اسباب بازی مفید کودک، چیست؟

بسیاری از والدین به دنبال اسباب بازی‌ مناسب کودک خود هستند. بازی کودکان علاوه بر اینکه برای کودک لذت بخش است، به نوعی امکان بیان هیجانات، رشد فیزیکی، روانی و اجتماعی کودک را هم فراهم می ‌کند؛ بنابراین انتخاب یک بازی متناسب با مرحله رشدی کودک از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. امروزه اسباب بازی‌ها از تنوع بسیاری برخوردارند. با آگاهی از نحوه تاثیر هر گروه از بازی‌ها بر مهارت‌های کودک، می‌توانید بهترین نوع بازی متناسب با سن فرزندتان را انتخاب نمایید.

نکات کلی که باید در انتخاب اسباب بازی‌های کودکان به آن توجه کنید
اسباب بازی‌ها ابزارهایی هستند که در طول روز بیش از هر چیز در دسترس کودکان قرار دارند. انتخاب انواع مناسب آن‌ها نه تنها می‌تواند به سرگرمی و نشاط بچه‌ها کمک کند بلکه در رشد مهارت‌های شناختی، حرکتی، فضایی و کلامی آن‌ها نیز تأثیرگذار است. در نتیجه شما با استفاده از اسباب بازی‌های مناسب می‌توانید استعدادهای کودک خود را در جهت مناسب‌تری هدایت کرده و فرایند رشد او را نیز تسهیل نمایید.
جنس اسباب بازی‌ ها
جنس اسباب بازی‌ها اولین و ساده‌ترین مسئله‌ای است که باید در انتخاب اسباب بازی مناسب کودک خود به آن دقت کنید. خصوصاً در سال‌های اولیه زندگی این موضوع بسیار اهمیت دارد. چراکه کودکان در این برهه زمانی برای درک همه اشیای پیرامونی آن را در دهان می‌گذارند و به این ترتیب آن‌ها را به صورت خوب و بد ارزیابی می‌کنند. به همین خاطر هنگام خرید اسباب بازی‌ها به مواد سازنده آن‌ها بیشتر توجه کنید تا از هرگونه مواد شیمیایی مضر عاری باشند. توجه داشته باشید که میزان آسیب‌پذیری کودکان نسبت به بزرگسالان بیشتر است و در نتیجه بیشتر احتمال دارد که تحت تأثیر مواد شیمیایی دچار واکنش‌های آلرژیک شود.
جذابیت ظاهری
کودکان بیش از هر چیز تحت تأثیر ظاهر اسباب بازی‌ها هستند. هرچقدر هم که یک اسباب بازی از نظر کارایی مفید باشد باید در ابتدا بتواند فرزندتان را به خود جذب کند. انتخاب رنگ‌های شاد یا تصاویری که برای کودکان جذاب است باعث می‌شود فرزندتان بیش از هر چیز دیگر به اسباب بازی خود علاقه مند شود و زمان بیشتری را به فعالیت با آن اختصاص دهد.
مدیریت استفاده از ابزارهای هوشمند
امروزه اکثر کودکان با وسایلی نظیر گوشی موبایل یا تبلت بازی می‌کنند. اگر استفاده از این ابزارها هدفمند باشد تأثیر مثبتی روی هوش کودکان می‌گذارد. برای مثال بازی‌هایی که متناسب با درک شناختی کودکان در رده‌های سنی مختلف طراحی می‌شوند، به پرورش توانمندی‌هایی نظیر درک فضایی در آن‌ها کمک می‌کنند. اما بسیار اهمیت دارد که بتوانید میزان استفاده فرزندتان از ابزارهای الکترونیکی و هوشمند را مدیریت کنید و اجازه ندهید که این‌ها به تنها وسایل بازی فرزندتان تبدیل شوند.
چراکه کودکان بیش از هر چیز برای رشد به کاوش در محیط طبیعی خود نیاز دارند و از طریق کنجکاوی و جست و جو مهارت‌های ذهنی خود را پرورش می‌دهند. هم چنین بازی در فضای غیر مجازی این فرصت را در اختیار فرزندتان قرار می‌دهد که در طول روز با شما و سایر اعضای خانواده تعامل بیشتری داشته باشد و از نظر هوش اجتماعی نیز رشد کند. متأسفانه بسیاری از والدین به دلیل ناتوانی در کنترل شیطنت‌های کودک یا نداشتن مهارت کافی برای سرگرم کردن او فرزند خود را به بازی با وسایل الکترونیکی محدود می‌کنند که همین امر باعث می‌شود آن‌ها در هنگام برخورد با افراد و تعامل در دنیای واقعی از مهارت کافی برخوردار نباشند و به دلیل عدم تحرک کافی با مشکلات جسمانی نظیر چاقی نیز رو به رو شوند.
