لحظه با عشق به تو فکر می‌کنیم.»

چرا دیگر مامان (یا بابا) را دوست نداری؟
«من همیشه مامان (یا بابا) را به‌خاطر تشکیل خانواده‌مان دوست خواهم داشت. ظاهرا تو نگرانی که یکی از ما یک روزی دیگر دوستت نداشته باشیم. هرگز همچین اتفاقی نخواهد افتاد. عشق پدر و مادر به فرزند همیشگی است.»

سخن آخر درباره مسئله کودکان و طلاق والدین
تاثیر طلاق بر فرزندان انکارنشدنی است. در اینجا در مورد نحوه صحبت با کودک درباره طلاق بحث کردیم و راه‌کارهای ارائه دادیم تا فرزندمان را برای این تغییر جدید در زندگیش آماده کنیم. همه راه‌کارها و توصیه‌های بالا مهم هستند، اما نباید فراموش کنیم که از همه مهم‌تر، فرزندمان به قوت قلب و عشق نیاز دارد. دو پیام مهم که کودکمان همیشه نیاز دارد بشنود این است که پدر و مادرش هر دو، دوستش دارند و این‌که طلاقشان تقصیر او نیست.