اشعه ایکس در بارداری، چه عوارضی دارد؟

اثر اشعه ایکس بر جنین می‌تواند منجر به صدمات جبران‌ناپذیری در دوران بارداری شود .

آیا اشعه ایکس برای مادران باردار خطرناک است؟
تاثیر اشعه ایکس بر جنین در حال رشد از مواردی است که به عنوان دغدغه های دوران بارداری شناخته می شود.
باید در نظر داشت احتمال این که اشعه ایکس بتواند به جنین در حال رشد آسیب برساند بسیار اندک می باشد.
به طور کلی منافع حاصل از اطلاعات تشخیصی تصاویر اشعه ایکس بر خطرات احتمالی که جنین در حال رشد را تهدید می کند غالب است.
اما با این حال اگر در طول یک دوره کوتاه زمانی قبل از اینکه از بارداری خود آگاه شده باشید، حجم زیادی از شکم در معرض اشعه ایکس قرار گرفته باشد در این صورت جنین در حال رشد در خطر خواهد بود. بنابراین اثرات اشعه ایکس بر جنین به فاکتورهای متعددی بستگی دارد .

اشعه ‌های خطرناک برای جنین را بشناسید
شایع‌ترین اشعه‌ای که قرار گرفتن در معرض آن بسیار خطرناک خواهد بود، اشعه ایکس است. علاوه بر اشعه ایکس، زنان باردار باید از قرار گرفتن به شکل مستقیم در معرض اشعه‌های موبایل و تابش‌های هسته‌ای پرهیز کنند.
با این‌که اشعه، بدون وزن و بو و نامرئی می‌باشد، اما حقیقت این است که یک انرژی در قالب امواج با ذرات کوچک است که می‌تواند روی جنین اثرات زیادی بگذارد و نقایص جنینی را به وجود بیاورد.
اشعه‌های قدرتمند مثل اشعه ایکس، گاما، آلفا و بتا توانایی تغییر در اتم‌ها را دارند. بنابراین می‌توانند بر سلول‌های جنینی اثر کنند و مشکلات ساختاری را برای جنین در حال رشد به وجود بیاورند.

خطرات اثر اشعه ایکس بر جنین
حساس‌ترین زمان برای ابتلای جنین به اختلالات، مشکلات و بیماری‌ها از ابتدای حاملگی تا حدود ۱۵ هفته بعد از بارداری است. اگر جنین در این مدت در معرض اشعه قرار داشته باشد، احتمال این‌که به نقایص هنگام تولد و عقب ماندگی ذهنی مبتلا شود زیاد است. کم شدن رشد و همچنین آسیب‌های شدید مغزی جنین از پیامدهای تماس مستقیم با اشعه ایکس در ۱۵ هفته اول بارداری است.
اگر جنین بعد از گذشت 26 هفته از بارداری، در معرض اشعه قرار بگیرد، احتمال کمتری وجود دارد که دچار عوارض شدید شود، اما همچنان در معرض خطر است و باید مراقب جنین بود.
اگر در دوران حاملگی، بنا به توصیه پزشک مجبور به پرتو درمانی و یا استفاده از اشعه ایکس بودید، حتما محافظ محکمی روی ناحیه شکم و رحم خود قرار بدهید تا جنین دچار آسیب کمتری شود.

بروز نقایص ژنتیکی در اثر تابش اشعه ایکس بر جنین
نقایص ژنتیکی ناشی از تماس با اشعه در دوران بارداری کمتر از نقایص زمان تولد در نوزاد آشکار می‌شود، اما به همان اندازه مضر است.
می‌دانید که DNA مسئول رشد جنین است و اگر اشعه روی DNA نوزاد اثر داشته باشد و آن را تغییر دهد، رشد طبیعی جنین با مشکلات زیادی روبه رو خواهد شد.
همچنین DNA مسئول تعیین رنگ پوست، مو و هزاران ویژگی در جنین است که در صورت جهش DNA به دلیل تابش اشعه، احتمال سقط جنین افزایش می‌یابد و اگر هم منجر به سقط نشود، ناهنجاری‌های ژنتیکی زیادی برای نوزاد به وجود می‌آورد.

بروز سرطان در اثر تابش اشعه ایکس بر جنین
طبق پژوهش‌های متعدد متخصصان به این نتیجه رسیدند که قرارگیری جنین در معرض تابش اشعه، احتمال ابتلای او را به سرطان بالا می‌برد.
در یک مطالعه معلوم شد، از بین 500 جنینی که در معرض تابش اشعه در دوران جنینی خود بودند، حدود 2 درصد بیشتر احتمال مبتلا شدن به سرطان در مراحل بعدی زندگی را نسبت به هم سن ‌و سال‌های خود نشان دادند.
احتمالا تغییراتی که توسط اشعه در DNA شخص ایجاد می‌شود، در آینده او را به سرطان مبتلا می‌کند.