تناسب تکالیف
بسیاری از اسباب بازی‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که تکالیف خاصی را در اختیار کودک قرار می‌دهند تا او بتواند از ظرفیت‌های ذهنی خود استفاده کرده و در قالب بازی، پاسخ‌های درست را کشف نماید. هنگام خرید این گونه اسباب بازی‌ها که با اهداف خاص و برای رشد فکری کودکان طراحی می‌شوند، حتماً میزان سختی تکالیف را با توانایی‌های کودک هماهنگ کنید و او را برای موفقیت در استفاده از این وسایل تحت فشار قرار ندهید.
توجه به سرعت رشد
کودکان به خصوص در 5 سال اولیه زندگی خود از نظر ذهنی به سرعت در حال رشد هستند. همین امر باعث می‌شود دائماً علائق جدیدی پیدا کنند و توجهشان به موضوعات جدیدی جلب شود. به همین خاطر لازم است در انتخاب اسباب بازی‌ها به بازه سنی فرزندتان بیشتر توجه کنید و تازه‌ترین علاقه مندی‌های او را دنبال نمایید.

اسباب بازی های مناسب در دوره های مختلف رشد کودک
در هر مرحله از تحول جسمانی و رشد شناختی کودک، مهارت‌های مختلفی در حال شکل گیری و پیشرفت است. بنابراین در هر سنی بسته به نوع توانایی‌های در حال رشد، اسباب بازی‌های خاصی می‌توانند مفید باشند و به تحول بهتر کمک کنند. بازی برای کنترل خشم کودکان، پرورش خلاقیت در کودک، رشد سالم، شادی و خوشحالی کودک لازم و ضروری است. در ادامه اسباب بازی‌های مناسب در هر دوره سنی را بیان کرده‌ایم:
اسباب بازی مناسب کودک تولد تا 6 ماهگی
در این دوره رشد نوزاد بیشتر متمرکز بر بعد حسی و حرکتی است. در این سن مهارت‌های ادراک محیط بوسیله حواس لامسه و بینایی در حال رشد هستند. کودک در این سنین برای درک محیط اطراف اشیای مختلف را بررسی کرده و از طریق دیدن و لمس کردن شناسایی می‌کند. کم کم یاد می‌گیرد وسایل مختلف را به دهان ببرد و از این طریق اشیای مختلف را می‌شناسد.
در این دوره اسباب بازی‌هایی که حواس کودک را تحریک می‌کنند به رشد کودک کمک خواهند کرد. مثل جغجغه‌های بزرگ و رنگی و اسباب بازی‌های رنگی که در بالای تخت آویزان می‌شوند و با تکان خوردن حواس بینایی کودک بیشتر تحریک می‌شود. اسباب بازی‌هایی که به اصطلاح دندونی نامیده می‌شوند و کودک می‌تواند آن‌ها را به دهان ببرد هم مناسب هستند. دقت داشته باشید که از اسباب بازی‌های ریز استفاده نکنید چراکه خطر خفگی را به همراه دارد. آموزش والدین به شما کمک می‌کند تا بهترین وسیله بازی را برای کودک خود فراهم نمایید.
اسباب بازی مناسب کودک ۶ ماهگی تا ۱سالگی
در این سن مهارت حسی حرکتی پیشرفت بیشتری می‌کند. توانایی گرفتن دست و ضربه زدن به اشیا در حال پیشرفت است. اسباب بازی‌هایی که امکان باز و بسته شدن دارند، اسباب بازی‌هایی که می‌توان به آن ضربه زد، اسباب بازی‌های صدادار، موزیکال و دارای حرکت بسیار مناسب هستند.
اسباب بازی مناسب کودک ۱ تا ۲ ساله
مهارت‌های حرکتی در این دوره تکمیل می‌شود اما مهارت‌های حرکتی ظریف هنوز در حال شکل گیری هستند. همزمان با رشد حرکتی، توانایی کلامی نیز در حال شکل گیری می‌باشد.
