میزان پروژسترون در زنان، کم یا زیاد بودن آن

هورمون ها پیام رسان های شیمیایی در بدن هستند که طیف وسیعی از عملکردهای بدن را از چرخه خواب و بیداری تا هضم تحت تاثیر قرار می دهند. پروژسترون و استروژن دو هورمون جنسی زنانه هستند که وظیفه اصلی آن ها تنظیم قاعدگی و حفظ بارداری می باشد. در ادامه پیرامون این موضوعات مطالعه خواهید کرد: عملکرد پروژسترون در بدن، دلایل اندازه گیری سطح پروژسترون، سطح طبیعی پروژسترون، اثرات بالا بودن سطح هورمون پروژسترون، اثرات کم بودن سطح هورمون پروژسترون.

عملکرد پروژسترون در بدن

پروژسترون در جسم زرد موجود در تخمدان ها تولید می شود. جسم زرد یک غده موقتی است که پس از آزاد شدن تخمک در تخمدان تولید می شود، غدد آدرنال و جفت نیز می توانند پروژسترون تولید کنند.

در طول چرخه قاعدگی

در اواسط چرخه قاعدگی، افزایش سطح هورمون لوتئین کننده (LH) منجر به تخمک گذاری می گردد. منظور از تخمک گذاری آزاد سازی تخمک از یک یا دو تخمدان است. پس از آزاد شدن تخمک، جسم زرد تشکیل می شود و تولید پروژسترون را آغاز می کند. این هورمون به آماده سازی بدن برای بارداری کمک می کند، به عنوان مثال باعث ضخیم شدن لایه رحم به نام اندومتر می شود و یک محیط مناسب برای لانه گزینی تخمک بارور شده فراهم می گردد. اگر تخمک بارور نشود جسم زرد تجزیه شده و این موضوع منجر به افت سطح پروژسترون بدن می شود. این کاهش سطح هورمون پروژسترون موجب در هم شکستن لایه ضخیم شده اندومتر شده و همین امر موجب شروع قاعدگی خواهد شد.

در طول دوران بارداری

اگر تخمک بارور شود، جسم زرد تجزیه نمی شود و به تولید پروژسترون ادامه می دهد. پروژسترون موجب تحریک رگ های خونی برای کمک به اندومتر می شود. همچنین اندومتر را وادار می کند تا مواد مغذی برای جنین در حال رشد را فراهم کند. پس از تشکیل شدن جفت، تولید هورمون پروژسترون را از سر می گیرد و بالاخره به تولید کننده اصلی پروژسترون تبدیل می شود. سطح هورمون پروژسترون در طول دوران بارداری افزایش می یابد و همین امر باعث می شود بدن در طول دوران بارداری دیگر تخمکی آزاد نکند، در نهایت پروژسترون به تحریک شیردهی نیز کمک می کند.

در مردان

پروژسترون در آقایان توسط غدد فوق کلیوی تولید می شود، عملکرد پروژسترون با رشد اسپرم همراه می باشد.

دلایل اندازه گیری سطح پروژسترون

تعیین وضعیت تخمک گذاری

ارزیابی علل اساسی ناباروری

تشخیص وقوع سقط جنین یا بارداری خارج از رحم

تشخیص بارداری پرخطر برای افرادی که در دوران بارداری نیاز به مصرف پروژسترون دارند

بررسی علت شدت گرفتن خونریزی های غیرطبیعی رحم

تشخیص اختلال آدرنال

سطح طبیعی پروژسترون

سطح پروژسترون از طریق آزمایش خون سنجیده می شود. میزان پروژسترون در طول چرخه قاعدگی در نوسان است. سطح پروژسترون را نانوگرم در میلی لیتر (ng/ml) اندازه گیری می کنند. در جدول زیر میزان طبیعی پروژسترون برای یک زن بالغ در روزهای مختلف چرخه قاعدگی و بارداری ذکر شده است.

سطح پروژسترون (ng/ml)

قبل از تخمک گذاری کمتر از ۰.۸۹

تخمک گذاری ۱۲ و کمتر از آن

بعد از تخمک گذاری ۱.۸ تا ۲۴

سه ماهه اول بارداری ۱۱ تا ۴۴

سه ماهه دوم بارداری ۲۵ تا ۸۳

سه ماهه سوم بارداری ۵۸ تا ۲۱۴

سطح پروژسترون در مردان بسیار پایین تر است و به طور معمول مورد آزمایش قرار نمی گیرد مگر اینکه به عملکرد غده آدرنال مشکوک شوند. سطح عادی این هورمون در مردان کمتر از ۰.۲ نانوگرم در میلی لیتر می باشد.

اثرات بالا بودن سطح هورمون پروژسترون

بالا بودن سطح هورمون پروژسترون به طور معمول عوارض منفی بر سلامتی ندارد. به عنوان مثال سطح پروژسترون در دوران بارداری به سطح بالایی می رسد. در داروهای جلوگیری از بارداری نیز مقداری پروژسترون وجود دارد تا بدن به سمت فرآیند تخمک گذاری نرود. با این حال بالا بودن مقدار پروژسترون در خانمی که باردار نیست می تواند نشانه یکی از مشکلات زیر باشد:

کیست های تخمدان

هایپرپلازی آدرنال مادرزادی (این مشکل بر غده فوق کلیوی اثرگذار است)

سرطان آدرنال

سرطان تخمدان

اثرات کم بودن سطح هورمون پروژسترون

سطح پایین هورمون پروژسترون می تواند هم بر قاعدگی و هم بر بارداری اثرگذار باشد. پروژسترون به آماده سازی محیط برای تخم بارور شده کمک می کند، در صورتی که میزان پروژسترون پایین باشد امکان رشد و لانه گزینی برای تخم بارور شده دشوار می گردد. سطح پایین هورمون پروژسترون می تواند احتمال بروز مشکلات زیر را افزایش دهد:

عدم وقوع قاعدگی

حاملگی خارج از رحمی

پره اکلامپسی

سقط جنین

عملکرد ضعیف تخمدان