چه دوره ای بارداری حساس ‌تر است؟
حساس ترین زمان برای ابتلای جنین به مشکلات و بیماری ها، از ابتدای حاملگی تا حدود ۱۵ هفته پس از بارداری می باشد. اگر جنین طی این مدت در معرض اشعه قرار بگیرد، دچار نقایص هنگام تولد و عقب ماندگی ذهنی می شود. کاهش رشد و آسیب های شدید مغزی جنین از عوارض تماس مستقیم با اشعه در ۱۵ هفته اول بارداری می باشد.
پس از گذشت 26 هفته از بارداری، اگر جنین در معرض اشعه قرار گیرد، کمتر احتمال دارد دچار عوارض شدید شود، اما باز هم در معرض خطر می باشد و باید مراقب بود.
اگر در دوران بارداری، با توصیه پزشک مجبور به پرتو درمانی و یا استفاده از اشعه ایکس شدید، حتما محافظ محکمی بر روی ناحیه شکم و رحم خود قرار دهید تا جنین کمتر آسیب ببیند

چند توصیه به مادران باردار
حتما خود را از تابش اشعه‌های مختلف دور نگه دارید.
باید از نزدیک شدن به نیروگاه‌های هسته‌ای خودداری کنید. تاثیر این نیروگاه‌ها همانند اثر اشعه ایکس بر جنین است.
تا جایی که می‌توانید از اشعه موبایل، ماکروویو و کامپیوتر پرهیز کنید و در مواقع لازم و ضروری از آن‌ها استفاده کنید.

این نکته را هم در نظر بگیرید که اگرچه دوری از وسایلی مثل موبایل خیلی بعید به نظر می‌آید، اما آن‌چه که مهم است سلامتی فرزند شماست. تاثیرات اشعه موبایل به اندازه اثر اشعه ایکس بر جنین هرگز نمی‌باشد اما تاثیرات خود را نیز دارد.
قبل از انجام عکس‌برداری با استفاده از اشعه ایکس، پزشک خود را در جریان باردار بودن خود قرار بدهید. بسته به شرایطی که دارید می‌توانید انجام رادیولوژی قبل از بارداری را تا بعد از زایمان عقب انداخت. در بعضی موارد هم می‌توانید به نحوی عمل کنید که از مقدار تابش اشعه ایکس مورد نیاز کم شود.
اگر قبل از اینکه از باردار شدن خود آگاهی داشته باشید، رادیولوژی را انجام داده اید، در این صورت پزشک متخصص زنان خود را حتما در جریان قرار دهید.

رادیولوژی کدام عضو پرخطر است؟
رادیوگرافی قفسه سینه یکی از رایج ترین رادیوگرافی ها در دوران بارداری است . در این رادیو گرافی تماس جنین با اشعه بسیار اندک است .
رادیوگرافی شکم که در آن دوز اشعه بالاتر است ، برای خانم باردار و جنین او خطرناک تر است زیرا جنین مستقیما در معرض تابش قرار دارد.
در عکس های رنگی کلیه به علت تعدد بالای عکس ها ، دوز بالایی از اشعه به جنین وارد می شود. در اکثر رادیوگرافی هایی دیگر اندام ها، مانند جمجمه و دنده ها به علت فاصله این اندام تا جنین دوز اندکی از اشعه به جنین وارد می شود.
تماس با اشعه ، با مادر بارداری که در هفته های 8 تا 15 بارداری قرار دارد ، خطر عقب ماندگی ذهنی در جنین را به دنبال خواهد داشت . در دوزهای بالاتر اشعه ،عقب ماندگی ذهنی در جنین مادران باردار زیر 8 هفته یا بیش از 25 هفته دیده نشده است.

عوارض رادیولوژی و اشعه ایکس برای خانم های باردار
عدم آگاهی از بارداری و انجام رادیولوژی می تواند تاثیرات منفی روی جنین داشته باشد .اما بطور کلی اطلاعات بدست آمده از رادیولوژی نسبت به ریسک بالقوه آن اهمیت بیشتری دارد .
سقط جنین
رادیولوژی از ناحیه شکم در بارداری به دلیل داشتن اشعه می تواند منجر به سقط جنین یا تاثیرات منفی بر جنین در حال رشد می شود .
مشکلات ژنتیک
اشعه در دوزهای زیاد برای خانم های بارداری که تحت رادیولوژی قرار می گیرند ، می تواند سبب مشکلات ژنتیک و خطرهای تولید مثل در جنین شود .
ناتوانی ذهنی و یادگیری
در هفته دوم و هشتم بارداری خطر محدودیت رشد جنین یا نقص های مادرزادی را افزایش می دهد و قرار گیری در معرض اشعه پس از هفته هشتم، خطر ناتوانی ذهنی و یادگیری و خطر احتمال سرطان را به همراه خواهد داشت .