در این سن اسباب بازی‌هایی با ویژگی‌های ساختاری می‌توانند مفید باشند. مثل مکعب‌ها، وسایل برج سازی و کتاب داستان‌های بسیار ساده که دارای تصاویر رنگی هستند نیز موثر می‌باشند. نگاه کردن تصاویر توسط کودک و گوش دادن به داستان‌های ساده از زبان پدر و مادر باعث رشد کلامی کودک می‌شود.
اسباب بازی مناسب کودکان دو تا سه ساله
در دو تا سه سالگی مهارت‌های حرکتی ظریف و استفاده از دست و انگشتان پیشرفت بیشتری می‌کند. اسباب بازی‌های کشیدنی، هل دادنی مثل ماشین و کامیون و ابزاری مثل رنگ انگشتی به تقویت مهارت‌های دستی کودک کمک می‌کند . در این سن توانایی‌های حرکتی، تجسم فضایی و درک فاصله‌ها در حال رشد است. توپ بازی هم می‌تواند نظر کودک را به خود جلب کند. همچنین چون به دلیل استفاده کودک از نمادها و تقلید کردن، بازی‌های تقلیدی ساده مثل عروسک بازی، وسایل خانه و... بیشتر کارایی دارند.
اسباب بازی های مناسب کودک سه تا 5 ساله
قدرت تخیل و نمادسازی در این سن پیشرفته‌تر می‌شود، بنابراین اسباب بازی‌هایی مثل ساز و شبیه به ابزار و اشیای دنیای واقعی، بازی‌های تقلیدی را میسر می‌کنند. به علاوه با افزایش سن قدرت تفکر و پردازش شناختی کودک به سرعت در حال شکل گیری و گسترش است؛ بنابراین اسباب بازی‌های آموزشی مثل پازل‌ها، اعداد، حروف و تصاویر نیز مفید هستند. کودک در این سن با استفاده از بازی‌ها می‌تواند شمردن و نامیدن را بیاموزد.
برای تقویت مهارت‌های ذکر شده می‌توانید وسایل نقاشی را برای کودک تان فراهم کنید.
خانه سازی‌ها و لگوهای دارای جزییات بیشتر در این سن مناسب هستند و به افزایش قدرت پردازش و تمرکز کودک کمک می‌کنند.

اسباب بازی های مضر در سنین کم
بر اساس روانشناسی کودک ، استفاده از برخی اسباب بازی‌ها برای کودکان خردسال مضر و زیانبخش است. برخی از این اسباب بازی‌های مضر به شرح زیر هستند:
اسباب بازی‌های ریز در دوره ابتدایی رشد که امکان در دهان رفتن و ایجاد خفگی دارند، باید از کودک دور بماند.
اسباب بازی‌هایی با مواد مضر مثل سرب و مواد سمی که برای سلامت کودک هستند، باید از دسترس نوزاد مخصوصا در دوره‌های اول رشد دور نگه داشته شوند.
وسایل و بازی‌های دیجیتال و کامپیوتری برای کودکان خردسال و خصوصا زیر دو سال اصلا توصیه نمی‌شود. این ابزار نه تنها در رشد و خلاقیت کودک محدوودیت ایجاد می‌کنند، بلکه بر اساس پژوهش‌ها می‌توانند در دوره اولیه رشد بر مغز کودک، قدرت یادگیری و تعامل با محیط اختلال ایجاد کند.
اسباب بازی‌هایی که صدای خیلی بلند دارند مثل برخی تفنگ‌ها، موزیک خیلی بلند و... برای سلامت روان کودک مشکل ساز هستند و همچنین می‌توانند بر شنوایی کودک تاثیر منفی بگذارند.
بازی‌هایی مثل دزد و پلیس، تفنگ بازی، شمشیر بازی و غیره در برخی سنین طرفدار زیادی پیدا می‌کنند. برخی بر این عقیده‌اند که این بازی‌ها باعث افزایش خشونت و مشکلات در کودکان می‌شوند، اما طبق مشاهدات این بازی‌ها باعث افزایش خشونت نشده و به نوعی تخلیه هیجانی و افزایش خلاقیت را به همراه دارند. در عوض بازی‌های کامپیوتری که در آن خشونت و کشتن وجود دارد، می‌تواند بر کودک تاثیر سو گذاشته و باعث افزایش پرخاشگری و خشونت شود. در نهایت هر کودکی خصوصیات منحصر به فرد خود را دارد، پس برای پرورش و رشد هر چه بهتر فرزندتان از مشاوره کودک بهره ببرید.